આપને અભિનનદન,
વિશેષ દિન ક્વીઝ ગૃપની વિવિધ ક્વીઝમાં આપ સહભાગી થયા અને પોતાના જ્ઞાનમાં વધારો કર્યો.
વિશેષ દિનની 200 ક્વીઝ પૂર્ણ થવાની ઉજવણી અંતર્ગત દરેક ભાગ લેનાર સૌ સહભાગીઓને યાદગીરી રુપે ગૃપ દ્વારા એક સન્માન પત્ર આપવામાં આવે છે.
આપનું સન્માન પત્ર ડાઉનલોડ કરવા નીચે આપેલ ફોટા પર ક્લીક કરો.
થોડીવારમાં તમારી ગુગલ ડ્રાઇવ ખુલશે, જેમા તમે ફોર્મ ભરતી વખતે જે નામ લખ્યું હોય તે નામ શોધવા આપેલ ફાઇલને સ્ક્રોલ કરો.
તમારા નામની ફાઇલ પર ક્લિક કરી તેને ડાઉનલોડ કરો.
બચેન્દ્રી પાલ
(પર્વતારોહક)
लेखिका बचेंद्री पाल एवरेस्ट विजय के जिस अभियान दल में एक सदस्य थीं, लेखिका उस अभियान दल के साथ 7 मार्च, 1984 को दिल्ली से काठमांडू के लिए हवाई जहाज़ से गयी। एक मजबूत अग्रिम दल हमारे पहुचने से पहले ‘बेस कैम्प’ पहुँच गया जो उस उबड-खाबड़ हिमपात के रास्ते को साफ कर सके,लेखिका एक स्थान का जिक्र किया जिसका नाम नमचे बाज़ार है और वहाँ से एवरेस्ट की प्राकृतिक छटा का बहुत सुंदर निरीक्षण किया जा सकता है। लेखिका ने बहुत भारी बड़ा सा बर्फ का फूल (प्लूम) देखा जो उन्हें आश्चर्य में डाल दिया। लेखिका केअनुसार वह बर्फ़ का फूल 10 कि.मी. तक लंबा हो सकता था।
इस अभियान दल के सदस्य पैरिच नामक स्थान पर 26 मार्च को पहुँचे, जहाँ से आरोहियों और काफ़िलों के दल पर प्राकृतिक आपदा मँडराने लगी। यह संयोग की बात था कि 26 मार्च को अग्रिम दल में शामिल प्रेमचंद पैरिच लौट आए थे। उनसे खबर मिली कि 6000 मी. की ऊँचाई पर कैंप-1 तक जाने का रास्ता पुरी तरह से साफ़ कर दिया गया है। दूसरे-तीसरे दिन पार कर चौथे दिन दल के सदस्य अंगदोरजी, गगन बिस्सा और लोपसांग साउथ कोल पहुंच गए। 29 अप्रैल को 7900 मीटर की ऊँचाई पर उन लोगों ने कैंप-4 लगाया। लेखिका 15-16 मई, 1984 को बुद्ध पूर्णिमा के दिन ल्होत्से की बर्फीली सीधी ढलान पर लगाए गए सुंदर रंग के नाइलोन के बने टेंट के कैंप-3 में थी। कैंप में 10 और व्यक्ति थे। साउथ कोल कैंप पहुँचने पर लेखिका ने अपनी महत्वपूर्ण चढ़ाई की तैयारी शुरू कर दी। सारी तैयारिओं के बीच अभियान चल रही थी , पर्वतारोही दल आगे बढ़ता रहा और 23 मई, 1984 दोपहर के एक बजकर सात मिनट पर लेखिका एवरेस्ट की चोटी पर पहुँच गई।
एवरेस्ट की चोटी पर खड़ी होकर लेखिका ने अद्भुत अनुभव किया। लेखिका ने उन छोटी-छोटी भावों को भी लिपिबद्ध किया, जिन भावों को अभिव्यक्त कर पाना बहुत कठिन है। इस सफलता के बाद लेखिका को बहुत सारी बधाईयाँ मिली। लेखिका ने उस स्थान को फरसे से काटकर चौड़ा किया, जिस पर वह खड़ी हो सके। उन्होंने वहा राष्ट्रध्वज फहराया, और कुछ संक्षिप्त पूजा-अर्चना भी किया । विजय दल का वर्णन किया ,लेखिका ने वर्णनात्मक शैली को एकरूप बनाए रखा कि पाठक को इन घटनाओं का वर्णन आँखों देखा दृश्य जैसा लगने लगा।
