સ્વામી વિવેકાનંદ જીવન પરિચય

 સ્વામી વિવેકાનંદ

(રાષ્ટ્રીય યુવા દિવસ)

 

જન્મતારીખ: 12 જાન્યુઆરી 1863

જન્મસ્થળ: કલકત્તા

પિતાનું નામ: વિશ્વનાથ દત્ત

માતાનું નામ: ભૂવનેશ્વરી દેવી

બાળપણનું નામ:  નરેન્દ્ર 

અવસાન:  4 જુલાઈ 1902 (બેલુર મઠ)

સ્વામી વિવેકાનંદનો જન્મ 12મી જાન્યુઆરી 1863ના રોજ કલકત્તા ખાતે શિમલા પાલ્લીમાં થયો હતો

સ્વામી વિવેકાનંદનો (Swami Vivekanand) જન્મદિવસ (જાન્યુઆરી 12) ભારતમાં રાષ્ટ્રીય યુથ ડે તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.

 તેમનું નામ નરેન્દ્રનાથ દત્ત પાડવામાં આવ્યુ હતું. 

તેમના પિતા વિશ્વનાથ દત્ત કલકત્તા હાઇ કોર્ટમાં એટર્ની હતા. તેમની ગણના એક ઉદાર વ્યક્તિ તરીકે થતી હતી અને સામાજિક તથા ધાર્મિક બાબતોમાં તેમની છાપ એક પ્રગતિશીલ વ્યક્તિની હતી.

તેમની માતા ભુવનેશ્વરી દેવી પવિત્ર સ્ત્રી હતા તથા સંયમ પાળતા હતા અને પોતાને એક પુત્ર આપવા માટે તેઓ વારાણસીના વિરેશ્વર શિવ ની આરાધના કરતા હતા

નરેન્દ્રનાથે પોતાનો અભ્યાસ ઘરેથી શરૂ કર્યો હતો પરંતુ પછીથી તેઓ સને1871માં ઇશ્વરચન્દ્ર વિદ્યાસાગર સંસ્થામાં દાખલ થયા હતા અને સન 1879માં તેમણે પ્રવેશ પરિક્ષા પાસ કરી હતી. 

તેમને વિવિધ વિષયોમાં રસ હતો અને તેઓ તત્વજ્ઞાન, ઇતિહાસ, સમાજશાસ્ત્ર, વિનયન, સહિત્ય અને અન્ય વિષયોમાં વિદ્વતા ધરાવતા હતા. તેમણે વેદ , ઉપનિષદો , ભગવદ્દગીતા , રામાયણ , મહાભારત અને પુરાણો માં ઉંડો રસ દાખવ્યો હતો. 

તેઓ શાસ્ત્રિય સંગીતમાં, ગાયકી વાદ્ય એમ બન્નેમાં જાણકાર હતા. 

બાળપણથી જ તેમને શારીરિક કસરત, રમતગમત અને અન્ય સંગઠનલક્ષી પ્રવૃત્તિઓમાં સક્રિય રસ લીધો હતો. 

તેઓ જ્યારે ખુબ જ યુવાન હતા ત્યારે પણ તેમણે પાખંડી રીત રિવાજો અને જ્ઞાતિ અને ધર્મ આધારીત ભેદભાવો સામે અવાજ ઉઠાવ્યો હતો.

નરેન્દ્રનાથે સન 1880માં કલકત્તા ખાતે પ્રેસીડેંસી કોલેજમાં પ્રવેશ લીધો હતો અને બીજા વર્ષે તેઓએ કોલેજ બદલીને કલકત્તામાં સ્કોટ્ટીશ ચર્ચ કોલેજમાંએડમિશન લીધુ હતું.

આ દરમિયાન તેમણે પાશ્ચાત્ય તર્કશાસ્ત્ર, પાશ્ચાત્ય તત્વજ્ઞાન અને યુરોપના  રાષ્ટ્રોના ઇતિહાસનો અભ્યાસ કર્યો હતો. 

સને 1881માં તેમણે લલિત કલાની પરિક્ષા પાસ કરી હતી અને સને 1884માં તેમણે વિનયન સ્નાતકની પરિક્ષા પાસ કરી હતી.

બાળપણથી જ તેઓએ આધ્યાત્મિકતા, ઇશ્વરાનુભુતિ અને સર્વોચ્ચ આધ્યાત્મિક સત્યો જાણવામાં રુચિ દર્શાવી હતી. 

