કલ્પના દત્ત
(વીર મહિલા)
જન્મતારીખ: 27 જુલાઇ 1913
જન્મસ્થળ: શ્રીપુર, ચિત્તાગોંગ જિલ્લા, બંગાળ (બાંગ્લાદેશ)
પિતાનું નામ: વિનોદ બિહારી દત્ત
અવશાન: 8 ફેબ્રુઆરી 1995 (કલકત્તા)
ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળમાં દરેક વર્ગ અને સમુદાયનું યોગદાન હતું. દેશની આઝાદીની લડતમાં દરેકએ તેમની પોતાની વિચારધારા પસંદ કરી જેનો તેમના પર સૌથી વધુ પ્રભાવ હતો.
કેટલાક મહાત્મા ગાંધીના અહિંસાના માર્ગને ધ્યાનમાં લેતા હતા, જ્યારે કેટલાક સુભાષચંદ્ર બોઝના માર્ગને યોગ્ય માનતા હતા. આઝાદીની લડત પહેલા, કોઈએ સામાજિક વાર્તાઓમાંથી મુક્તિના માર્ગને વધુ પ્રાધાન્ય આપ્યું.
ગુલામીની બેડીઓને તોડવા માટે, કેટલાકએ ક્રાંતિકારી માર્ગને અનુસરવાનું વધુ જરૂરી માન્યું. આ ક્રાંતિકારી માર્ગ પર, જ્યાં પુરુષ ક્રાંતિકારીઓએ બ્રિટિશરોનો હંંફાવતા હતા ત્યાં મહિલાઓ પણ તેમની સક્રિય ભાગીદારી લઈ રહી હતી. કલ્પના દત્ત પણ આ મહિલા ક્રાંતિકારીઓમાંની એક છે, જેમણે ભય અને હિંમતથી અંગ્રેજો સામે લડ્યા હતા.
કલ્પના દત્ત એક ભારતીય સ્વતંત્રતા ચળવળના કાર્યકર અને સૂર્ય સેનની આગેવાની હેઠળ યોજાયેલી સશસ્ત્ર સ્વતંત્રતા ચળવળના સભ્ય હતા, જેણે ૧૯૩૦ માં ચિત્તગોંગ (ચટગાંવ) શસ્ત્રાગાર પર દરોડો પાડ્યા હતા.
કલ્પના દત્તનો જન્મ બંગાળ (બાંગ્લાદેશ) પ્રાંતના ચિત્તાગોંગ જિલ્લાના એક ગામ શ્રીપુર ખાતે થયો હતો.
ચિત્તાગોંગથી ઈ.સ. ૧૯૨૯ માં મેટ્રિકની પરીક્ષા પાસ કર્યા પછી તેઓ કોલકાતા ગયા અને વિજ્ઞાનમાં સ્નાતકના અભ્યાસ માટે બેથુન કોલેજમાં જોડાયા.
ટૂંક સમયમાં, તે છત્રિ સંગઠન નામના એક મહિલા વિદ્યાર્થી સંગઠનમાં જોડાયા જે એક અર્ધ-ક્રાંતિકારી સંસ્થા હતી. તેમાં બીના દાસ અને પ્રીતિલતા વાડ્ડેદાર પણ સક્રિય સભ્ય હતા
મે ૧૯૩૧ માં તેઓ "માસ્ટર દા" સૂર્ય સેનની આગેવાની હેઠળ સશસ્ત્ર ક્રાંતિકારી જૂથ "ભારતીય રિપબ્લિકન આર્મી, ચટગ્રામ શાખા" માં જોડાયા
૧૮ એપ્રિલ ૧૯૩૦ ના રોજ ચિત્તાગોંગ શસ્ત્રાગાર પર દરોડા પાડવામાં આવ્યા હતા
જ્યારે ભારતીય રિપબ્લિકન આર્મીના સભ્યોએ "ચિત્તાગોંગ શસ્ત્રાગાર લૂંટ" ચલાવ્યું, ત્યારે કલ્પના પર બ્રિટીશરોની દેખરેખ વધી ગઈ. તેણે પોતાનો અભ્યાસ છોડીને ગામ પરત આવવું પડ્યું હતું, પરંતુ તેમણે સંગઠન છોડ્યું ન હતું. આ દરમિયાન સંગઠનના ઘણા લોકોની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી. સંગઠનના લોકોને મુક્ત કરવા માટે કલ્પના એ જેલની બોમ્બથી ઉડાવી દેવાની યોજના બનાવી હતી.
સપ્ટેમ્બર, ૧૯૩૧ માં સૂર્ય સેને તેને પ્રિતિલતા વાડ્ડેદારની સાથે ચિતાગોંગમાં યુરોપિયન ક્લબ પર હુમલો કરવાની જવાબદારી સોંપી. પરંતુ આ હુમલાના એક અઠવાડિયા પહેલા, તે વિસ્તારની જાસૂસી કાર્યવાહી કરતી વખતે તેણીની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી.
જામીન પર છૂટ્યા બાદ તે ભૂગર્ભમાં ગયા હતા.
