રાકેશ શર્મા જીવન પરિચય

 રાકેશ શર્મા

(પ્રથમ ભારતીય અવકાશ યાત્રી)

ભારતના પહેલા અને વિશ્વના 138 મા  અવકાશયાત્રી રાકેશ શર્માનો જન્મ 13 જાન્યુઆરી, 1949 ના રોજ પંજાબના પટિયાલા શહેરમાં થયો હતો. તેમના પિતાનું નામ દેવેન્દ્ર શર્મા હતું અને માતાનું નામ તૃપ્તા શર્મા હતું. તેમણે પ્રારંભિક શિક્ષણ સેન્ટ જ્યોર્જ ગ્રામર સ્કૂલ, હૈદરાબાદમાં મેળવ્યું. આ પછી તેણે હૈદરાબાદની ઉસ્માનિયા યુનિવર્સિટીમાંથી સ્નાતક થયા.

તેઓની પસંદગી 1966 માં રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા એકેડેમી (એનડીએ) માં થઈ હતી અને કેડેટ તરીકે ભારતીય વાયુસેનામાં જોડાયો હતો. એનડીએ પાસ કર્યા પછી, તેઓ 1970 માં એક પરીક્ષણ પાઇલટ તરીકે ભારતીય વાયુસેનામાં જોડાયા. રાકેશ શર્માએ 1971 ના ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધ દરમિયાન મિગ એર ક્રાફ્ટ સાથે નોંધપાત્ર સફળતા હાંસલ કરી હતી. તેમની ક્ષમતા અને સખત મહેનતના જોરે, તે આગળ વધતા રહ્યા અને 1984 માં સ્ક્વોડ્રોન લીડર પદ પર પહોંચ્યા.

20 સપ્ટેમ્બર 1982 ના રોજ તેમની પસંદગી ભારત (ભારતીય અવકાશ સંશોધન કેન્દ્ર) અને સોવિયત સંઘ (ઇન્ટરકોસ્મોસ) ના સંયુક્ત અવકાશ મિશન માટે કરવામાં આવી હતી, જે અંતર્ગત તેમને અંતરિક્ષ મુસાફરીનો મોકો મળ્યો

3 એપ્રિલ, 1984 ઐતિહાસિક દિવસ હતો જ્યારે સોયુઝ ટી -11 અવકાશયાન તત્કાલીન સોવિયત સંઘમાં બાયકાનુરથી ત્રણ અવકાશયાત્રીઓ સાથે ઉડાન ભરી હતી. આ સ્પેસ ટીમમાં રાકેશ શર્મા ઉપરાંત અવકાશયાનના કમાન્ડર વાય. વી.માલેશેવ અને ફ્લાઇટ એન્જિનિયર જી. એમ. સ્ટ્રક્લોફ હતા. અંતરિક્ષયાન સોયુઝ ટી -11 એ ત્રણેય મુસાફરોને સોવિયત રશિયાના ઓર્બીટલ સ્ટેશન સેલિયટ -7 માં સફળતાપૂર્વક સ્થાનાંતરિત કર્યા.

રાકેશ શર્માએ કુલ 7 દિવસ 21 કલાક અને 40 મિનિટ અવકાશમાં વિતાવ્યા. આ અવકાશી ટીમે 43 પ્રયોગો કર્યા, જેમાં વૈજ્ઞાનિક અને તકનીકી અભ્યાસનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો. આ મિશન પર, રાકેશ શર્માને બાયો-મેડિસિન અને રિમોટ સેન્સિંગ ક્ષેત્રે સંબંધિત જવાબદારી સોંપવામાં આવી હતી.

આ અંતરિક્ષ યાત્રા દરમિયાન, ફ્લાઇટ ટીમે મોસ્કોમાં સોવિયત અધિકારીઓ અને ત્યારબાદ ભારતીય વડા પ્રધાન ઇન્દિરા ગાંધી સાથે સંયુક્ત ટેલિવિઝન ન્યૂઝ કોન્ફરન્સ યોજી હતી. જ્યારે ઇન્દિરા ગાંધીએ રાકેશ શર્માને પૂછ્યું, "તમારું ભારત અવકાશથી કેવું દેખાય છે?" ત્યારે તેણે જવાબ આપ્યો, "સારે જહાં સે અચ્છા… ..". આ મિશન સાથે, ભારત માનવ દેશોની શ્રેણીમાં આવ્યો. આવું કરવા માટે ભારત વિશ્વનો 14 મો દેશ બન્યો છે. આ મહત્વપૂર્ણ ક્ષણ લાખો ભારતીયો દ્વારા તેમના ટેલિવિઝન સેટ્સ પર જોવા મળી હતી.

આ પછી રાકેશ શર્મા ભારતીય વાયુ સેનામાંથી વિંગ કમાન્ડર તરીકે નિવૃત્ત થયા અને હિન્દુસ્તાન એરોનોટિક્સ લિમિટેડમાં પરીક્ષણ પાઇલટ તરીકે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું. 1992 સુધી તેમણે હિન્દુસ્તાન એરોનોટિક્સ લિમિટેડના નાસિક વિભાગમાં ચીફ ટેસ્ટ પાઇલટ તરીકે સેવા આપી હતી.

રાકેશ શર્મા લાઇટ કોમ્બેટ એરક્રાફ્ટ (એલસીએ) 'તેજસ' ના વિકાસ સાથે પણ સંકળાયેલા હતા.

અવકાશમાંથી પાછા ફર્યા પછી, સોવિયત સરકારે તેમને 'હીરો ઓફ ધ સોવિટ યુનિયન' ના સન્માનથી સન્માનિત કર્યા. ભારત સરકારે તેમને શાંતિનો સર્વોચ્ચ શૌર્ય એવોર્ડ 'અશોક ચક્ર' થી સન્માનિત કર્યા.

રાકેશ શર્માએ આ પૃથ્વીની બહારના જીવનનો 7 દિવસ 21 કલાક 40 મિનિટનો સમય વિતાવ્યો.

આ મિશન સાથે, ભારત માનવ દેશોની શ્રેણીમાં આવ્યો. આવું કરવા માટે ભારત વિશ્વનો 14 મો દેશ બન્યો છે.

રાકેશ શર્માના જન્મદિવસ પર, તેમના જીવનની વાર્તાઓ પસંદ કરો:

1. રાકેશ શર્મા અવકાશમાં પ્રવેશ કર્યો હતો. તત્કાલીન વડા પ્રધાન ઇન્દિરા ગાંધી પર દૂરદર્શનનાં કેમેરા હતાં. તે અંતરિક્ષમાં હાજર રાકેશ શર્માને સંબોધન કરી રહી હતી. તેણે પૂછ્યું - ઉપરથી ભારત કેવું દેખાય છે? રાકેશ શર્માએ બે પળ માટે થોભ્યા અને પછી કહ્યું, 'અલબત્ત, દુનિયાથી બધા સારા….'

વડા પ્રધાન મોદી હંમેશા પ્રચાર કરે છે કે તેમણે 'યોગ દિવસ' દ્વારા યોગને વિશ્વભરમાં ફેલાવ્યો છે. 30 વર્ષ પહેલાં, એક હિન્દુસ્તાનીએ વિશ્વની આંખો અને ચર્ચામાં યોગ લાવ્યો હતો. રાકેશ શર્માએ તેમની મુલાકાત દરમિયાન અવકાશમાં યોગના ત્રણ સત્રો કર્યા હતા. શૂન્ય ગુરુત્વાકર્ષણમાં. પ્રથમ 25 મિનિટ, બીજો 35 મિનિટ અને ત્રીજો 1 કલાક.