તેમણે પૂર્વ તથા પશ્ચિમની ધાર્મિક તથા તત્વજ્ઞાન સંબંધી વિવિધ પદ્ધતિઓનો અભ્યાસ કર્યો તથા તેઓ જુદા જુદા ધાર્મિક અગ્રણીઓને મળ્યા.

 તેમના પર તે સમયની મહત્વની સામાજિક-ધાર્મિક સંસ્થા બ્રહ્મો સમાજની ઘણી અસર પડી હતી.

 તેમની શરૂઆતની માન્યતાઓનું ઘડતર બ્રહ્મો સમાજે કર્યું. બ્રહ્મો સમાજ નિરાકાર ભગવાનમાં માનતો, મૂર્તિપુજાને નકારતો અને સામાજિક-આર્થિક સુધારાને સમર્પિત હતો. 

તેઓ બ્રહ્મોસમાજના દેવેન્દ્રનાથ ટાગોર અને કેશવચંદ્ર સેન જેવા આગેવાનોને મળ્યા તથા ભગવાનના અસ્તિત્વ વિષે તેમની સાથે પ્રશ્નોત્તરી કરી, પરંતુ તેમને સંતોષકારક જવાબો નહોતા મળ્યા.

રામકૃષ્ણ પરમહંસની પ્રશંસા સાંભળીને નરેન્દ્ર સૌ પ્રથમ તેમની પાસે તર્કના વિચાર સાથે ગયા પરંતુ પરમહંસજીને એ ખબર પડી કે તેઓ તે જ શિષ્ય છે, જેની તેઓ ઘણા દિવસોથી રાહ જોઈ રહ્યા હતા. પરમહંસની કૃપાથી, તેઓનો સ્વયં મુલાકાત લેવામાં આવ્યો અને પરિણામે નરેન્દ્ર પરમહંસના શિષ્યોમાં અગ્રણી બન્યા. નિવૃત્તિ લીધા પછી તેનું નામ વિવેકાનંદ રાખવામાં આવ્યું.

રામકૃષ્ણની સાથે નવેમ્બર 1881માં રામકૃષ્ણ પરંહંસ સાથેની તેમની મુલાકાત તેમની જિન્દગીનો સંક્રાન્તિકાળ પુરવાર થઇ હતી.

સ્વામી વિવેકાનંદના (Swami Vivekanand) ગુરુનું નામ રામકૃષ્ણ પરમહંસ હતું. સ્વામીજીએ તેમને સંપૂર્ણપણે વિશ્વાસ કર્યો નહીં. તેઓ રામકૃષ્ણની દરેક વસ્તુનું પરીક્ષણ કરે છે અને અંતે તેમનો જવાબ મેળવે છે.

 નરેન્દ્ર રામકૃષ્ણ અને તેમના વિચારોને સ્વીકારી શકતા નહોતા, તેમ છતાં તેઓ તેમની ઉપેક્ષા પણ કરી શકતા નહોતા. રામકૃષ્ણના માર્ગદર્શન નીચેની તાલીમના પાંચ વર્ષ દરમિયાન નરેન્દ્રનું એક બેચેન, મુંઝાયેલા, અધીર યુવાનમાંથી એક એવા પરિવક્વ યુવાનમાં પરીવર્તન થયું, જે ઇશ્વરને પામવા માટે તમામ ચીજો છોડી દેવા તૈયાર હતો. આ સમય દરમિયાન, નરેન્દ્રએ રામકૃષ્ણને ગુરુ તરીકે સ્વીકાર્યા

માત્ર 25 વર્ષની ઉંમરમાં પોતાના ગુરુથી પ્રેરિત થઇને એમણે સાંસારિક મોહ-માયાનો ત્યાગ કર્યો અને સન્યાસી બની ગયા. સ્વામી વિવેકાનંદ જીવનભર સન્યાસી રહ્યા અને પોતાના અંતિમ શ્વાસ સુધી સમાજની ભલાઇ માટે કામ કરતા રહ્યા. સ્વામી વિવેકાનંદનો સંદેશ દુનિયાભરમાં લોકોને પ્રેરણા આપે છે.

