વિશ્વ પુસ્તક દિવસ (World Book Day)
23 એપ્રિલ
"જેમની પાસે પુસ્તક હોય છે તેઓ ક્યારેય એકલા નથી હોત"
પુસ્તક એટલે
જીવનના દરેક પગઢિયા પર તમને યોગ્ય સલાહ આપનાર મિત્ર
"પુસ્તકનું મૂલ્ય રત્ન કરતાય અધિક છે,
રત્ન બહારની ચમક બતાવે છે
જ્યારે પુસ્તક અંત: કરણને ઉજ્જવળ કરે છે"
"રેલી તરફ જતી ભીડ જ્યારે લાઇબ્રેરી તરફ જશે
ત્યારે સમાજમાં સાચી ક્રાંતિ થશે"
23 એપ્રિલ સમગ્ર વિશ્વમાં વિશ્વ પુસ્તક દિવસ તરીકે ઉજવાય છે. સાથે-સાથે આજના દિવસે મહાન નાટ્યકાર અને સાહિત્ય સર્જક, મહાન લેખક વિલિયમ શેક્સપિયરનો જન્મ તથા મરણદિન છે.આથી યુનેસ્કો દ્વારા 1995 થી દર વર્ષે ૨૩ એપ્રિલે સમગ્ર વિશ્વમાં “વિશ્વ પુસ્તક દિન” ઉજવવાનું જાહેર કર્યું છે.સાથોસાથ વિશ્વ કોપીરાઈટ દિવસ તરીકે પણ ઊજવાય છે. શેક્સપિયરના આ યોગદાનને જોતા ભારત સરકારે પણ ૨૦૦૧માં આ દિવસને વિશ્વ પુસ્તક દિવસની માન્યતા આપી હતી. યુનેસ્કો દ્વારા રીડિંગ, પબ્લિસિંગ તથા કૉપીરાઇટના પ્રચારહેતુ આ દિવસની ઉજવણી થાય છે.
પ્રથમવાર વિશ્વ પુસ્તક દિવસ 1995માં ઉજવાયો હતો.
માનવજાતના સામાજીક અને સાંસ્કૃતિક વિકાસમાં લેખકોએ આપેલા યોગદાન પ્રત્યે નવી પેઢીમાં જાગૃતિ આવે,અને લોકોમાં પુસ્તકો વાંચવા પ્રત્યેની જાગૃતિ આવે એ વિશ્વ પુસ્તક દિનની ઉજવણીનો હેતુ છે.સમગ્ર વિશ્વમાં વિશ્વ પુસ્તક દિનની ઉજવણીમાં પ્રકાશકો પણ ભાગ લે છે અને લેખકો પ્રત્યેની તેમની લાગણી પ્રદર્શિત કરે છે. ભારતમાં અગ્રગણ્ય લાઇબ્રેરીઓ દ્વારા વાંચન પ્રત્યેની રૂચિ વધારતા કાર્યક્રમો યોજવામાં આવે છે.
જાણીતા ગુજરાતી ચિંતકે કહ્યું છે તેમ જે ઘરમાં પાંચ સારાં પુસ્તક ના હોય તે ઘરમાં દીકરી ના આપશો તે ઉક્તિ પુસ્તકનું મહત્વ વ્યક્ત કરે છે. વ્યક્તિની વિચાર દુનિયાવિકસાવવા અને સાચો માનવ બનાવવા પુસ્તક એ જ્ઞાનનું પહેલું પગથિયું છે.
સ્પેનમાં બે દિવસ સુધી રીડિંગ મેરેથોનનું આયોજન થાય છે.
ડૉ. ગુણવંત શાહે એક સૂચન કર્યુ છે કે કોઇકના લગ્ન પ્રસંગે, જન્મ દિવસે, મેરેજ એનિવર્સરી એ ભેટ સોગાદો આપવાને બદલે એક પુસ્તક આપવું જોઇએ.
વર્તમાન યુગ એ જ્ઞાન અને માહિતીનો યુગ છે. જ્ઞાનના ફેલાવા માટે જો કોઈ સૌથી વધુ શક્તિશાળી માધ્યમ હોય તો તે પુસ્તકો છે. આજના ઇન્ફર્મેશન યુગમાં પણ પુસ્તકોનું મહત્વ ઓછું થયું નથી. પુસ્તકો જ આ વિશ્વને પ્રેરણા આપી શકે છે. સમજણ, સહનશીલતા અને સંવાદ માટે સામાજિક જાગૃતિનું કામ પુસ્તકો જ કરે છે. પુસ્તકોની મૈત્રી માનવીના જીવનઘડતર પર નિર્ણાયક પ્રભાવ પાડે છે.