सुमित्रानंदन पंत
जन्म-स्थान – ग्राम कौसानी, उत्तराखंड
मूलनाम – गोसाईदत्त
उपाधि –
छायावादी वृहत्रयी के कौशेय कवि, सौन्दर्यावतार कवि श्री समित्रानन्दन पन्त जी का जन्म मई 20, 1900 ई० (संवत् 1957 वि०) को प्रकृति की सुरम्य क्रीड़ा स्थली कूर्मांचल प्रदेश के अन्तर्गत अल्मोड़ा जिले के कौसानी नामक गाँव में हुआ था।
पन्त जी के पिता का नाम पं गंगादत्त पन्त था। पिता पं. गंगादत्त पन्त कौसानी में चाय-बागान के मैनेजर और एकाउण्टैण्ट थे। वे लकड़ी और कपड़े का व्यापार भी करते थे।
प्रकृति के सुसुमार कवि पं. श्री समित्रानन्दन पन्त जी की माता का नाम श्रीमती सरस्वती देवी था।
पन्त जी के बचपन का मूल नाम गोसाईदत्त पन्त था। बाद में उन्होंने अपना नाम गोसाईदत्त से बदलकर सुमित्रानन्दन पन्त रखा।
सन् 1905 में पाँच वर्ष के बालक पन्त ने विद्यारम्भ किया। पिता जी ने लकड़ी की पट्टी पर श्रीगणेशाय नमः लिखकर सरस्वती के वरद पुत्र को स्वर-व्यंजन वर्ण लिखना सिखाया। पन्त जी का प्रथम विद्यालय होने का श्रेय प्राप्त हुआ- उनके गाँव कौसानी की पाठशाला कौसानी वनार्क्यूलर स्कूल को। पन्त के फूफाजी ने उन्हें संस्कृत की शिक्षा दी तथा 1909 तक मेघदूत, अमरकोश, रामरक्षा-स्रोत, चाणक्य नीति, अभिज्ञान-शाकुन्तलम् आदि का ज्ञान पन्त जी को करवा दिया ।
पन्तजी के पिताजी ने उन्हें स्वयं घर पर ही अंग्रेजी की शिक्षा प्रदान दी। इसके पश्चात् ये अल्मोड़ा के गवर्नमेण्ट हाईस्कूल में प्रविष्ट हुए। तत्पश्चात् काशी के जयनारायण हाईस्कूल, बनारस से हाईस्कूल की परीक्षा द्वितीय श्रेणी में उत्तीर्ण की। हाईस्कूल के बाद पन्त जी ने आगे की शिक्षा हेतु प्रयाग के म्योर कॉलेज में प्रवेश प्राप्त किया। तीर्थराज प्रयाग पन्त जी की साहित्य-साधना का केन्द्र बना।
बाद में कालेज और परीक्षा के कठोर नियंत्रण से मुक्त होकर पन्त जी स्वाध्याय में निरत हुए और स्वयं ही अपने आप को शिक्षित करना प्रारम्भ किया। पन्त जी का लगाव संगीत से भी था। उन्होंने सारंगी, हारमोनियम, इसराज तथा तबला पर संगीत का अभ्यास भी किया और सुरुचिपूर्ण रहन-सहन तथा आकर्षक वेशभूषा से उधर झुकते भी गये।
सन् 1921 ई० में महात्मा गाँधी के आह्वान पर कॉलेज छोड़ दिया। सन् 1921 में गाँधी और गाँधी-विचार-दर्शन ने उन्हें इतना प्रभावित किया कि वे पढ़ाई छोड़कर असहयोग आन्दोलन में सम्मिलित हो गये। किन्तु अपने कोमल स्वभाव के कारण सत्याग्रह में सम्मिलित न रह सके और पुनः साहित्य-साधना में संलग्न हो गये।
सन् 1950 में पन्त जी आकाशवाणी से जुड़े और वहाँ चीफ प्रोड्यूसर के पद पर सन् 1957 तक कार्यरत् रहे। सन् 1958 में आकाशवाणी में ही हिन्दी परामर्शदाता के रूप में रहे। तथा सोवियत-भारत-मैत्री-संघ के निमन्त्रण पर पन्त जी ने सन् 1961 में रूस तथा अन्य यूरोपीय देशों की यात्रा की।