 જ્યારે રાકેશ શર્મા ભારત ઉપર ઉડતો હતો. તેણે ભારતની જમણી બાજુ ધૂમ્રપાનનો દોર જોયો. તે શંકાસ્પદ બન્યો, સ્થિતિ જાણ્યા પછી તેણે રિપોર્ટ મોકલ્યો. ખરેખર બર્માના જંગલોમાં આગ લાગી. ત્યારે જ તેના પર કાર્યવાહી કરવામાં આવી હતી.

Widely. વ્યાપક રીતે ફેલાવવામાં આવ્યું છે કે રાકેશ શર્મા ચંદ્ર પર પગ મુકનાર પ્રથમ ભારતીય છે. પરંતુ સત્ય એ છે કે રાકેશ શર્મા ક્યારેય ચંદ્ર પર ગયા નહોતા. હજી સુધી કોઈ ભારતીય નાગરિક ચંદ્રની સપાટી ઉપર પહોંચ્યો નથી.

પૃથ્વી ગુરુત્વાકર્ષણના બળથી ઘેરાયેલી છે. અનંત જગ્યા. સીમાઓથી આગળ. પૃથ્વીના સીમિત ક્ષેત્રની બહાર ફીજાઓ. 12 એપ્રિલ 1961 નો દિવસ. માણસે આ તારીખે આ મર્યાદાને ભિન્ન કરી હતી. રશિયન યુરી ગાગરીન પ્રથમ વ્યક્તિ બન્યા. માણસે અંતરિક્ષમાં પગ મૂક્યો હતો. 23 વર્ષ પછી. 2 એપ્રિલ 1984 ના રોજ, રશિયન રોકેટ સોયાજ ટી -11 ઉડાન ભરી હતી. એક હિન્દુસ્તાની પણ આ ટીમનો સભ્ય હતો. રાકેશ શર્મા. અંતરિક્ષમાં ભારતે પોતાની હાજરી કરી હતી. આખો દેશ ગર્વ અનુભવે છે. દૂરદર્શને પણ આ પ્રક્ષેપણનું જીવંત પ્રસારણ કર્યું હતું.

અવકાશમાં પહોંચનારા પ્રથમ ભારતીય હોવા ઉપરાંત, રાકેશ શર્મા 'સોવિયત સંઘનું પ્રાઇઝ' એનાયત કરનાર પ્રથમ ભારતીય છે. તેમને તેમના રશિયન સહ-અવકાશયાત્રીઓ યુરી માલિશેવ અને ગિનાડી સ્ટ્રેકોલોવ સાથે અશોક ચક્ર પણ એનાયત કરાયો

જ્યારે ભારતના પૂર્વ વડા પ્રધાન, ઇન્દિરા ગાંધીએ રાકેશ શર્માને પૂછ્યું કે ભારત અવકાશથી કેવું દેખાય છે, ત્યારે શર્માએ જવાબમાં કહ્યું, 'સારે જહાં સે અચ્છા'. તેમણે વધુમાં કહ્યું હતું કે અવકાશની સૌથી સુંદર ક્ષણો સૂર્યોદય અને સૂર્યાસ્તની હતી.

રાકેશ શર્માએ ભારતીય અવકાશ દળમાં સ્ક્વોડ્રોન લીડરના પદથી અવકાશયાત્રાની શરૂઆત કરી હતી અને વિંગ કમાન્ડરના પદ પરથી નિવૃત્ત થઈ હતી. હાલમાં રાકેશ શર્મા તમિલનાડુના નીલગિરિ જિલ્લાના હિલ સ્ટેશન કુનૂરમાં રહે છે.

સ્વામી વિવેકાનંદ જીવન પરિચય

 સ્વામી વિવેકાનંદ

(રાષ્ટ્રીય યુવા દિવસ)

 

જન્મતારીખ: 12 જાન્યુઆરી 1863

જન્મસ્થળ: કલકત્તા

પિતાનું નામ: વિશ્વનાથ દત્ત

માતાનું નામ: ભૂવનેશ્વરી દેવી

બાળપણનું નામ:  નરેન્દ્ર 

અવસાન:  4 જુલાઈ 1902 (બેલુર મઠ)

સ્વામી વિવેકાનંદનો જન્મ 12મી જાન્યુઆરી 1863ના રોજ કલકત્તા ખાતે શિમલા પાલ્લીમાં થયો હતો

સ્વામી વિવેકાનંદનો (Swami Vivekanand) જન્મદિવસ (જાન્યુઆરી 12) ભારતમાં રાષ્ટ્રીય યુથ ડે તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.

 તેમનું નામ નરેન્દ્રનાથ દત્ત પાડવામાં આવ્યુ હતું. 

તેમના પિતા વિશ્વનાથ દત્ત કલકત્તા હાઇ કોર્ટમાં એટર્ની હતા. તેમની ગણના એક ઉદાર વ્યક્તિ તરીકે થતી હતી અને સામાજિક તથા ધાર્મિક બાબતોમાં તેમની છાપ એક પ્રગતિશીલ વ્યક્તિની હતી.

તેમની માતા ભુવનેશ્વરી દેવી પવિત્ર સ્ત્રી હતા તથા સંયમ પાળતા હતા અને પોતાને એક પુત્ર આપવા માટે તેઓ વારાણસીના વિરેશ્વર શિવ ની આરાધના કરતા હતા

નરેન્દ્રનાથે પોતાનો અભ્યાસ ઘરેથી શરૂ કર્યો હતો પરંતુ પછીથી તેઓ સને1871માં ઇશ્વરચન્દ્ર વિદ્યાસાગર સંસ્થામાં દાખલ થયા હતા અને સન 1879માં તેમણે પ્રવેશ પરિક્ષા પાસ કરી હતી. 

તેમને વિવિધ વિષયોમાં રસ હતો અને તેઓ તત્વજ્ઞાન, ઇતિહાસ, સમાજશાસ્ત્ર, વિનયન, સહિત્ય અને અન્ય વિષયોમાં વિદ્વતા ધરાવતા હતા. તેમણે વેદ , ઉપનિષદો , ભગવદ્દગીતા , રામાયણ , મહાભારત અને પુરાણો માં ઉંડો રસ દાખવ્યો હતો. 

તેઓ શાસ્ત્રિય સંગીતમાં, ગાયકી વાદ્ય એમ બન્નેમાં જાણકાર હતા. 

બાળપણથી જ તેમને શારીરિક કસરત, રમતગમત અને અન્ય સંગઠનલક્ષી પ્રવૃત્તિઓમાં સક્રિય રસ લીધો હતો. 

તેઓ જ્યારે ખુબ જ યુવાન હતા ત્યારે પણ તેમણે પાખંડી રીત રિવાજો અને જ્ઞાતિ અને ધર્મ આધારીત ભેદભાવો સામે અવાજ ઉઠાવ્યો હતો.

નરેન્દ્રનાથે સન 1880માં કલકત્તા ખાતે પ્રેસીડેંસી કોલેજમાં પ્રવેશ લીધો હતો અને બીજા વર્ષે તેઓએ કોલેજ બદલીને કલકત્તામાં સ્કોટ્ટીશ ચર્ચ કોલેજમાંએડમિશન લીધુ હતું.

આ દરમિયાન તેમણે પાશ્ચાત્ય તર્કશાસ્ત્ર, પાશ્ચાત્ય તત્વજ્ઞાન અને યુરોપના  રાષ્ટ્રોના ઇતિહાસનો અભ્યાસ કર્યો હતો. 