જ્યારે કાગળની શોધ થઇ ન હતી ત્યારે આપણો અમર આધ્યાત્મિક વારસો તામ્રપત્રોમાં સચવાયો હતો
ગુજરાતી ભાષાની પ્રથમ કૃતિઓ
- આત્મકથા: મારી હકીકત, નર્મદ
- ઇતિહાસ: ગુજરાતનો ઇતિહાસ
- કાવ્યસંગ્રહ: ગુજરાતી કાવ્યદોહન, દલપતરામ
- જીવનચરિત્ર: કોલંબસનો વૃતાંત, પ્રાણસુખલાલ મથુરદાસ
- નાટક: લક્ષ્મી, દલપતરામ
- પ્રબંધ: કાન્હ્ડે પ્રબંધ, પજ્ઞનાભ
- નવલકથા: કરણઘેલો, નંદશંકર મહેતા
- મહાનવલકથા: સરસ્વતીચંદ્ર, ગોવર્ધનરામ ત્રિપાઠી
- મનોવિજ્ઞાન: મનુભાઇ ધ્રિવેદી
- મુદ્રિત પુસ્તક: વિધાસંગ્રહ પોથી
- રાસ: ભરતેશ્વર બાહુબલિરાસ, શાલિભદ્રસુરિ
- લોકવાર્તા: હંસરાજ-વચ્છરાજ, વિજયભદ્ર
સાહિત્યકારો અને તેમની કૃતિઓ
- દલપતરામ: ભાગ ૧ અને ૨, ફાર્બસવિરહ, મિથ્યભિમાન
- નર્મદાશંકર દવે(ગુજરાતી ગધ્યના પિતા): મારી હકીકત, રાજયરંગ, મેવાડની હકીકત, પિંગળ પ્રવેશ
- નવલરામ પંડ્યાઃ ભટનુ ભોપાળુ, કવિજીવન, નિબંધરીતિ, જનાવરની જાન
- નંદશંકર મેહતાઃ કરણઘેલો
- ભોળાનાથ સારાભાઈઃ અભંગમાળા
- મહીપતરામ નીલકંઠઃ ઇંગ્લેન્ડની મુસાફરીનુ વર્ણન, વનરાજ ચાવડો
- રણછોડભાઈ દવેઃ લલિતાદુઃખ દર્શક
- અંબાલાલ દેસાઈઃ શાંતિદાસ
- ગણપતરામ ભટ્ટ: પ્રતાપ નાટક
- અનંતપ્રસાદ વૈષ્ણવઃ રાણકદેવી
- ગોવર્ધાનરામ ત્રિપાઠીઃ સરસ્વતીચંદ્રઃ ભાગ ૧ થી ૪, શ્નેહમુદ્રા, લીલાવત જીવનકલા
- મણિલાલ દ્રિવેદીઃ કાન્તા, ન્રુસિંહાવતાર, અમર આશા
- બાળશંકળ કંથારિયાઃ કલાન્ત કવિ, હરિપ્રેમ પંચદશી
- કેશવલાલ ધ્રુવઃ મેળની મુદ્રિકા, સાહિત્ય અને વિવેચન
- આનંદશંકર ધ્રુવ: આપણો ધર્મ, વિચાર-માધુરીઃ ભાગ ૧ અને ૨
- નરસિંહરાવ દિવેટિયા: કુસુમમાળા, હ્દયવીણા, પ્રેમળજ્યોતિ
- રમણભાઈ નીલકંઠ: રાઈનો પર્વત, ભદ્રંભદ્ર
- મણિશંકર ભટ્ટ: સાગર અને શાશી, ઉદગાર, અતિજ્ઞાન, વસંતવિજય, ચકવાત મિથુન