1893 માં, શિકાગો (અમેરિકા)માં વિશ્વ ધર્મ પરિષદનું આયોજન કરવામાં આવ્યું. તેમાં ભારતના પ્રતિનિધિ તરીકે સ્વામી વિવેકાનંદજ ગયા હતા. યુરોપ અને અમેરિકાના લોકો તે સમયે ગુલામ ભારતીયને ખૂબ હલકી ગણતા હતા. ત્યાંના લોકોએ  પરિષદમાં સ્વામી વિવેકાનંદને બોલવાનો સમય ન મળે તે માટે સખત પ્રયાસ કર્યા હતા પણ એક અમેરિકન પ્રોફેસરના પ્રયત્ને તેમને થોડો સમય આપ્યો.   સ્વામી વિવેકાનંદે આ પરિષદમાં"મારા અમેરિકન ભાઇઓ અને બહેનો "સાથે પોતાના ભાષણ શરૂ કર્યું, પ્રથમ વાક્યમાં બધાનું  હૃદય જીતી લીધું. તેમનું પ્રવચન સાંભળીને બધા વિદ્વાનો આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા.

તે પછી અમેરિકામાં તેમનું ખૂબ સ્વાગત થયુ. ત્યાં તેમના ભક્તોનો મોટો સમુદાય બની ગયો. તેઓ ત્રણ વર્ષ અમેરિકા રહ્યા અને ત્યાંના લોકોને ભારતીય ફિલસૂફીનો અદભૂત પ્રકાશ આપ્યો.

11 મી સપ્ટેમ્બરે "વર્લ્ડ બ્રધરહૂડ ડે" ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસે, સ્વામી વિવેકાનંદે (Swami Vivekanand) શિકાગોની સંસદની સંસદમાં તેમનું ભાષણ આપ્યું હતું.

એર્નાકુલમ ખાતે 1892ના ડીસેમ્બરના પ્રારંભમાં તેઓ નારાયણ ગુરુના ગુરુ ચટ્ટમ્પી સ્વામિકલને મળ્યા. એર્નાકુલમથી તેમણે ત્રિવેન્દ્રમ, નાગરકોઇલનો પ્રવાસ કર્યો અને 1892મા ક્રિસમસની પૂર્વસંધ્યાએ પગે ચાલીને કન્યાકુમારી પહોંચ્યા. કન્યાકુમારી ખાતે સ્વામીએ ‘‘છેલ્લા ભારતીય ખડક’’ પર બેસીને ત્રણ દિવસ ધ્યાન ધર્યું હોવાનું કહેવાય છે. આ ખડક પાછળથી વિવેકાનંદ ખડક સ્મારક તરીકે જાણીતો થયો

તેઓ અસ્થમા, ડાયાબિટિસ અને અન્ય શારીરિક બિમારીઓથી પિડાતા હતા જુલાઈ 4, 1902ના રોજ ધ્યાનાવસ્થામાં વિવેકાનંદનું અવસાન થયું હતું.  તેમના મૃત્યુનું કારણ ત્રીજી વખત હૃદયરોગનો હુમલો હતો.

સ્વામી વિવેકાનંદની વાત થાય ત્યારે તેમણે અમેરિકાના શિકાગોની ધર્મ સંસદમાં 1893માં 11મી સપ્ટેમ્બરે આપેલાં પ્રવચનની ચર્ચા જરૂર થાય છે.

અમેરિકાનાં શિકાગોની ધર્મ સંસદમાં વર્ષ 1893માં તેમનાં ભાષણની ચર્ચા થતી રહેતી હોય છે. આ એ ભાષણ છે કે જેણે સમગ્ર દુનિયાની સામે ભારતની એક મજબૂત ચિત્ર સાથે રજૂ કરવામાં આવ્યા છે. પરંતુ તેમણે ભાષણમાં શં કિધું તે ઓછો લોકો જ જાણતા રહે છે.

1 સપ્ટેમ્બર 1983ના રોજ શિકાગોના આર્ટ ઈન્સ્ટિટ્યુટ ખાતે ધર્મ સંસદની શરૂઆત થઈ.. આ દિવસે વિવેકાનંદે પોતાનું પ્રથમ ટૂંકુ વક્તવ્ય આપ્યું. તેમણે ભારત અને હિન્દુ ધર્મ વિશે વાત કરી.શરૂઆતમાં થોડો ગભરાટ અનુભવતા હોવા છતાં તેમણે વિદ્યાના દેવી સરસ્વતી ને પ્રણામ કરીને પોતાનું વક્તવ્ય   “અમેરિકાના ભાઈઓ અને બહેનો!” સાથે શરૂ કર્યુ. આ શબ્દો માટે સાત હજારની મેદનીએ ઉભા થઈને તાળીઓ પાડીને તેમનું સન્માન કર્યુ અને બે મિનિટ સુધી આ સન્માન ચાલ્યુ. ફરી જ્યારે શાંતિ સ્થપાઈ ત્યારે તેમણે પોતાનું વક્તવ્ય શરૂ કર્યુ. સૌથી યુવાન રાષ્ટ્રોમાંના એકનું અભિવાદન કરતાં તેમણે આ રાષ્ટ્ર વિશે જણાવ્યુઃ “વિશ્વમાં સાધુઓની સૌથી પ્રાચીન પરંપરા, વેદની સન્યાસી પરંપરા, ધર્મ કે જેણે વિશ્વને સહનશીલતા અને વૈશ્વિક સદભાવ શીખવ્યો છે.”