સને 1881માં તેમણે લલિત કલાની પરિક્ષા પાસ કરી હતી અને સને 1884માં તેમણે વિનયન સ્નાતકની પરિક્ષા પાસ કરી હતી.

બાળપણથી જ તેઓએ આધ્યાત્મિકતા, ઇશ્વરાનુભુતિ અને સર્વોચ્ચ આધ્યાત્મિક સત્યો જાણવામાં રુચિ દર્શાવી હતી. 

તેમણે પૂર્વ તથા પશ્ચિમની ધાર્મિક તથા તત્વજ્ઞાન સંબંધી વિવિધ પદ્ધતિઓનો અભ્યાસ કર્યો તથા તેઓ જુદા જુદા ધાર્મિક અગ્રણીઓને મળ્યા.

 તેમના પર તે સમયની મહત્વની સામાજિક-ધાર્મિક સંસ્થા બ્રહ્મો સમાજની ઘણી અસર પડી હતી.

 તેમની શરૂઆતની માન્યતાઓનું ઘડતર બ્રહ્મો સમાજે કર્યું. બ્રહ્મો સમાજ નિરાકાર ભગવાનમાં માનતો, મૂર્તિપુજાને નકારતો અને સામાજિક-આર્થિક સુધારાને સમર્પિત હતો. 

તેઓ બ્રહ્મોસમાજના દેવેન્દ્રનાથ ટાગોર અને કેશવચંદ્ર સેન જેવા આગેવાનોને મળ્યા તથા ભગવાનના અસ્તિત્વ વિષે તેમની સાથે પ્રશ્નોત્તરી કરી, પરંતુ તેમને સંતોષકારક જવાબો નહોતા મળ્યા.

રામકૃષ્ણ પરમહંસની પ્રશંસા સાંભળીને નરેન્દ્ર સૌ પ્રથમ તેમની પાસે તર્કના વિચાર સાથે ગયા પરંતુ પરમહંસજીને એ ખબર પડી કે તેઓ તે જ શિષ્ય છે, જેની તેઓ ઘણા દિવસોથી રાહ જોઈ રહ્યા હતા. પરમહંસની કૃપાથી, તેઓનો સ્વયં મુલાકાત લેવામાં આવ્યો અને પરિણામે નરેન્દ્ર પરમહંસના શિષ્યોમાં અગ્રણી બન્યા. નિવૃત્તિ લીધા પછી તેનું નામ વિવેકાનંદ રાખવામાં આવ્યું.

રામકૃષ્ણની સાથે નવેમ્બર 1881માં રામકૃષ્ણ પરંહંસ સાથેની તેમની મુલાકાત તેમની જિન્દગીનો સંક્રાન્તિકાળ પુરવાર થઇ હતી.

સ્વામી વિવેકાનંદના (Swami Vivekanand) ગુરુનું નામ રામકૃષ્ણ પરમહંસ હતું. સ્વામીજીએ તેમને સંપૂર્ણપણે વિશ્વાસ કર્યો નહીં. તેઓ રામકૃષ્ણની દરેક વસ્તુનું પરીક્ષણ કરે છે અને અંતે તેમનો જવાબ મેળવે છે.

 નરેન્દ્ર રામકૃષ્ણ અને તેમના વિચારોને સ્વીકારી શકતા નહોતા, તેમ છતાં તેઓ તેમની ઉપેક્ષા પણ કરી શકતા નહોતા. રામકૃષ્ણના માર્ગદર્શન નીચેની તાલીમના પાંચ વર્ષ દરમિયાન નરેન્દ્રનું એક બેચેન, મુંઝાયેલા, અધીર યુવાનમાંથી એક એવા પરિવક્વ યુવાનમાં પરીવર્તન થયું, જે ઇશ્વરને પામવા માટે તમામ ચીજો છોડી દેવા તૈયાર હતો. આ સમય દરમિયાન, નરેન્દ્રએ રામકૃષ્ણને ગુરુ તરીકે સ્વીકાર્યા

માત્ર 25 વર્ષની ઉંમરમાં પોતાના ગુરુથી પ્રેરિત થઇને એમણે સાંસારિક મોહ-માયાનો ત્યાગ કર્યો અને સન્યાસી બની ગયા. સ્વામી વિવેકાનંદ જીવનભર સન્યાસી રહ્યા અને પોતાના અંતિમ શ્વાસ સુધી સમાજની ભલાઇ માટે કામ કરતા રહ્યા. સ્વામી વિવેકાનંદનો સંદેશ દુનિયાભરમાં લોકોને પ્રેરણા આપે છે.

1893 માં, શિકાગો (અમેરિકા)માં વિશ્વ ધર્મ પરિષદનું આયોજન કરવામાં આવ્યું. તેમાં ભારતના પ્રતિનિધિ તરીકે સ્વામી વિવેકાનંદજ ગયા હતા. યુરોપ અને અમેરિકાના લોકો તે સમયે ગુલામ ભારતીયને ખૂબ હલકી ગણતા હતા. ત્યાંના લોકોએ  પરિષદમાં સ્વામી વિવેકાનંદને બોલવાનો સમય ન મળે તે માટે સખત પ્રયાસ કર્યા હતા પણ એક અમેરિકન પ્રોફેસરના પ્રયત્ને તેમને થોડો સમય આપ્યો.   સ્વામી વિવેકાનંદે આ પરિષદમાં"મારા અમેરિકન ભાઇઓ અને બહેનો "સાથે પોતાના ભાષણ શરૂ કર્યું, પ્રથમ વાક્યમાં બધાનું  હૃદય જીતી લીધું. તેમનું પ્રવચન સાંભળીને બધા વિદ્વાનો આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા.

તે પછી અમેરિકામાં તેમનું ખૂબ સ્વાગત થયુ. ત્યાં તેમના ભક્તોનો મોટો સમુદાય બની ગયો. તેઓ ત્રણ વર્ષ અમેરિકા રહ્યા અને ત્યાંના લોકોને ભારતીય ફિલસૂફીનો અદભૂત પ્રકાશ આપ્યો.

11 મી સપ્ટેમ્બરે "વર્લ્ડ બ્રધરહૂડ ડે" ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસે, સ્વામી વિવેકાનંદે (Swami Vivekanand) શિકાગોની સંસદની સંસદમાં તેમનું ભાષણ આપ્યું હતું.

એર્નાકુલમ ખાતે 1892ના ડીસેમ્બરના પ્રારંભમાં તેઓ નારાયણ ગુરુના ગુરુ ચટ્ટમ્પી સ્વામિકલને મળ્યા. એર્નાકુલમથી તેમણે ત્રિવેન્દ્રમ, નાગરકોઇલનો પ્રવાસ કર્યો અને 1892મા ક્રિસમસની પૂર્વસંધ્યાએ પગે ચાલીને કન્યાકુમારી પહોંચ્યા. કન્યાકુમારી ખાતે સ્વામીએ ‘‘છેલ્લા ભારતીય ખડક’’ પર બેસીને ત્રણ દિવસ ધ્યાન ધર્યું હોવાનું કહેવાય છે. આ ખડક પાછળથી વિવેકાનંદ ખડક સ્મારક તરીકે જાણીતો થયો

તેઓ અસ્થમા, ડાયાબિટિસ અને અન્ય શારીરિક બિમારીઓથી પિડાતા હતા જુલાઈ 4, 1902ના રોજ ધ્યાનાવસ્થામાં વિવેકાનંદનું અવસાન થયું હતું.  તેમના મૃત્યુનું કારણ ત્રીજી વખત હૃદયરોગનો હુમલો હતો.