प्रकृति आदर्श शिक्षिका-संरक्षिका होती है। प्रकृति की गोद में माँ की ममता और पिता का प्रेम एक साथ प्राप्त होता है।
कवि ने स्वयं लिखा है— “ मेरी प्रारम्भिक रचनाएँ प्रकृति की ही लीला – भूमि में लिखी गयी है। ” श्री सुमित्रानन्दन पन्त जी के काव्य में कल्पना एवं भावों की सुकुमार कोमलता के दर्शन होते हैं। इन्होंने प्रकृति एवं मानवीय भावों के चित्रण में विकृत तथा कठोर भावों को स्थान नहीं दिया है। इनकी छायावादी कविताएँ अत्यन्त कोमल एवं मृदुल भावों को अभिव्यक्ति करती हैं। इन्हीं कारणों से पन्त जी को प्रकृति का सुकुमार कवि कहा जाता है।
पन्त जी आजीवन सृजन-कर्म में निरत-निलीन रहे। सरस्वती के इस पुजारी, ने इलाहाबाद की भूमि पर 77 वर्ष की आयु में, 28 दिसम्बर, 1977 ई० को अपने मधुरिम गान को भू पर छोड़कर स्वर्णिम पखेरु उड़ गये।
पन्त जी का बाल्यकाल कौसानी के सुरम्य वातावरण में व्यतीत हुआ। इस कारण प्रकृति ही उनकी जीवन-सहचरी के रूप में रही और काव्य-साधना भी प्रकृति के बीच रहकर ही की। अतः प्रकृति वर्णन, सौन्दर्य प्रेम और सुकुमार कल्पनाएँ उनके काव्य में प्रमुख रूप से पायी जाती हैं। प्रकृति-वर्णन की दृष्टि से पन्त जी हिन्दी के वर्ड्सवर्थ माने जाते हैं। छायावादी युग के ख्याति प्राप्त कवि सुमित्रानन्दन पन्त सात वर्ष की अल्पायु से कविताओं की रचना करने लगे थे।
उनकी प्रथम रचना सन् 1916 ई० में सामने आयी। गिरजे का घण्टा नामक इस रचना के पश्चात् वे निरन्तर काव्य साधना में तल्लीन रहे। पन्त जी के साहित्य पर कवीन्द्र रवीन्द्र, स्वामी विवेकानन्द का और अरविन्द दर्शन का भी पर्याप्त प्रभाव पड़ा है। इसलिए उनकी बाद की रचनाओं में अध्यात्मवाद और मानवतावाद के दर्शन होते है। उनकी कल्पना ऊँची, भावना कोमल और अभिव्यक्ति प्रभावपूर्ण है। अन्त में पन्त जी प्रगतिवादी काव्यधारा की ओर उन्मुख होकर दलितों और शोषितों की लोक क्रांति के अग्रदूत बने। पन्तजी ने साम्यवाद के समान ही गाँधीवाद का भी स्पष्ट रूप से समर्थन करते हुए लिखा है—
मनुष्यत्व का तत्व सिखाता निश्चित हमको गाँधीवाद,
सामूहिक जीवन विकास की साम्य योजना है अविवाद।
पन्त जी बहुमुखी प्रतिभा-सम्पन्न साहित्यकार थे। अपने विस्तृत साहित्यिक जीवन में उन्होंने विविध विधाओं में साहित्य रचना की। उनकी प्रमुख कृतियों का विवरण इस प्रकार है—
लोकायतन (महाकाव्य)- पन्त जी का लोकायतन महाकाव्य लोक जीवन का महाकाव्य है। यह महाकाव्य सन् 1964 में प्रकाशित हुआ। इस महाकाव्य में कवि की सांस्कृतिक और दार्शनिक विचारधारा व्यक्त हुई है। इस रचना में कवि ने ग्राम्य-जीवन और जन-भावना को छन्दोबद्ध किया है।
वीणाः- इस रचना में पन्त जी के प्रारम्भिक प्रकृति के अलौकिक सौन्दर्य से पूर्ण गीत संगृहीत हैं।