મને ગર્વ છે કે હું આ ધર્મ સાથે છું જેણે દુનિયાને સહિષ્ણુતા અને સાર્વભૌમિક સ્વીકૃતિનો પાઠ શિખવ્યો છે. આપણે ફક્ત સાર્વભૌમિક સહિષ્ણુતા પર જ વિશ્વાસનથી કરતા પરંતુ આપણે તમામ ધર્મોને સાચી રીતનાં સ્વરૂપમાં સ્વિકાર કરીએ છીએ.

મને ગર્વ છે કે હું તે દેશનો છું જેણે બધા ધર્મો અને તમામ દેશોના સતાવેલા લોકોને આશ્રય આપ્યો હતો. મને ગર્વ છે કે અમે ઇઝરાયલની પવિત્ર યાદોને આપણા હૃદયમાં રાખી છે જેમાં રોમન આક્રમણકારો દ્વારા તેમના મંદિરોનો નાશ કરવામાં આવ્યો હતો અને ત્યારબાદ તેઓએ દક્ષિણ ભારતમાં આશરો લીધો હતો.

ને ગર્વ છે કે હું એ ધર્મ સાથે જોડાયેલો છું કે જેણે પારસી ધર્મના લોકોને આશ્રય આપ્યો અને હજી પણ તેમની મદદ કરી રહ્યો છે. ત્યારે આ પ્રસંગે, હું બાળપણથી જ યાદ રાખતો છંદો અને જે કરોડો લોકો દ્વારા દરરોજ પુનરાવર્તિત કરવામાં આવે છે. જે નદીઓ જુદા જુદા સ્થળોથી ઉત્પન્ન થાય છે, છેવટે, સમુદ્રમાં જુદા જુદા રસ્તાઓ દ્વારા મળે છે. જ્યારે તેવી જ રીતે મનુષ્ય પોતાની ઈચ્છા દ્રારા જુદા જુદા માર્ગોને પસંદ કરે છે. જો કે આ માર્ગો જુદા જુદા લાગે છે, પરંતુ તે બધા ફક્ત ભગવાન પાસે જાય છે. પરંતુ સાંપ્રદાયિક્તા, કટ્ટરતા અને તેનાં ભયાનંક વંશજોથી ધાર્મિક હઠ દ્રારા લાંબા સમયથી આ ખૂબસૂરત ધરતીને જકડી રાખ્યા છે. તેમએ આ ધરતીને હિંસાથી ભારી દીધું છે. અને કેટલીય વખત આ ધરતી લોહીથી ખરડાઈ છે. ના જાણે કેટલી અમૂલ્ય સભ્યતાઓનો નાશ થયો અને કેટલાય દેશોને મિટાવી દીધા. આમ પોતાની આગવી શૈલી દ્રારા સ્વામિવિવેકાંદએ વ્યક્ત્વ રજુ કર્યું હતુ.