કલ્પનાએ પોતાનો વેશ બદલીને કલકત્તાથી વિસ્ફોટક સામગ્રી લઈ જવાનું શરૂ કર્યું અને સંગઠનના લોકોને શસ્ત્રો પહોંચાડવાનું શરૂ કર્યું. તે પુરુષના વેશમાં આ બધી બાબતો કરી રહી હતી. તેમણે સાથીઓને મુક્ત કરવાની યોજના બનાવી. આ માટે જેલ કોર્ટની દિવાલ બોમ્બથી ઉડાડવાની યોજના બનાવવામાં આવી હતી. પરંતુ પોલીસને યોજના વિશે જાણકારી મળી. તે વેશમાં ફરતી હતી અને પોલીસે તેની ધરપકડ કરી હતી. આરોપો સાબિત થયા બાદ તેમને છૂટા કરવામાં આવ્યા હતા. પોલીસ ઘરે રક્ષક હોવા છતા તે તેની આંખોમાં ધૂળ ફેંકી ભાગી ગઇ હતી.. સૂર્ય સેનની પોલીસે ધરપકડ કરી હતી અને 1933 માં કલ્પનાની પણ ધરપકડ કરવામાં આવી હતી.
૧૭ ફેબ્રુઆરી ૧૯૩૩ ના દિવસે પોલીસે તેમના છુપાવવાના સ્થાન ગેરીલા ગામને ઘેરી લીધું હતું, અને સૂર્ય સેનની ધરપકડ કરવામાં આવી હતી પરંતુ કલ્પના ત્યાંથી છટકી ગયાં.
૧૯મી મે ૧૯૩૩ ના દિવસે તેમની ધરપકડ કરવામાં આવી. ચિત્તાગોંગ આર્મરી રેઇડ કેસની બીજી પૂરક સુનવણીમાં, કલ્પનાને આજીવન કારાવાસની સજા કરવામાં આવી.
21 વર્ષની કલ્પના દત્તને આજીવન કેદની સજા ફટકારી હતી. તેનું જીવન જેલમાં વિતાવ્યું હતું. 1937 માં, રાજ્યોમાં મંત્રીમંડળની રચના કરવામાં આવી.
ત્યારે મહાત્મા ગાંધી અને રવિન્દ્રનાથ ટાગોર વગેરે જેવા નેતાઓએ ક્રાંતિકારીઓને મુક્ત કરવાની માંગ કરી. દબાણ હેઠળ, બ્રિટિશરોએ દેશમાં કેટલાક ક્રાંતિકારીઓ છોડવા પડ્યાં, જેમાં એક કલ્પના દત્ત નામનો સમાવેશ થાય છે. તેમને 1939 માં છૂટા કરવામાં આવ્યા હતા.
તેણીને ૧૯૩૯ માં મુક્ત કરવામાં આવી હતી.
ક્રાંતિકારીઓ પર કેસ ચલાવવામાં આવ્યો અને 1934 માં સૂર્ય સેનને ફાંસી આપવામાં આવી અને કલ્પના દત્તને આજીવન કેદની સજા ફટકારી.
કલ્પના દત્તે ૧૯૪૦ માં કોલકાતા વિશ્વવિદ્યાલયમાંથી સ્નાતક થયા અને ભારતની કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીમાં જોડાયા
ઈ.સ. ૧૯૪૩ માં ભારતની કમ્યુનિસ્ટ પાર્ટીના મહાસચિવ પૂરણચંદ જોશી સાથે લગ્ન કર્યા
૧૯૪૩ ના બંગાળ દુષ્કાળ દરમિયાન અને બંગાળના ભાગલા દરમિયાન તેઓ રાહત કાર્યકર તરીકે કાર્ય કરતા હતા
તેણીએ બંગાળી ભાષામાં એક આત્મકથાત્મક પુસ્તક લખ્યું હતું, "চট্টগ্রামে আগাগোড়কারী রোগীদের সংসৃতি" જેનું અંગ્રેજી ભાષાંતર અરુણ બોઝ અને નિખિલ ચક્રવર્તી દ્વારા દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું. આ પુસ્તકનું આમુખ તેમના પતિ, અને એક સામ્યવાદી નેતા પી.સી. જોશી દ્વારા "ચિત્તાગોંગ આર્મરી રાઇડર્સ: રીમાઇન્સિસન્સ" તરીકે, ઓક્ટોબર ૧૯૪૫ માં અંગ્રેજીમાં પ્રકાશિત થયું
ઈ.સ. ૧૯૪૬ માં, તેઓ બંગાળ વિધાનસભાની ચૂંટણીમાં ચિત્તાગોંગના ભારતીય કોમ્યુનિસ્ટ પાર્ટી ઑફ ઇન્ડિયાના ઉમેદવાર તરીકે લડી હતી, પરંતુ તે જીતી શકી ન હતી.
તેઓ ભારતીય સ્ટેટિસ્ટિકલ ઇન્સ્ટિટ્યૂટમાં જોડાયા, જ્યાં તેમણે નિવૃત્તિ સુધી કામ કર્યું. ૮ ફેબ્રુઆરી ૧૯૯૫ ના દિવસે તેમનું કોલકાતામાં અવસાન થયું.
તેમને 1979 માં તેમને "વીર મહિલા"નું બિરુદ આપવામાં આવ્યુ હતું.
ઈ.સ. ૨૦૧૦ માં, દીપિકા પાદુકોણે ચિત્તાગોંગ શસ્ત્રાગાર દરોડા પર આધારિત હિંદી ફિલ્મ ખેલેં હમ જી જાન સે માં કલ્પના દત્તની ભૂમિકા ભજવી હતી. આ ફિલ્મ ૧૨ ઑક્ટોબર, ૨૦૧૨ ના રોજ પ્રદર્શિત થઈ હતી. તેનું નિર્માણ અને નિર્દેશન બેદાબ્રાતા પેઇન દ્વારા કર્યું હતું જેઓ નાસાના ભૂતપૂર્વ વૈજ્ઞાનિક છે.