पल्लवः- इस संग्रह में प्रेम, प्रकृति और सौन्दर्य के व्यापक चित्र प्रस्तुत किये गये हैं।
ग्रन्थिः- इस काव्य-संग्रह में वियोग का स्वर प्रमुख रूप से मुखरित हुआ है। प्रकृति यहाँ भी कवि की सहचरी रही है।
गुंजनः- इसमें प्रकृति प्रेम और सौन्दर्य से सम्बन्धित गम्भीर एवं प्रौढ़ रचनाएं संकलित की गई हैं।
अन्य कृतियाँ :- स्वर्णधूलि, स्वर्ण-किरण, युगपथ, उत्तरा तथा अतिमा आदि में पन्तजी महर्षि अरविन्द के नवचेतनावाद से प्रभावित है। युगान्त, युगवाणी और ग्राम्या में कवि समाजवाद और भौतिक दर्शन की ओर उन्मुख हुआ है। इन रचनाओँ में कवि ने दीन-हीन और शोषित वर्ग को अपने काव्य का आधार बनाया है।
उत्तराखण्ड में कुमायूँ की पहाड़ियों पर बसे कौसानी गांव में, जहाँ उनका बचपन बीता था, वहां का उनका घर आज 'सुमित्रा नंदन पंत साहित्यिक वीथिका' नामक संग्रहालय बन चुका है। इस में उनके कपड़े, चश्मा, कलम आदि व्यक्तिगत वस्तुएं सुरक्षित रखी गई हैं। संग्रहालय में उनको मिले ज्ञानपीठ पुरस्कार का प्रशस्तिपत्र, हिंदी साहित्य सम्मेलन द्वारा मिला साहित्य वाचस्पति का प्रशस्तिपत्र भी मौजूद है। साथ ही उनकी रचनाएं लोकायतन, आस्था आदि कविता संग्रह की पांडुलिपियां भी सुरक्षित रखी हैं। कालाकांकर के कुंवर सुरेश सिंह और हरिवंश राय बच्चन से किये गये उनके पत्र व्यवहार की प्रतिलिपियां भी यहां मौजूद हैं।
संग्रहालय में उनकी स्मृति में प्रत्येक वर्ष पंत व्याख्यान माला का आयोजन होता है। यहाँ से 'सुमित्रानंदन पंत व्यक्तित्व और कृतित्व' नामक पुस्तक भी प्रकाशित की गई है। उनके नाम पर इलाहाबाद शहर में स्थित हाथी पार्क का नाम 'सुमित्रानंदन पंत बाल उद्यान' कर दिया गया है।
सन २०१५ में पन्त जी की याद में एक डाक-टिकट जारी किया गया था।
રાજા રામમોહન રાય
(બ્રહ્મોસમાજના સ્થાપક)
આધુનિક ભારતના નિર્માતા- ભારતીય પુનર્જાગરણના પિતા
જન્મતારીખ: 22 મે 1772
જન્મસ્થળ; રાધાનગર, હુગલી જિલ્લો, પશ્ચિમ બંગાળ
અવશાન: 27સપ્ટેમ્બર 1833
રાજા રામમોહનરાય એક સમાજ સુધારક હતા
રામ મોહનરાયનો જન્મ બંગાળ પ્રાંતના હુગલી જિલ્લાના રાધાનગર ગામમાં ૨૨ મે ૧૭૭૨ માં થયો હતો. તેમના પિતા રમાકાંત વૈષ્ણવ કુટુંબના હતા, જયારે માતા તારિણીદેવી શૈવ કુટુંબના હતા.
તેમના મોટા ભાઇનું અવસાન થતાં તેમનાં ભાભી સતી થયાં. આ ઘટનાએ રાજા રામ મોહનરાયના મન પર ઊંડી અસર કરી. તેમણે સતીપ્રથા, બાળલગ્ન, જ્ઞાતિપ્રથા, દીકરીને જન્મતાંવેંત દૂધ પાઇને મારી નાખવાનો રિવાજ વગેરે સામાજિક સૂષણોનો ઉગ્ર વિરોધ કર્યો અને એ માટે આંદોલનો ચલાવ્યાં
રામ મોહન રાયે તેમના જીવનમાં ત્રણ વખત લગ્ન કાર્ય હતા. તેમની પહેલી પત્ની વહેલી મૃત્યુ પામી હતી. તેઓને બે પુત્ર હતા રાધાપ્રસાદ અને ૧૮૦૦ માં અને બીજી પત્ની દ્વારા રામપ્રસાદ ૧૮૧૨ માં થયો હતો તેમની બીજી પત્નીનું મૃત્યુ ૧૮૨૪ માં થયું હતું. તેમની ત્રીજી પત્ની તેમની સાથે રહી હતી.