સ્વામી વિવેકાનંદની વાત થાય ત્યારે તેમણે અમેરિકાના શિકાગોની ધર્મ સંસદમાં 1893માં 11મી સપ્ટેમ્બરે આપેલાં પ્રવચનની ચર્ચા જરૂર થાય છે.

અમેરિકાનાં શિકાગોની ધર્મ સંસદમાં વર્ષ 1893માં તેમનાં ભાષણની ચર્ચા થતી રહેતી હોય છે. આ એ ભાષણ છે કે જેણે સમગ્ર દુનિયાની સામે ભારતની એક મજબૂત ચિત્ર સાથે રજૂ કરવામાં આવ્યા છે. પરંતુ તેમણે ભાષણમાં શં કિધું તે ઓછો લોકો જ જાણતા રહે છે.

1 સપ્ટેમ્બર 1983ના રોજ શિકાગોના આર્ટ ઈન્સ્ટિટ્યુટ ખાતે ધર્મ સંસદની શરૂઆત થઈ.. આ દિવસે વિવેકાનંદે પોતાનું પ્રથમ ટૂંકુ વક્તવ્ય આપ્યું. તેમણે ભારત અને હિન્દુ ધર્મ વિશે વાત કરી.શરૂઆતમાં થોડો ગભરાટ અનુભવતા હોવા છતાં તેમણે વિદ્યાના દેવી સરસ્વતી ને પ્રણામ કરીને પોતાનું વક્તવ્ય   “અમેરિકાના ભાઈઓ અને બહેનો!” સાથે શરૂ કર્યુ. આ શબ્દો માટે સાત હજારની મેદનીએ ઉભા થઈને તાળીઓ પાડીને તેમનું સન્માન કર્યુ અને બે મિનિટ સુધી આ સન્માન ચાલ્યુ. ફરી જ્યારે શાંતિ સ્થપાઈ ત્યારે તેમણે પોતાનું વક્તવ્ય શરૂ કર્યુ. સૌથી યુવાન રાષ્ટ્રોમાંના એકનું અભિવાદન કરતાં તેમણે આ રાષ્ટ્ર વિશે જણાવ્યુઃ “વિશ્વમાં સાધુઓની સૌથી પ્રાચીન પરંપરા, વેદની સન્યાસી પરંપરા, ધર્મ કે જેણે વિશ્વને સહનશીલતા અને વૈશ્વિક સદભાવ શીખવ્યો છે.”

મને ગર્વ છે કે હું આ ધર્મ સાથે છું જેણે દુનિયાને સહિષ્ણુતા અને સાર્વભૌમિક સ્વીકૃતિનો પાઠ શિખવ્યો છે. આપણે ફક્ત સાર્વભૌમિક સહિષ્ણુતા પર જ વિશ્વાસનથી કરતા પરંતુ આપણે તમામ ધર્મોને સાચી રીતનાં સ્વરૂપમાં સ્વિકાર કરીએ છીએ.

મને ગર્વ છે કે હું તે દેશનો છું જેણે બધા ધર્મો અને તમામ દેશોના સતાવેલા લોકોને આશ્રય આપ્યો હતો. મને ગર્વ છે કે અમે ઇઝરાયલની પવિત્ર યાદોને આપણા હૃદયમાં રાખી છે જેમાં રોમન આક્રમણકારો દ્વારા તેમના મંદિરોનો નાશ કરવામાં આવ્યો હતો અને ત્યારબાદ તેઓએ દક્ષિણ ભારતમાં આશરો લીધો હતો.

ને ગર્વ છે કે હું એ ધર્મ સાથે જોડાયેલો છું કે જેણે પારસી ધર્મના લોકોને આશ્રય આપ્યો અને હજી પણ તેમની મદદ કરી રહ્યો છે. ત્યારે આ પ્રસંગે, હું બાળપણથી જ યાદ રાખતો છંદો અને જે કરોડો લોકો દ્વારા દરરોજ પુનરાવર્તિત કરવામાં આવે છે. જે નદીઓ જુદા જુદા સ્થળોથી ઉત્પન્ન થાય છે, છેવટે, સમુદ્રમાં જુદા જુદા રસ્તાઓ દ્વારા મળે છે. જ્યારે તેવી જ રીતે મનુષ્ય પોતાની ઈચ્છા દ્રારા જુદા જુદા માર્ગોને પસંદ કરે છે. જો કે આ માર્ગો જુદા જુદા લાગે છે, પરંતુ તે બધા ફક્ત ભગવાન પાસે જાય છે. પરંતુ સાંપ્રદાયિક્તા, કટ્ટરતા અને તેનાં ભયાનંક વંશજોથી ધાર્મિક હઠ દ્રારા લાંબા સમયથી આ ખૂબસૂરત ધરતીને જકડી રાખ્યા છે. તેમએ આ ધરતીને હિંસાથી ભારી દીધું છે. અને કેટલીય વખત આ ધરતી લોહીથી ખરડાઈ છે. ના જાણે કેટલી અમૂલ્ય સભ્યતાઓનો નાશ થયો અને કેટલાય દેશોને મિટાવી દીધા. આમ પોતાની આગવી શૈલી દ્રારા સ્વામિવિવેકાંદએ વ્યક્ત્વ રજુ કર્યું હતુ.

જીવન ઝરમર

12 જાન્યુઆરી, 1863: જન્મ કલકત્તામાં

1879: પ્રેસિડેન્સી કોલેજમાં પ્રવેશ

1880: જનરલ એસેમ્બલી સંસ્થામાં પ્રવેશ

નવેમ્બર 1881: શ્રી રામકૃષ્ણ સાથે પ્રથમ મુલાકાત

1882-86: શ્રી રામકૃષ્ણ સાથે જીવન વિતાવ્યુ

1884: સ્નાતક પરીક્ષા પાસ; પિતાનું મૃત્યુ

1885: રામકૃષ્ણની છેલ્લી બિમારી

ઓગસ્ટ 16, 1886: શ્રી રામકૃષ્ણનું અવસાન

1886: વરાહ નગર મઠની સ્થાપના

જાન્યુઆરી 1887: વરાહ નગર મઠ ખાતે ત્યાગની ઔપચારિક વ્રત

1890-93:  પરિવાજ્રક તરીકે ભારત ભ્રમણ

25 ડિસેમ્બર, 1892: કન્યાકુમારીમાં

13 ફેબ્રુઆરી, 1893: સિકંદરાબાદમાં પ્રથમ જાહેર વ્યાખ્યાન

31 મે, 1893: બોમ્બેથી અમેરિકા રવાના

25 જુલાઈ 1893: કેનેડાના વાનકુવર પહોંચ્યા

30 જુલાઈ, 1893: શિકાગોમાં આગમન

ઓગસ્ટ 1893: હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર. જોહ્ન રાઈટને મળ્યા

11 સપ્ટેમ્બર, 1893: શિકાગોમાં વર્લ્ડ રિલીઝન  કોન્ફરન્સમાં પહેલું વ્યાખ્યાન

27 સપ્ટેમ્બર, 1893: શિકાગોમાં વર્લ્ડ રિલીઝન  કોન્ફરન્સમાં અંતિમ વ્યાખ્યાન

16 મે, 1894: હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીમાં પ્રવચન

નવેમ્બર 1894: ન્યૂયોર્કમાં વેદાંત સમિતિની સ્થાપના.