જીવન ઝરમર

12 જાન્યુઆરી, 1863: જન્મ કલકત્તામાં

1879: પ્રેસિડેન્સી કોલેજમાં પ્રવેશ

1880: જનરલ એસેમ્બલી સંસ્થામાં પ્રવેશ

નવેમ્બર 1881: શ્રી રામકૃષ્ણ સાથે પ્રથમ મુલાકાત

1882-86: શ્રી રામકૃષ્ણ સાથે જીવન વિતાવ્યુ

1884: સ્નાતક પરીક્ષા પાસ; પિતાનું મૃત્યુ

1885: રામકૃષ્ણની છેલ્લી બિમારી

ઓગસ્ટ 16, 1886: શ્રી રામકૃષ્ણનું અવસાન

1886: વરાહ નગર મઠની સ્થાપના

જાન્યુઆરી 1887: વરાહ નગર મઠ ખાતે ત્યાગની ઔપચારિક વ્રત

1890-93:  પરિવાજ્રક તરીકે ભારત ભ્રમણ

25 ડિસેમ્બર, 1892: કન્યાકુમારીમાં

13 ફેબ્રુઆરી, 1893: સિકંદરાબાદમાં પ્રથમ જાહેર વ્યાખ્યાન

31 મે, 1893: બોમ્બેથી અમેરિકા રવાના

25 જુલાઈ 1893: કેનેડાના વાનકુવર પહોંચ્યા

30 જુલાઈ, 1893: શિકાગોમાં આગમન

ઓગસ્ટ 1893: હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર. જોહ્ન રાઈટને મળ્યા

11 સપ્ટેમ્બર, 1893: શિકાગોમાં વર્લ્ડ રિલીઝન  કોન્ફરન્સમાં પહેલું વ્યાખ્યાન

27 સપ્ટેમ્બર, 1893: શિકાગોમાં વર્લ્ડ રિલીઝન  કોન્ફરન્સમાં અંતિમ વ્યાખ્યાન

16 મે, 1894: હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીમાં પ્રવચન

નવેમ્બર 1894: ન્યૂયોર્કમાં વેદાંત સમિતિની સ્થાપના.

જાન્યુઆરી 1895: ન્યૂ યોર્કમાં ધાર્મિક વર્ગોનું સંચાલન શરૂ કર્યુ

ઓગસ્ટ 1895: પેરિસમાં

ઓક્ટોબર 1895: લંડનમાં પ્રવચન

ડિસેમ્બર 6, 1895: પાછા ન્યૂયોર્ક

22-25 માર્ચ 1896: પાછા લંડન

મે-જુલાઈ 1896: હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીમાં પ્રવચન

15 એપ્રિલ, 1896: પાછા લંડન

મે-જુલાઈ 1896: લંડનમાં ધાર્મિક વર્ગો

28 મે, 1896: ઓક્સફર્ડમાં મેક્સ મૂલરને મળ્યા

30 ડિસેમ્બર 1896: નેપલ્સથી ભારત જવા રવાના

15 જાન્યુઆરી, 1897: કોલંબો, શ્રીલંકા આગમન

6-15 ફેબ્રુઆરી, 1897: મદ્રાસમાં

ફેબ્રુઆરી 19, 1897: કલકત્તા આગમન

1 મે, 1897: રામકૃષ્ણ મિશનની સ્થાપના

મે-ડિસેમ્બર 1897: ઉત્તર ભારતની યાત્રા

જાન્યુઆરી 1898: કલકત્તા પાછા ફર્યા

19 માર્ચ, 1899: માયાવતીમાં અદ્વૈત આશ્રમની સ્થાપના.

20 જૂન, 1899: પશ્ચિમી દેશોની બીજી મુલાકાત

જુલાઈ 31, 1899: ન્યૂ યોર્કમાં આગમન

22 ફેબ્રુઆરી, 1900: વેદાંત સમિતિની સ્થાપના સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં થઈ

જૂન 1900: ન્યૂયોર્કમાં છેલ્લો વર્ગ

26 જુલાઈ 1900: યુરોપ છોડ્યું

24 ઓક્ટોબર, 1900: વિયેના, હંગેરી, કુસ્તાન્ટુનીયા, ગ્રીસ, ઇજિપ્ત વગેરે દેશોની મુલાકાત.

26 નવેમ્બર 1900: ભારતથી રવાના

9 ડિસેમ્બર 1900: બેલુર મઠ ખાતે આગમન

જાન્યુઆરી 1901: માયાવતીની મુલાકાત

માર્ચ-મે 1901: પૂર્વ બંગાળ અને આસામની યાત્રા

જાન્યુઆરી-ફેબ્રુઆરી 1902: બોધગયા અને વારાણસીની યાત્રા

માર્ચ 1902: બેલુર મઠ પર પાછા ફર્યા

જુલાઈ 4, 1902: મહાસમાધિ.

