મધર ટેરેસા
પુરુ નામ: અગ્નેશ બોંજા બોયાજિજુ (આગ્નેસ ગોનએક્સહે બોજાક્ષહિયુ)
જન્મતારીખ: 26 ઓગસ્ટ 1910
જન્મસ્થળ: સ્કોપજે, નોર્થ મેકેડોનિયા, યુગોસ્લાવિયા
પિતાનું નામ: નિકોલા બોયાજુ
માતાનું નામ: દ્રાના બોયાજુ
અવશાન: 5 સપ્ટેમ્બર 1997 (કલકત્તા)
ઉપનામ: બ્લેસેડ ટેરેસા ઓફ કલકત્તા, મધર ટેરેસ,
દુનિયાના તમામ લોકો માત્ર પોતાના માટે જ જીવે છે પરંતુ આ દુનિયામાં એવા ઘણા લોકો છે જે અન્ય લોકો માટે જીવે છે આવા લોકોમાં સૌથી ઉચું સ્થાન મધર ટેરેસાનું છે.
મધર ટેરેસા ભારતીય નાગરિકત્વ ધરાવતા આલ્બેનિયમ રોમન કેથલિક નન હતા. તેમને ભારતનું નાગરિક્ત્વ 1951માં મેળવ્યુ હતું.
મધર ટેરેસાનો જન્મ 26 ઓગસ્ટ 1910ના રોજ સ્કોપજેમાં થયો હતો, સ્કજેપે શહેરે આ સમયથી દુનિયા બદલી નાખી છે. તેમના પિતાનું નામ નિકોલા બોયાજુ હતું. તેના પિતા નિકોલા બોયાજુનો સરળ વ્યવસાય હતો.
મધર ટેરેસાનું મૂળ નામ એગ્નેસ ગોન્ઝા બોયાજીજુ છે. તેના નામનો અર્થ અલ્બેનિયન ભાષામાં ફૂલની કળી થાય છે અને આ કિસ્સામાં તેમણે તેના નામ જેવું જ કામ કર્યું છે. તેમાં કોઈ શંકા નથી કે મધર ટેરેસા એક એવી કળી હતી, જેમણે ખૂબ જ નાની ઉંમરે ગરીબ, લાચાર અને ગરીબના જીવનમાં પ્રેમની ખુશીઓ ભરી છે.
મધર ટેરેસા પાંચ ભાઈ -બહેનોમાં સૌથી નાની હતી અને તેના જન્મ સમયે તેની મોટી બહેન સાત વર્ષની હતી અને તેનો ભાઈ બે વર્ષનો હતો.
જ્યારે મધર ટેરેસા માત્ર 8 વર્ષની હતી ત્યારે તેના પિતાનું અવસાન થયું. તેની માતા દ્રણા બોયાજુ હતી, જે તેના પિતાના મૃત્યુ પછી તેની પાછળ ચાલતી હતી.
જ્યારે મધર ટેરેસા આશરે 12 વર્ષની હતી, ત્યારે તે "સિસ્ટર ઓફ લોરેટ" માં જોડાઈ, ત્યારબાદ તે આયર્લેન્ડ પણ ગઈ જ્યાં તેમણે અંગ્રેજી ભાષાનો અભ્યાસ કર્યો. તેમણે અંગ્રેજી ભાષાનો અભ્યાસ એટલા માટે કર્યો કારણ કે સિસ્ટર ઓફ લોરેટને ભારતમાં આ ભાષા દ્વારા શીખવવાની હતી.
એગ્નેસે 18 વર્ષની ઉંમરે 1928માં દિક્ષા લીધી ખ્રિસ્ત ધર્મ સ્વીકાર કર્યો. આ પછી તે ડબલિન રહેવા ગયા, ત્યારબાદ તે ક્યારેય તેમના ઘરે પાછા નથી ગયા અને તેની માતા અને બહેનને ફરી ક્યારેય જોયા નથી. સાધ્વી બન્યા પછી, તેણીનો ફરીથી જન્મ થયો અને તેમને સિસ્ટર મેરી ટેરેસા નામ મળ્યું.
આયર્લેન્ડથી મધર ટેરેસા વર્ષ 1929 માં 6 જાન્યુઆરીએ ભારતમા આવ્યા કોલકાતામાં લોરેટો કોન્વેન્ટ નામની શાળામાં પહોંચી હતી. મધર ટેરેસા એક શિસ્તબદ્ધ શિક્ષક સાબિત થયા અને તેમની દયાને કારણે તેઓ તમામ વિદ્યાર્થીઓ દ્વારા ખૂબ જ પ્રિય હતા.