જાન્યુઆરી 1895: ન્યૂ યોર્કમાં ધાર્મિક વર્ગોનું સંચાલન શરૂ કર્યુ

ઓગસ્ટ 1895: પેરિસમાં

ઓક્ટોબર 1895: લંડનમાં પ્રવચન

ડિસેમ્બર 6, 1895: પાછા ન્યૂયોર્ક

22-25 માર્ચ 1896: પાછા લંડન

મે-જુલાઈ 1896: હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીમાં પ્રવચન

15 એપ્રિલ, 1896: પાછા લંડન

મે-જુલાઈ 1896: લંડનમાં ધાર્મિક વર્ગો

28 મે, 1896: ઓક્સફર્ડમાં મેક્સ મૂલરને મળ્યા

30 ડિસેમ્બર 1896: નેપલ્સથી ભારત જવા રવાના

15 જાન્યુઆરી, 1897: કોલંબો, શ્રીલંકા આગમન

6-15 ફેબ્રુઆરી, 1897: મદ્રાસમાં

ફેબ્રુઆરી 19, 1897: કલકત્તા આગમન

1 મે, 1897: રામકૃષ્ણ મિશનની સ્થાપના

મે-ડિસેમ્બર 1897: ઉત્તર ભારતની યાત્રા

જાન્યુઆરી 1898: કલકત્તા પાછા ફર્યા

19 માર્ચ, 1899: માયાવતીમાં અદ્વૈત આશ્રમની સ્થાપના.

20 જૂન, 1899: પશ્ચિમી દેશોની બીજી મુલાકાત

જુલાઈ 31, 1899: ન્યૂ યોર્કમાં આગમન

22 ફેબ્રુઆરી, 1900: વેદાંત સમિતિની સ્થાપના સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં થઈ

જૂન 1900: ન્યૂયોર્કમાં છેલ્લો વર્ગ

26 જુલાઈ 1900: યુરોપ છોડ્યું

24 ઓક્ટોબર, 1900: વિયેના, હંગેરી, કુસ્તાન્ટુનીયા, ગ્રીસ, ઇજિપ્ત વગેરે દેશોની મુલાકાત.

26 નવેમ્બર 1900: ભારતથી રવાના

9 ડિસેમ્બર 1900: બેલુર મઠ ખાતે આગમન

જાન્યુઆરી 1901: માયાવતીની મુલાકાત

માર્ચ-મે 1901: પૂર્વ બંગાળ અને આસામની યાત્રા

જાન્યુઆરી-ફેબ્રુઆરી 1902: બોધગયા અને વારાણસીની યાત્રા

માર્ચ 1902: બેલુર મઠ પર પાછા ફર્યા

જુલાઈ 4, 1902: મહાસમાધિ.

"બુદ્ધ ભારત દ્વારા ઉત્પન્ન કરાયેલા મહાન વ્યક્તિ હતા. તાજેતરની સદીઓમાં ભારત દ્વારા ઉત્પન્ન કરાયેલા મહાન માણસ ગાંધી નહીં પરંતુ વિવેકાનંદ હતા"

                                                       -ડૉ. બાબાસાહેબ આંબેડકર

"વિવેકાનંદે હિન્દુ ધર્મ બચાવ્યો, ભારત બચાવ્યું"

                                        - ચક્રવર્તી રાજગોપાલાચારી

"વિવેકાનંદ આધુનિક ભારતના નિર્માતા હતા"

                                              -સુભાષચંદ્ર બોઝ

  "જો તમે ભારતને જાણવા માંગતા હો, તો વિવેકાનંદનો અભ્યાસ કરો. તેમનામાં બધું સકારાત્મક છે અને કંઈ નકારાત્મક નથી"

                          -રવીન્દ્રનાથ ટાગોરે ફ્રેન્ચ નોબેલ વિજેતા રોમેન રોલલેન્ડને કહ્યું હતું,

"જેમણે પરંપરાના મૃત લાકડા કાપીને આ હિન્દુ ધર્મ વૈભવની સ્થિતિમાં જાળવી રાખ્યો છે"

                                                                                             -મહાત્મા  ગાંધીજી

જમસેદજી ટાટાને વિવેકાનંદ દ્વારા ભારતની વિખ્યાત સંશોધન યુનિવર્સિટીઓમાંની એક ભારતીય વિજ્ઞાન સંસ્થા(Indian Institute of Scienc)ની સ્થાપના માટે પ્રેરણા મળી હતી

સપ્ટેમ્બર 2010 માં ભારતના નાણાં મંત્રાલયે વિવેકાનંદના ઉપદેશો અને આધુનિક આર્થિક વાતાવરણ સાથેના મૂલ્યોની સુસંગતતા પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો.

તત્કાલીન કેન્દ્રીય નાણામંત્રી પ્રણવ મુખર્જી, વર્તમાન રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદ સમક્ષ  1 બિલિયનના ખર્ચે સ્વામી વિવેકાનંદ મૂલ્યોન શિક્ષણ પ્રોજેક્ટને સિદ્ધાંતમાં મંજૂરી આપી હતી, જેના ઉદ્દેશ્યો છે: સ્પર્ધાઓમાં યુવાનોને શામેલ કરવા. , નિબંધો, ચર્ચાઓ અને અધ્યયન વર્તુળો અને વિવેકાનંદની કૃતિઓને અનેક ભાષાઓમાં પ્રકાશિત કરવી.

2011 માં પશ્ચિમ બંગાળ પોલીસ તાલીમ કોલેજનું નામ બદલીને સ્વામી વિવેકાનંદ રાજ્ય પોલીસ એકેડેમી  કરવામાં આવ્યું

છત્તીસગઢમાં રાજ્યની તકનીકી યુનિવર્સિટીનું નામ છત્તીસગઢ  સ્વામી વિવેકાનંદ તકનીકી યુનિવર્સિટી(Chhattisgarh Swami Vivekanand Technical University) રાખવામાં આવ્યું છે.

2012 માં રાયપુર એરપોર્ટનું નામ બદલીને સ્વામી વિવેકાનંદ એરપોર્ટ કરાયું.

બંગાળી ફિલ્મના દિગ્દર્શક તુતુ (ઉત્પલ) સિંહાએ તેમની 150 મી જન્મજયંતિ નિમિત્તે શ્રદ્ધાંજલિ રૂપે "ધી લાઇટ: સ્વામી વિવેકાનંદ" નામની એક ફિલ્મ બનાવી છે.

વિવેકાનંદના ફોટાને  ભારત (1963, 1993, 2013, 2015 અને 2018), શ્રીલંકા (1997 અને 2013) અને સર્બિયા (2018) ના પોસ્ટલ સ્ટેમ્પ્સ પર દર્શાવવામાં આવ્યા હતા

ખેતડીના યુવાન રાજા અજીતસિંહ માત્ર 28 વર્ષના સંન્યાસી  સ્વામી વિવેકાનંદને આબુ પર્વત (માઉન્ટ આબુ) પર પહેલી વાર મળ્યા. 1893માં શિકાગોની વિશ્વ ધર્મ પરિષદ માટે સ્વામી વિવેકાનંદજીને અમેરિકા જવાની વ્યવસ્થા ખેતડી (ખેતરી-રાજસ્થાન) ના રાજા અજીતસિંહ બહાદુરે કરી હતી.

યુવાનો ના આદર્શ શ્રેષ્ઠ વ્યક્તિત્વને એમની 

 જન્મ જયંતી પર  શત શત વંદન…

विश्व हिंदी दिवस (World Hindi Day)

 

विश्व हिंदी दिवस (World Hindi Day)  हर साल 10 जनवरी को मनाया जाता है. 