"બુદ્ધ ભારત દ્વારા ઉત્પન્ન કરાયેલા મહાન વ્યક્તિ હતા. તાજેતરની સદીઓમાં ભારત દ્વારા ઉત્પન્ન કરાયેલા મહાન માણસ ગાંધી નહીં પરંતુ વિવેકાનંદ હતા"

                                                       -ડૉ. બાબાસાહેબ આંબેડકર

"વિવેકાનંદે હિન્દુ ધર્મ બચાવ્યો, ભારત બચાવ્યું"

                                        - ચક્રવર્તી રાજગોપાલાચારી

"વિવેકાનંદ આધુનિક ભારતના નિર્માતા હતા"

                                              -સુભાષચંદ્ર બોઝ

  "જો તમે ભારતને જાણવા માંગતા હો, તો વિવેકાનંદનો અભ્યાસ કરો. તેમનામાં બધું સકારાત્મક છે અને કંઈ નકારાત્મક નથી"

                          -રવીન્દ્રનાથ ટાગોરે ફ્રેન્ચ નોબેલ વિજેતા રોમેન રોલલેન્ડને કહ્યું હતું,

"જેમણે પરંપરાના મૃત લાકડા કાપીને આ હિન્દુ ધર્મ વૈભવની સ્થિતિમાં જાળવી રાખ્યો છે"

                                                                                             -મહાત્મા  ગાંધીજી

જમસેદજી ટાટાને વિવેકાનંદ દ્વારા ભારતની વિખ્યાત સંશોધન યુનિવર્સિટીઓમાંની એક ભારતીય વિજ્ઞાન સંસ્થા(Indian Institute of Scienc)ની સ્થાપના માટે પ્રેરણા મળી હતી

સપ્ટેમ્બર 2010 માં ભારતના નાણાં મંત્રાલયે વિવેકાનંદના ઉપદેશો અને આધુનિક આર્થિક વાતાવરણ સાથેના મૂલ્યોની સુસંગતતા પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો.

તત્કાલીન કેન્દ્રીય નાણામંત્રી પ્રણવ મુખર્જી, વર્તમાન રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદ સમક્ષ  1 બિલિયનના ખર્ચે સ્વામી વિવેકાનંદ મૂલ્યોન શિક્ષણ પ્રોજેક્ટને સિદ્ધાંતમાં મંજૂરી આપી હતી, જેના ઉદ્દેશ્યો છે: સ્પર્ધાઓમાં યુવાનોને શામેલ કરવા. , નિબંધો, ચર્ચાઓ અને અધ્યયન વર્તુળો અને વિવેકાનંદની કૃતિઓને અનેક ભાષાઓમાં પ્રકાશિત કરવી.

2011 માં પશ્ચિમ બંગાળ પોલીસ તાલીમ કોલેજનું નામ બદલીને સ્વામી વિવેકાનંદ રાજ્ય પોલીસ એકેડેમી  કરવામાં આવ્યું

છત્તીસગઢમાં રાજ્યની તકનીકી યુનિવર્સિટીનું નામ છત્તીસગઢ  સ્વામી વિવેકાનંદ તકનીકી યુનિવર્સિટી(Chhattisgarh Swami Vivekanand Technical University) રાખવામાં આવ્યું છે.

2012 માં રાયપુર એરપોર્ટનું નામ બદલીને સ્વામી વિવેકાનંદ એરપોર્ટ કરાયું.

બંગાળી ફિલ્મના દિગ્દર્શક તુતુ (ઉત્પલ) સિંહાએ તેમની 150 મી જન્મજયંતિ નિમિત્તે શ્રદ્ધાંજલિ રૂપે "ધી લાઇટ: સ્વામી વિવેકાનંદ" નામની એક ફિલ્મ બનાવી છે.

વિવેકાનંદના ફોટાને  ભારત (1963, 1993, 2013, 2015 અને 2018), શ્રીલંકા (1997 અને 2013) અને સર્બિયા (2018) ના પોસ્ટલ સ્ટેમ્પ્સ પર દર્શાવવામાં આવ્યા હતા

ખેતડીના યુવાન રાજા અજીતસિંહ માત્ર 28 વર્ષના સંન્યાસી  સ્વામી વિવેકાનંદને આબુ પર્વત (માઉન્ટ આબુ) પર પહેલી વાર મળ્યા. 1893માં શિકાગોની વિશ્વ ધર્મ પરિષદ માટે સ્વામી વિવેકાનંદજીને અમેરિકા જવાની વ્યવસ્થા ખેતડી (ખેતરી-રાજસ્થાન) ના રાજા અજીતસિંહ બહાદુરે કરી હતી.

યુવાનો ના આદર્શ શ્રેષ્ઠ વ્યક્તિત્વને એમની 

 જન્મ જયંતી પર  શત શત વંદન…