પોતાની સેવાકીય પ્રવૃતિઓની શરુઆત દાર્જીલિંગથી કરી હતી.
આ મહેનતને કારણે વર્ષ 1944 માં મધર ટેરેસા એ જ શાળામાં મુખ્ય શિક્ષિકા બની. વાંચનના કામમાં મધર ટેરેસાનું મન ખૂબ જ સારી રીતે ભળી ગયું હતું, પરંતુ તેની આસપાસ ફેલાયેલી ગરીબી, ગરીબી અને લાચારીએ તેના મનને ઘણી બેચેની આપી હતી. મધર ટેરેસા હેડમિસ્ટ્રેસ બન્યાના એક વર્ષ પહેલા એટલે કે વર્ષ 1945 માં આવેલા દુષ્કાળને કારણે આખા શહેરમાં મોટી સંખ્યામાં લોકો મરવા લાગ્યા હતા, તે સમયે પણ મધર ટેરેસાએ તેમને મદદ કરી હતી ઘણું.
વર્ષ 1946 માં હિન્દુ-મુસ્લિમ યુદ્ધને કારણે, તેઓએ કોલકાતા શહેરની પરિસ્થિતિને ખૂબ જ ભયાનક અને ડરામણી બનાવી દીધી હતી, આ સમયે પણ મધર ટેરેસાએ તેમને સાથે રહેવાનો સંદેશ આપ્યો હતો.
1952માં કલકત્તા શહેર દ્વારા ઉપલબ્ધ કરાવવામાં આવેલી જગ્યા પર મધર ટેરેસાએ સૌથી પહેલું મરણપથારીએ પડેલાઓ માટેનું ઘર ઊભું કર્યું હતું. ભારતીય અધિકારીઓની મદદથી તેમણે એક ખંડેર હિન્દુ મંદિરને મૃત્યુશૈયાએ પડેલાઓ માટેનું ઘર- કાલિઘાટ એટલે કે ગરીબો માટેનું નિઃશુલ્ક રુગ્ણાલય શરૂ કર્યું. તેમણે એને કાલિઘાટ પવિત્ર હૃદય(નિર્મળ હૃદય)નું ઘર -એવું નવું નામ આપ્યું હતુ.અહીં લાવવામાં આવતા દર્દીઓને તબીબી સારવાર તો મળતી જ પણ તેમને પોતાના ધર્મના રીતિરિવાજો અનુસાર ગરિમાપૂર્વક મરવાની તક પૂરી પાડવામાં આવતી1970ના દાયકા સુધીમાં તો માનવતાવાદી અને ગરીબનાં બેલી તરીકેની તેઓ આંતરરાષ્ટ્રીય સ્તરે ખ્યાતિ પ્રાપ્ત કરી હતી.
મધર ટેરેસા, અન્ય ત્રણ સિસ્ટરો સાથે, આયર્લેન્ડથી 6 જાન્યુઆરી, 1929 ના રોજ કોલકાતામાં 'લોરેટો કોન્વેન્ટ' પહોંચ્યા. તે ખૂબ જ શિસ્તબદ્ધ શિક્ષિકા હતી, છતા વિદ્યાર્થીઓ તેમને ખૂબ પ્રેમ કરતા હતા.
તેણીને વર્ષ 1944 માં સેન્ટ મેરી સ્કૂલના આચાર્યનું પદ મળ્યું.
મધર ટેરેસા 1948 માં નર્સિંગ ટ્રેનિંગ કર્યા બાદ કોલકાતા પાછા આવ્યા અને ત્યાંથી પ્રથમ વખત તલતાલા ગયા, જ્યાં તેઓ ગરીબ વૃદ્ધોની સંભાળ રાખતી સંસ્થા સાથે રહ્યા. તેમણે દર્દીઓના ઘા ધોયા, તેમને પાટો બાંધ્યો અને દવાઓ આપી.