विश्व हिंदी दिवस (World Hindi Day 2019) का उद्देश्य विश्‍व भर में हिंदी के प्रचार-प्रसार के लिए वातावरण निर्मित‍ करना और हिंदी को अंतरराष्‍ट्रीय भाषा के रूप में पेश करना है. 

हिंदी भाषा को 14 सितम्बर 1949 को संविधान सभा के द्वारा आजाद भारत की मुख्य भाषा के रूप में पहचान दी गई थी।

भारत में करीब 77 प्रतिशत आबादी हिंदी बोलती है।

विदेशों में भारत के दूतावास इस दिन को विशेष रूप से मनाते हैं. इस दिन सभी सरकारी कार्यालयों में विभिन्न विषयों पर हिंदी के लिए अनूठे कार्यक्रम आयोजित किए जाते हैं.

 विश्व हिंदी दिवस  मनाने की शुरुआत पूर्व प्रधानमंत्री डॉक्‍टर मनमोहन सिंह ने 10 जनवरी 2006 को की थी. तभी से हर साल 10 जनवरी को विश्व हिंदी दिवस (Vishv Hindi Divas) मनाया जाता है. 

हिंदी सिर्फ भारत ही नहीं बल्कि पाकिस्तान, नेपाल और बांग्लादेश में भी बोली और समझी जाती है। करीब 60 करोड़ लोग हिंदी बोलते हैं, इनमें से 26 करोड़ लोगों की यह मातृभाषा है।

हिंदी और उर्दू भाषाओको एकदूजे की भगिनी कहा जाता है क्योंकि दोनों के व्याकरण ओर शब्दभंडार में समानता है।

संविधान द्वारा हिंदी को भारत की राजभाषा का दर्जा दिये जाने की खुशी में हम हिंदी दिवस मनाते हैं। संविधान के अनुच्छेद 343 में हिंदी भाषा को राजभाषा के तौर पर अपनाने का उल्लेख मिलता है।

 विश्व हिंदी दिवस (World Hindi Diwas) के अलावा हर साल 14 सितंबर को 'हिंदी दिवस' (Hindi Diwas) मनाया जाता है.

1975 में तत्कालीन प्रधानमंत्री इंदिरा गांधी ने प्रथम विश्व हिंदी सम्मेलन का उद्घाटन किया था.

दुनिया भर में हिंदी (Hindi) के प्रचार-प्रसार के लिए पहला विश्‍व हिंदी सम्‍मेलन 10 जनवरी 1975 को नागपुर में आयोजित किया गया था. 

इसलिए इस दिन को विश्‍व हिंदी दिवस के रूप में मनाया जाता है. इस सम्मेलन में 30 देशों के 122 प्रतिनिधि शामिल हुए थे. 2006 के बाद से हर साल 10 जनवरी को विश्वभर में विश्व हिंदी दिवस मनाया जाता है

नॉर्वे में पहला विश्व हिंदी दिवस भारतीय दूतावास ने मनाया था. इसके बाद दूसरा और तीसरा विश्व हिंदी दिवस भारतीय नॉर्वेजीय सूचना एवं सांस्कृतिक फोरम के तत्वाधान में लेखक सुरेशचन्द्र शुक्ल की अध्यक्षता में बहुत धूमधाम से मनायागया था.

 14 सितंबर 1949 को संविधान सभा ने हिंदी को राजभाषा का दर्जा दिया था तभी से 14 सितंबर को हिंदी दिवस मनाया जाता है.

हिंदी दुनिया भर में सबसे ज्‍यादा बोली जाने वाली पांच भाषाओं में से एक है

दक्षिण प्रशान्त महासागर के मेलानेशिया में फिजी नाम का एक द्वीप है. फिजी में हिंदी को आधाकारिक भाषा का दर्जा दिया गया है. इसे फि‍जियन हिंदी या फि‍जियन हिन्दुस्तानी भी कहते हैं. 

पाकिस्‍तान, नेपाल, बांग्‍लादेश, अमेरिका, ब्रिटेन, जर्मनी, न्‍यूजीलैंड, संयुक्‍त अरब अमीरात, युगांडा, गुयाना, सूरीनाम, त्रिनिदाद, मॉरिशस और साउथ अफ्रीका समेत कई देशों में हिंदी बोली जाती है.

साल 2017 में ऑक्‍सफोर्ड डिक्‍शनरी में पहली बार 'अच्छा', 'बड़ा दिन', 'बच्चा' और 'सूर्य नमस्कार' जैसे हिंदी शब्‍दों को शामिल किया गया. चमचा', 'नाटक' ओर जय शब्द को भी रखा गया है।

2017 में ऑक्सफोर्ड डिक्शनरी में भारतीय भाषाओं के 70 शब्द जोड़े गए

विश्व आर्थिक मंच की गणना के अनुसार हिंदी विश्व की दस शक्तिशाली भाषाओं में से एक है.

विश्वभर के करीब 176 विश्वविद्यालयों में हिंदी एक विषय के तौर पर पढ़ाई जाती है।

इसे जिस प्रकार से लिखा जाता है बिल्कुल उसी प्रकार से बोला भी जाता है। हिंदी भारत की राजभाषा भी है। हिंदी विश्व में चौथे नंबर की सबसे ज्यादा बोली जाने वाली भाषाओं में से एक है।अंग्रेजी, स्पेनिश, चीनी भाषा के बाद हिंदी पूरे विश्व के कई कोनों में बोली जाती है।

इस वक्त पूरी दुनिया में 26 हिंदी चेयर चल रहे हैं,

हिंदी भाषा की सबसे छोटी इकाई ध्वनि होती है। इसी ध्वनि को ही वर्ण कहा जाता है। वर्णों को व्यवस्थित करने के समूह को वर्णमाला कहते हैं। हिंदी में उच्चारण के आधार पर 45 वर्ण होते हैं। इनमें 10 स्वर और 35 व्यंजन होते हैं। लेखन के आधार पर 52 वर्ण होते हैं इसमें 13 स्वर , 35 व्यंजन तथा 4 संयुक्त व्यंजन होते हैं। वर्णमाला के दो भाग होते हैं :- 1. स्वर 2. व्यंजन 1. स्वर क्या होता है :- जिन वर्णों को स्वतंत्र रूप से बोला जा सके उसे स्वर कहते हैं। परम्परागत रूप से स्वरों की संख्या 13 मानी गई है लेकिन उच्चारण की दृष्टि से 10 ही स्वर होते हैं। 1. उच्चारण के आधार पर स्वर :- अ, आ , इ , ई , उ , ऊ , ए , ऐ , ओ , औ आदि। 2. लेखन के आधार पर स्वर :- अ, आ, इ , ई , उ , ऊ , ए , ऐ , ओ , औ , अं , अ: , ऋ आदि। व्यंजन क्या होता है :- जो वर्ण स्वरों की सहायता से बोले जाते हैं उन्हें व्यंजन कहते हैं। हर व्यंजन के उच्चारण में अ स्वर लगा होता है। अ के बिना व्यंजन का उच्चारण नहीं हो सकता। वर्णमाला में कुल 35 व्यंजन होते हैं। कवर्ग : क , ख , ग , घ , ङ चवर्ग : च , छ , ज , झ , ञ टवर्ग : ट , ठ , ड , ढ , ण ( ड़ ढ़ ) तवर्ग : त , थ , द , ध , न पवर्ग : प , फ , ब , भ , म अंतस्थ : य , र , ल , व् उष्म : श , ष , स , ह संयुक्त व्यंजन : क्ष , त्र , ज्ञ , श्र यह वर्णमाला देवनागरी लिपि में लिखी गई है। देवनागरी लिपि में संस्कृत , मराठी , कोंकणी , नेपाली , मैथिलि भाषाएँ लिखी जाती हैं। हिंदी वर्णमाला में ऋ , ऌ , ॡ का प्रयोग नहीं किया जाता है।
 