- સુરસિંહજી ગોહિલ: કલાપિનો કલરવ, બિલ્વમંગળ
- નાનાલાલ: વિરાટનો હિંડોળો, પ્રાણેશ્વરી, વિલાસની શોભા, પિત્રુતર્પણ, કુરુક્ષેત્ર, ઉષા, સારથિ
- દામોદર બોટાદકર: કલ્લોલિની, સ્તોતસ્વિની, નિર્ઝારેણી
- ગાંધીજી: સત્યના પ્રયોગો અથવા આત્મકથા, દક્ષિણ આફ્રિકાનો ઇતિહાસ, બાપુના પત્રો
- કાકા કાલેલકર: ઓતરાતી દિવાલો, જીવનલીલા, હિમાલયનો પ્રવાસ, રખવાડનો આનંદ
- કિશોરલાલ મશરુવાળા: જીવનશોધન, કેળવણીના પાયા, અહિંસા વિવેચન
- મહાદેવ દેસાઈ: વીર વલ્લભભાઈ, બારડોલી સત્યાગ્રહનો ઇતિહાસ, મહાદેવભાઈની ડાયરી (ભાગ ૧ થી ૨૩)
- નરહરિ પરીખ: માનવ અર્થશાસ્ત્ર
- કનૈયાલાલ મુનશી: વેરની વસૂલાત, પાટણની પ્રભૂતા, ગુજરાતનો નાથ, રાજાધિરાજ, સ્વપ્નદ્રષ્ટા, પ્રુથિવી વલ્લભ, કાકાની શીશી, ક્રુષ્ણાવતાર
- રમણલાલ દેસાઈઃ જ્યંત, શિરીષ, કોકિલા, હ્દયનાથ, ભારેલો અગ્નિ, કાંચન અને ગેરુ
- ગૌરીશંકર જોશીઃ શામળશાનો વિવાહ, ગોમતીદાદાનુ ગૌરવ, તણખામંડળઃ ભાગ ૧ થી ૪, ભૈયાદાદા, પ્રુથ્વિ અને સ્વર્ગ, પોસ્ટ-ઓફિસ, ચૌલાદેવી, આમ્રપાલી, વૈશાલી
- રામનારણ પાઠકઃ ખેમી, એક પ્રશ્ન, મુકુન્દરાય, જક્ષણી, શેષના કાવ્યો, મનોવિહાર , ઉદધિને
- ઝવેરચંદ મેઘાણી: સિંધુડો, શિવાજીનુ હાલરડુ, કોઇનો લાડકવાયો, યુગવંદના, શોરઠ તાર વેહતા પાણી, વેવિશાળ, માણસાઈના દીવા, સૌરાષ્ટ્રની રસધાર, રઢિયાળી રાત
- ગુણવંતરાય આચાર્યઃ અખોવન, આપઘાત, અલ્લાબેલી
- ચુનીલાલ શાહઃ કર્મયોગી, રાજેશ્વર, તપોવન
- ઉમાશંકર જોશીઃ વિશ્વશાંતિ, એક ચુસાયેલા ગોટલા, ઘાણીનુ ગીત, નિશીથ, અભિજ્ઞા, પ્રાચીના, સાપના ભારા, હવેલી, ગોષ્ઠિ, ઉઘાડી બારી
- ઇંદુલાલ ગાંધીઃ આંધળી માનો કાગળ
- પ્રેમશંકર ભટ્ટ ધરિત્રી, તીર્થોદક, શ્રીમંગલ, પ્રેમામૃત
- રામપ્રસાદ શુક્લઃ વિનાશ અને વિકાસ
- બિન્દુ ભટ્ટ : મીરા યાજ્ઞિકની ડાયરી, અખેપાતર .