મધર ટેરેસાએ લાચાર, ગરીબ અને બીમાર લોકોની મદદ માટે વર્ષ 1949 માં 'મિશનરીઝ ઓફ ચેરિટી'ની સ્થાપના કરી હતી, જેને 7 ઓક્ટોબર 1950 ના રોજ રોમન કેથોલિક ચર્ચ દ્વારા માન્યતા મળી હતી. આ સાથે જ તેણે પરંપરાગત વસ્ત્રો છોડીને વાદળી ધારવાળી સાડી પહેરવાનું નક્કી કર્યું.
મધર ટેરેસાની સાડી એકદમ સ્વચ્છ હતી, પણ તેમાં ઘણી જગ્યાએ રફુ કરવામાં આવેલું હતું, જેથી તે ફાટેલી ન દેખાય, નિયમ અનુસાર અમારી પાસે માત્ર ત્રણ જ સાડી હોવી જોઈએ, એક પહેરવા માટે, એક ધોવા માટે અને એક ખાસ પ્રસંગોએ પહેરવા માટે, મધર ટેરેસા પાસે પણ ત્રણ જ સાડી હતી. તેમણે પોતાની મરજીથી આવી રીતે ગરીબીને ઓઢી હતી, તેમની કોઈ મજબૂરી નહોતી
મધર ટેરેસાએ 73 વર્ષની ઉંમરે 1983 માં રોમમાં પોપ જ્હોન પોલ II ની મુલાકાત લીધી હતી, જ્યાં તેણીને પ્રથમ હાર્ટ એટેક આવ્યો હતો. આ પછી, વર્ષ 1989 માં, તેમને બીજો હાર્ટ એટેક આવ્યો, જેના કારણે તેમનું સ્વાસ્થ્ય સતત બગડતું રહ્યું અને 5 સપ્ટેમ્બર 1997 ના રોજ તેમનું અવસાન થયું.
તેમણે ગરીબોની સારવાર અને ગરીબ બાળકોના અભ્યાસ માટે ‘નિર્મલ હ્રદય’ અને ’નિર્મલા શિશુ ભવન’નામના આશ્રમની સ્થાપના કરી
તેમણે નન પારંપરિક વસ્ત્રોથી અલગ વાદળી બોર્ડરવાળી સફેદ રંગની સાડી પહેરીને લોકો સાથે જોડાયા
તેમના જીવનકાળમા તેમણે 123થી વધુ દેશમા 610 મિશનો શરૂ કર્યા હતા. આ મિશનમા આશરે 1 લાખથી વધુ લોકો જોડાયા હતા. જેમાં એચઆઈવી એઇડ્સ રકતપિત્ત અને ક્ષયના રોગીઓ માટે રુગ્ણાલય અને ઘર, અસહાયો-ગરીબો માટેનું રસોડું, બાળકો અને પરિવાર માટેના સલાહ કાર્યક્રમો, અનાથાલયો અને શાળાઓનો સમાવેશ થતો હતો.
મધર ટેરેસાના મૃત્યુ સમયે, મિશનરીઝ ઓફ ચેરિટી પાસે 4000 બહેનો અને 300 અન્ય આનુષંગિકો હતા, જે વિશ્વના 123 દેશોમાં સમાજ સેવા કરી રહ્યા હતા.
19 ઓક્ટોબર, 2003 ના રોજ, રોમમાં, મધર ટેરેસાને પોપ જ્હોન પોલ II દ્વારા સમાજ સેવા અને ગરીબોની સંભાળ માટે "ધન્ય" જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા.
મધર ટેરેસાને વેટિકન સિટીમાં પોપ ફ્રાંસિસે 2016માં સંતની ઉપાધિથી સન્માનિત કર્યા હતાં. દુનિયાભરથી આવેલા લાખો લોકો આ ઐતિહાસિક પળના સાક્ષી બન્યા હતાં.
મધર ટેરેસાના જીવન પર આધારિત બાયોપિક ફિલ્મ બની છે જેનું નામ છે- "મધર ટેરેસ: ધ સંત"
પ્રોડ્યુસર પ્રદીપ શર્મા, નિતિન મનમોહન, ગિરિશ જૌહર અને પ્રાચી મનમોહન મળીને બાયોપિકને પ્રોડ્યુસ કરશે. ફિલ્મને લેખક સીમા ઉપાધ્યાયે લખી છે જેનું ડિરેક્શન પણ તે જ કરશે.
તેમના જીવન પર એક ડોક્યુમેન્ટરી ફિલ્મ તથા માલ્કોમ મૃગગ્રેરીજ કૃત પુસ્તક- સમથિંગ બ્યુટિફુલ ફોર ગોડ , પણ લખાઈ ચૂકયું હતું.