इस मौके पर शिवराज सिंह चौहान समेत तमाम लोग हिन्दी के मूर्धन्य लेखक और कवि भारतेन्दु हरिश्चंद्र की यह प्रसिद्ध पंक्ति शेयर कर रहे हैं

निज भाषा उन्नति अहै, 

सब उन्नति को मूल बिन निज भाषा-ज्ञान के,

 मिटत न हिय को सूल।। 

            - भारतेन्दु हरिश्चंद्र

હરગોવિંદ ખુરાના જીવન પરિચય

 હરગોવિંદ ખુરાના

ભારતીય મૂળના અમેરિકન બાયોકેમિસ્ટ

બાયોટેક્નોલોજીના પિતામહ

જન્મતારીખ: 9 જાન્યુઆરી 1922

જન્મ સ્થળ: રાયપુર, પંજાબ ( હાલ પાકિસ્તાનમાં છે)

અવસાન:  9 નવેમ્બર 2011 ( અમેરિકા) 

ડો. હરગોવિંદ ખુરાના એ ભારત દેશમાં જન્મેલા પ્રખ્યાત વૈજ્ઞાનિકોમાંના એક છે. 

એમનો જન્મ ૯ જાન્યુઆરી, ૧૯૨૨ના દિવસે ભારતના (અંગ્રેજી શાસન હેઠળ આવેલા) પંજાબ રાજ્યના રાયપુર (હાલમાં પકિસ્તાનમાં) ખાતે એક સાધારણ પરિવારમાં થયો હતો.  

ચાર ભાઈઓ અને એક બહેનના પરિવારમાં હરગોવિંદ સૌથી નાના હતા. 

એમણે પ્રાથમિક શિક્ષણ મુલતાન ખાતે પૂર્ણ કર્યું હતું.

હરગોવિંદે તેમણે પ્રાથમિક અભ્યાસ મુલતાનની ડી.એ.વી. સ્કૂલમાં કર્યો. 

તે પછી બી.એસસી અને એમ.એસસી. ડિગ્રી લાહોરની પંજાબ યુનિવર્સિટીમાંથી હાંસલ કરી.

 ત્યારબાદ સાધારણ આર્થિક પરિસ્થિતિ સામે સંઘર્ષ કરીને પણ એમના પિતાએ એમને વધુ શિક્ષણ અપાવવા પ્રયત્ન શરૂ કર્યા. પિતાના પ્રયત્નોના ફળસ્વરૂપ એમણે મહેનતથી અભ્યાસ કર્યો. 

પંજાબ યુનિવર્સિટીમાંથી ઈ. સ. ૧૯૪૩ના વર્ષમાં તેઓ સ્નાતક થયા. 

પછી ઈ. સ. ૧૯૪૫ના વર્ષમાં તેઓ રસાયણશાસ્ત્ર તથા જૈવિક રસાયણશાસ્ત્ર (બાયોકેમેસ્ટ્રી) વિષય અનુસ્નાતક પણ થયા.

 અનુસ્નાતકની પદવી મેળવ્યા બાદ તેઓ ઈંગ્લેન્ડ ખાતે આવેલી યુનિવર્સિટી ઓફ લિવરપૂલ(University of Liverpool)માં ઉચ્ચ અભ્યાસ કરવા ગયા.

 અહિંથી એમણે પીએચ. ડી.ની પદવી મેળવી.  

સરકારી શિષ્યવૃત્તિ ઉપર તેઓ ઈંગ્લેન્ડ ગયા અને સન 1948માં યુનિવર્સિટી ઓફ લીવરપૂલ દ્વારા પીએચ.ડી. પ્રાપ્ત કરી. 

1949માં તેમણે સ્વિત્ઝર્લેન્ડના ઝુરિક શહેરમાં ‘સ્વિસ ફેડરલ ઇન્સ્ટિટ્યુટ ઓફ ટેક્નોલોજી’માં એક વર્ષ ફેલોશિપ કરી.

ઇ. સ. ૧૯૫૨ના વર્ષમાં એમણે બ્રિટિશ કોલંબિયા યુનિવર્સિટી સાથે જોડાઈને સંશોધન કાર્ય શરૂ કર્યું અને સાથે સાથે ઝુરિક યુનિવર્સિટી અને કેમ્બ્રીજ યુનિવર્સિટી સાથે પણ કાર્ય કર્યું. 

તેમણે પ્રોટીન સિન્થેસિસમાં ન્યુક્લિયોટાઈડ્ઝની ભૂમિકા વિશે મહત્વપૂર્ણ સંશોધન કરી પ્રસિદ્ધ થયા. 

પછી સંશોધન ક્ષેત્રમાં એમણે ટીમ સાથે મળીને પ્રગતિ સાધી સાબિત કર્યું હતું કે બાયોલોજીકલ લેંગ્વેજ બધા જ જીવંત ઓર્ગેનિઝમ માટે એકસરખી (કોમન) હોય છે. 

આ સંશોધન કાર્ય માટે ઇ. સ્. ૧૯૬૮ના વર્ષમાં તેઓને ભૌતિકશાસ્ત્રનું નોબેલ પારિતોષિક એનાયત કરવામાં આવ્યું હતું. 

ઈ. સ. ૧૯૭૦ના વર્ષમાં તેઓ અમેરિકાની મેસેચ્યુસેટ્સ ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટેકનોલોજી ખાતે જીવશાસ્ત્ર અને રસાયણશાસ્ત્ર વિષયના પ્રોફેસર તરીકે જોડાયા હતા.

1949માં તેઓ થોડાક સમય માટે ભારત પાછા ફર્યા પરંતુ અહી તેમને લાયક કોઈ કામ નહીં મળતા 1950માં પાછા ઈંગ્લેન્ડ જતાં રહ્યા

આ વખતે તેમણે બે વર્ષ માટે કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીમાં સર એલેક્ઝાન્ડર ટોડ અને પ્રોફેસર કેનર સાથે કામ કર્યું. 

આ સમય દરમિયાન તેમનો ડીએનએ અને આરએનએની કાર્યપદ્ધતિમાં રસ જાગૃત થયો. 

તેમનાં વિશ્વવિખ્યાત સંશોધનોનું મૂળ આ પ્રોફેસરોનાં પ્રોત્સાહન અને માર્ગદર્શનથી કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીમાં નખાયું. 

1952માં તેમણે કેનેડાના વાનકુવર શહેરની બ્રિટિશ કોલમ્બિયા યુનિવર્સિટીમાંથી ડો.ગોર્ડન શ્રમ દ્વારા કામનું આમંત્રણ મળ્યું. 

1952થી 1960 સુધી તેઓ વાનકુંવરમાં રહ્યા. આ દરમિયાન તેમનો ન્યુક્લિક એસિડનો અભ્યાસ વધારે ગહન થયો. ઘણા પ્રેરણાદાયી સાથીઓના કારણે તેમની આ વિષયની રૂચિમાં ઓર વધારો થયો.