- ચંદ્રવદન મેહતાઃ યમલ. આગગાડી, ધરા ગુર્જરી, સંતા કૂકડી, ગઠરિયા શ્રેણિ
- જયંતિ દલાલઃ સોયનુ નાકુ, અંધારપટ
- મનુભાઈ પંચોળીઃ દીપનિર્વાણ, ઝેર તો પીધા છે જાણી જાણી, સોક્રેટિસ
- પન્નાલાલ પટેલઃ મળેલા જીવ, માનવીની ભવાઈ, સાચા શમણાં, જિંદગીના ખેલ, સુખદુઃખના ખેલ, વાત્રકના કાંઠે, વૈતરણીને કાંઠે
- ઇશ્વર પેટલીકરઃ જનમટીપ, ભવસાગર, મારી હૈયાસગડી, ઋણાનુબંધ, કાશીનુ કરવત, લોહીની સગાઈ
- ચુનીલાલ મડિયાઃ દીવનિર્વાણ, સમ્રાટ શ્રેણિક, હું અને મારી વહુ, વ્યાજનો વારસ, લીલુડી ધરતી, વેળાવેળાની છાંયડી, વાની મારી કોયલ
- શિવકુમાર જોષીઃ પ્રસન્ન દામ્પત્ય, મુક્તિ પ્રસુન, ખુની, બારી ઉઘાડી રહી ગઈ, કંચુકી બંઘ, અનંનરાગ
- જ્યોતિન્દ્ર દવેઃ રંગતંરગ
- ગુલાબદાસ બ્રોકરઃ લતા અને બીજી વાતો, ઊભી વાટે, માણસના મન
- ઇંદુલાલ યાજ્ઞિકઃ વરઘોડો, ભોળા શેઠનુ ભુદાન
- રસિકલાલ પરીખઃ કાવ્યાનુશસન, શર્વિલક, મેનાગુર્જરી
- પ્રહલાદ પારેખઃ બારી બહાર
- રાજેન્દ્ર શાહઃ ધ્વનિ, આંદોલન, શ્રુતિ, શાંત કોલાહલ
- રાજેન્દ્ર શુક્લઃ કોમલ-રિષભ, અંતર-ગાંધાર, સ્વ-વાચકની શોધમાં, ગઝલ-સંહિતા (ભાગ ૧ થી ૫)
- નિરંજન ભગતઃ યંત્રવિજ્ઞાન અને મંત્રકવિતા, ઘડીક સંઘ
- પ્રિયકાન્ત મણિયારઃ પ્રતીક, અશબ્દ રાત્રિ, સ્પર્શ, સમીપ
- હસમુખ પાઠકઃ નમેલી સાંજ, સાયાજુય
- નલિન રાવળઃ ઉદગાર, અવકાશ, સ્વહારઃ ભાગ ૧ અને ૨
- બાલમુકુન્દ દવેઃ પરિક્રમા, કુંતલ, ચાંદની, તીર્થોત્તમ, હરિનો હંસલો
- વેણીભાઈ પુરોહિતઃ સિંજારવ, દીપ્તિ, આચમન
- નટવરલાલ પંડ્યાઃ પ્રસુન, રૂપ અને રસ, પ્રથ્વિનો છંદોલય
- જયંત પાઠકઃ મર્મર, સંકેત સર્ગ, અંતરિક્ષ
- હરીન્દ્ર દવેઃ આસવ, અર્પણ, સુખ નામનો પ્રદેશ, માંધવ ક્યાંય નથી, નીરવ સંવાદ
- હર્ષદ ત્રિવેદી :એક ખાલી નાવ, રહી છે વાત અધૂરી, તારો અવાજ, જાળિયું, પાણીકલર.
- સુરેશ દલાલઃ એકાંત, તારીખનુ ઘર, કાગળના સમુદ્રમાં ફુલોની હોડી, મારી બારીએથીઃ ભાગ ૧ થી ૧૮
- પિનાકિન ઠાકોરઃ આલાપ, ઝાંખી અને પડછાયા
- હસિત બુચઃ સાન્નિધ્ય, નિરંતર, સૂરમંગલ
- હેમંત દેસાઈઃ ઈંગિત, સોનલમૃગ, શરદ
- દામોદાર ભટ્ટઃ જલભેખ, તુંબીજલ
- મનુભાઈ ત્રિવેદીઃ રામરસ, સુરતા, સોનાવાટકડી
- મકરંદ દવેઃ વાલીડાના વાવડ, બેહદની બારખડી, હૈયાના વેણ
- નાથાલાલ દવેઃ રાત થઈ પુરી
પુસ્તકો એટલે વિચારોના વૃંદાવનમાં ઉભેલાં વૃક્ષો.- ગુણવંત શાહ
પુસ્તક એટલે વ્યક્તિનાં વિચારોનું વસિયતનામું અને લેખકના દિલનો દસ્તાવેજ.
- કાકાસાહેબ કાલેલકર
જિંદગી માણવી હોય તો પુસ્તકો સાથે મિત્રતા કરો. - ડો. સર્વપલ્લી રાધાકૃષ્ણન
"લીડર" બનવું હોય તો પહેલાં "રીડર" બનો.
"બુકે" નહીં , "બુક" આપો.