તેમના મૃત્યુ બાદ પોપ જહોન પોલ II એ તેમને બ્લેસિડ ટેરેસા ઓફ કલકત્તા (કલકત્તાની આશીર્વાદિત ટેરેસા)નું બિરુદ આપ્યું હતું
ભારત સરકાર દ્વારા પ્રથમ પદ્મશ્રી એવોર્ડ વર્ષ 1962 એડીમાં મધર ટેરેસાને આપવામાં આવ્યો હતો અને તે પછી 1880 એડીમાં મધર ટેરેસાને ભારતનો સર્વોચ્ચ નાગરિક પુરસ્કાર ભારતરત્ન પણ એનાયત કરવામાં આવ્યો હતો.
યુનાઇટેડ નેશન્સ ઓર્ગેનાઇઝેશન ઓફ અમેરિકાએ પણ તેમને વર્ષ 1950 એડીમાં મેડલ ઓફ ફ્રીડમથી સન્માનિત કર્યા હતા. મધર ટેરેસાને તેમની માનવ સેવા અને તેમની ઈમાનદારીને કારણે વર્ષ 1779 માં નોબેલ શાંતિ પુરસ્કારથી પણ નવાજવામાં આવ્યા હતા. મધર ટેરેસાએ નોબેલ પારિતોષિકમાંથી મેળવેલા $ 1,92,000 નો ઉપયોગ ગરીબ, ગરીબ, અસહાય લોકો માટે ફંડ તરીકે કર્યો.
મધર ટેરેસાને મળેલ એવોર્ડ
પદ્મશ્રી, ભારત સરકાર (1962)
જવાહરલાલ નહેરુ એવોર્ડ (1972)
નોબેલ પુરસ્કાર (1979)
ભારત રત્ન, ભારત સરકાર (1980)
મેડલ ઓફ ફ્રીડમ, યુએસ ગવર્નમેન્ટ (1985)
બાલ્ઝન પ્રાઈઝ (1978)
આલ્બર્ટ સ્વાઈત્ઝર ઈન્ટરનેશનલ પ્રાઈઝ (1975)
ઓર્ડર ઓફ ધ બ્રિટિશ સામ્રાજ્ય, ઇંગ્લેન્ડની રાણી દ્વારા
મંદિરો, ઇંગ્લેન્ડ પ્રિન્સ ફિલિપ દ્વારા
પોપ શાંતિ, પોપ VI દ્વારા
કલકત્તાના બ્લેસિડ ટેરેસા (2003), પોપ જોન પોલ
मदर टेरेसा के अनमोल वचन
- यदि आप एक सौ लोगों को भोजन नहीं करा सकते हैं, तो सिर्फ एक को ही भोजन करवाए
- यदि हमारे बीच कोई शांति नहीं है, तो वह इसलिए क्योंकि हम भूल गए हैं कि हम एक दूसरे से संबंधित है
- प्यार के लिए भूख को मिटाना रोटी के लिए भूख की मिटने से कहीं ज्यादा मुश्किल है
- यदि आप चाहते है, कि एक प्रेम संदेश सुना जाय तो पहले उसे भेजें । जैसे एक चिराग को जलाए रखने के लिए हमें दिए में तेल डालते रहना पड़ता है
- अकेलापन सबसे भयानक ग़रीबी है
- प्यार क़रीबी लोगों की देखभाल लेने के द्वारा शुरू होता है, जो आपके घर पर हैं
- अकेलापन और अवांछित रहने की भावना सबसे भयानक ग़रीबी है
- प्यार हरमौसम में होने वाला फल है, और हर व्यक्ति के पहुंच के अन्दर है
- आज के समाज की सबसे बड़ी बीमारी कुष्ठ रोग या तपेदिक नहीं है, बल्कि अवांछित रहने की भावना है
- मैं चाहती हूँ, कि आप अपने पड़ोसी के बारे में चिंतित रहें । क्या आप अपने पड़ोसी को जानते हो
‘મનુષ્યજાતને રોટલાની ભૂખ કરતાં પ્રેમ માટેની ભૂખ ઘણી વધુ છે અને તેને તૃપ્ત કરવાનું કામ ઘણું મોટું છે.’- મધર ટેરેસા