૧૯૬૦માં તેઓ અમેરિકામાં વિસ્કાન્સીન યુનિવર્સીટીમાં ગયા . અમેરીકા ગયા પછી તેઓ ત્યાંજ રોકાઈ ગયા અને ત્યાનું નાગરિકત્વ મેળવી લીધું 

1960માં ડૉ.ખુરાના યુનિવર્સિટી ઓફ વિસ્કોન્સિન અમેરિકામાં પહોંચ્યા અને 1970 સુધી ત્યાં રહ્યા.

આ દરમિયાન તેમનું ડીએનએ અને આરએનએનું સંશોધન આગળ વધ્યું. 

1966માં તેઓ અમેરિકન નાગરિક બન્યા. 

1968માં તેમને ન્યુક્લિઓટાઈડની કાર્યપદ્ધતિના સંશોધન માટે બીજા બે વૈજ્ઞાનિક નીરેનબર્ગ અને હોલે સાથે મેડિસિનનું નોબેલ પ્રાઈઝ મળ્યું. 

1971 માં ડૉ.ખુરાના મેસેચ્યુએટ્સ ઈન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ ટેક્નોલૉજીમાં પ્રોફેસર તરીકે જોડાયા અને તેમની નિવૃત્તિ 2007માં થઈ ત્યાર સુધી ત્યાં જ કાર્ય કર્યું.

મેડિકલ રિસર્ચ: 

હરગોવિંદ ખુરાનાએ શરીરના કોષો કઇ રીતે કાર્ય કરે છે તેના ઉપર સંશોધન કર્યું. દરેક કોષમાં ન્યુક્લિયસ હોય છે જેમાં ન્યુક્લિઓટાઈડ હોય છે જેમાં તે કોષનો જિનેટિક કોડ સમાયેલો હોય છે. ન્યુક્લિઓટાઈડની સંરચના કોષને કેવા પ્રકારનાં એમિનો એસિડ બનાવવા તેનું સંચાલન કરે છે. આ એમિનો એસિડ દ્વારા પ્રોટીન્સ બને છે જે કોઈપણ જીવંત પ્રાણી માટે આવશ્યક હોય છે. ડૉ. હરગોવિંદ ખુરાનાએ ન્યુક્લિઓટાઈડની સૂક્ષ્મ રચનાનો અભ્યાસ કરી તેઓ કઈ રીતે કોષોને પ્રોટીન બનાવવાનો અથવા નહીં બનાવવાનો આદેશ આપે છે તેની શોધ કરી. કોઈપણ જૈવિક પદાર્થ માટે આ સૌથી પ્રાથમિક જરૂરિયાત હતી. ડૉ.ખુરાનાના આ સંશોધન દ્વારા કોઈપણ જીવંત કોષ બનાવવો શક્ય થયો.

તેમની આ શોધના કારણે જ ક્લોનિંગ દ્વારા પ્રાણીઓની પણ રચના થઈ શકી. ડો. હરગોવિંદ ખુરાનાએ 1970માં આ જ પદ્ધતિ દ્વારા કૃત્રિમ રીતે ફૂગ(યીસ્ટ)નું ઉત્પાદન કર્યું. આ ફૂગ દ્વારા વૈજ્ઞાનિકોને જે પણ પ્રોટીન દાખલા તરીકે ઇન્સ્યુલિન અથવા ગ્રોથ હોર્મોન બનાવવા શક્ય થયા. પ્રાણીઓ ઉપર આધારિત થવાને બદલે આ પદ્ધતિ દ્વારા શુદ્ધ અને અમર્યાદિત માત્રામાં આવા હોર્મોન્સ બનાવવા શક્ય થયા. આ હોર્મોન્સ દ્વારા કરોડો લોકોની બીમારીઓના ઈલાજ શક્ય થયા. ડો. ખુરાનાની આ શોધના કારણે જ જીનેટિક એન્જિનિયરિંગ અને બાયોટેક્નોલોજી જેવા વૈજ્ઞાનિક વિષયોની શરૂઆત, વિકાસ અને ઉપયોગિતા વધી. અનેક બીમારીઓના સરળ અને સફળ ઈલાજ ડૉ.ખુરાનાની આ શોધને આભારી છે.

વ્યક્તિગત જીવન:

 ડૉ.ખુરાનાનાં લગ્ન 1952માં એસ્થર એલિઝાબેથ સીબલર જોડે થયાં. એસ્થર સ્વિસ મૂળના હતા અને તેમના દ્વારા તેમને બે પુત્રીઓ જુલિયા, એમિલી અને એક પુત્ર ડેવિડરોયનો જન્મ થયો. કપરા સમયમાં એસ્થરે ડૉ.ખુરાનાને હિંમત અને હૂંફ આપી.

ભારતીય સબંધો: 

ડૉ. હરગોવિંદ ખુરાનાના મેડિકલ સાયન્સમાં અભૂતપૂર્વ ફાળાને ધ્યાનમાં લઈને ભારત સરકાર દ્વારા તેમને પદ્મવિભૂષણનો ઇલકાબ આપવામાં આવ્યો. સૌથી અગત્યની વાત એ છે કે ડૉ. હરગોવિંદ ખુરાનાની દુર્લભ મેડિકલ સિદ્ધિઓ માનવજાતિના કલ્યાણ માટે ચિરસ્મરણીય રહેશે.

જિનેટિક કોડનું વિશ્લેષણ માટે માર્શલ નીરેનબર્ગ અને રોબોર્ટ હર્લી સાથે વિજ્ઞાન ક્ષેત્રમાં 1968માં નોબલ એવોર્ડ મળ્યો હતો 

ડૉ ખુરાના અને તેમની ટીમ સાબિત કર્યું કે તમામ જીવંત સંરચનાને સમાન લાગુ થતી જૈવિક ભાષાને ત્રણ શબ્દોથી ઓળખી શકાય છે . ડૉ ખુરાનાએ રંગસુત્રો પર ઘણું સંશોધન કર્યા છે . અત્યારે જે કૃત્રિમ જિંસ લેબોરેટરીમાં તૈયાર કરી શકાય છે તે ડૉ. ખુરાનાને આભારી છે .

1968 માં ફિઝિયોલોજી અથવા મેડિસિન માટે નોબલ પુરસ્કાર આપ્યો હતો. સંશોધન માટે માર્શલ ડબલ્યુ. નિરેનબર્ગ અને રોબર્ટ ડબલ્યુ. હોલી સાથે, કોષના આનુવંશિક કોડ ધરાવતા ન્યુક્લિક એસિડ્સમાં ન્યુક્લિયોટાઇડ્સ, પ્રોટીનના કોષના સંશ્લેષણને કેવી રીતે નિયંત્રિત કરે છે તે બતાવવામાં મદદ કરી.

૯ જાન્યુઆરી ૨૦૧૮ના રોજ ગુગલે તેમના માનમાં તેમના ૯૬મા જન્મદિને ડુડલ પ્રસિદ્ધ કર્યું હતું

પુરસ્કાર

• Albert Lasker Award for Basic Medical Research
  Willard Gibbs Award
  Nobel Prize in Physiology or Medicine
  Louisa Gross Horwitz Prize
  Gairdner Foundation International Award
  American Chemical Society Award for Creative Work in Synthetic Organic Chemistry
  National Medal of Science, Dannie-Heineman-Preis
  Padma Vibhushan in science & engineering
  પદ્મવિભૂષણ
• 
  

૯ નવેમ્બર ૨૦૧૧ના દિવસે અમેરિકા ખાતે આ પ્રસિદ્ધ વૈજ્ઞાનિક ૮૯ વર્ષનું આયુષ્ય ભોગવી અવસાન પામ્યા.