રાજા રામ મોહન રાય નું પ્રારંભિક શિક્ષણ તેમના ગામની નિશાળ માં શરુ થયું હતું.
15 વર્ષની ઉંમરે, તેમણે બાંગ્લા, પારસી, અરબી અને સંસ્કૃત શીખ્યા હતા, તે કેટલો હોશિયાર હતા એ આના પરથી અંદાજ લગાવી શકાય છે.
એકેશ્વરવાદના પ્રબળ સમર્થક, રાજ રામ મોહન રોયે બાળપણથી જ રૂઢિચુસ્ત હિન્દુ વિધિ અને મૂર્તિપૂજા છોડી દીધી હતી. જ્યારે તેમના પિતા રામકાંત રાય કટ્ટર હિન્દુ બ્રાહ્મણ હતા.
ત્યારબાદ તેઓ મદ્રાસના પટનામાં અરબી અને ફારસી ભાષા શીખ્યા અને ત્યારબાદ તેઓને વેદ અને ઉપનિષદ જેવા સંસ્કૃત અને હિંદુ ગ્રંથો નો અભ્યાસ કરવા માટે બનારસ (કાશી) મોકલવામાં આવ્યા
ફારસી અને અરબી ભાષાઓના અભ્યાસ પરથી તથા યુરોપિયન દેવવાદના અભ્યાસથી તેમના પર એકેશ્વરવાદના વિચારનો પ્રભાવ પડ્યો. તે સમયે તેઓ પોતાનો પહેલો ગ્રંથ લખી રહ્યા હતા. તે સમયે તેઓ સારી રીતે અંગ્રેજી બોલી કે લખી શકતા ન હતા કે કદાચ સમજી પણ શકતા નહીં.
રાજા રામમોહન મૂર્તિપૂજા અને રૂઢિચુસ્ત હિન્દુ પરંપરાઓ વિરુદ્ધ હતા, તેઓ તમામ પ્રકારના સામાજિક ધર્માધતા અને અંધશ્રદ્ધાના વિરોધમાં હતા. પરંતુ તેમના પિતા એક રૂઢિચુસ્ત હિન્દુ બ્રાહ્મણ હતા. આથી નાની ઉંમરે, રાજા રામ મોહને તેમના પિતા સાથે ધર્મના નામે મતભેદ શરૂ થયો આટલી નાની ઉંમરે, તે ઘર છોડીને હિમાલય અને તિબેટ પ્રવાસ પર ગયા.
જ્યારે તે પાછા ઘરે આવ્યા ત્યારે તેમના માતાપિતાએ તેમનામા પરિવર્તન આવશે તે વિચારી લગ્ન કરાવી દીધા છતાં પણ રાજા રામ મોહન રોય ધર્મના નામે ઢોંગને ઉજાગર કરવા માટે હિન્દુ ધર્મની ઉડાણોનો અભ્યાસ કરવાનું ચાલુ રાખ્યું. તેમણે ઉપનિષદો અને વેદોનો ઉડાણપૂર્વક વાંચ્યા. ત્યારબાદ તેણે પોતાનું પહેલું પુસ્તક 'તુહપત- અલ- મુવાહિદ્દિન' લખ્યું જેમાં તેણે ધર્મની હિમાયત કરી અને તેના રિવાજો અને ધાર્મિક વિધિઓનો વિરોધ કર્યો.
સતીપ્રથા સામે વિરોધ
લગભગ 200 વર્ષ પહેલાં, જ્યારે "સતીપ્રથા" જેવી દુષ્ટતાઓએ સમાજને પકડ્યો હતો, ત્યારે રાજા રામ મોહન રાય જેવા સમાજ સુધારકોએ સમાજમાં પરિવર્તન લાવવામાં મહત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી હતી. તેણે "સતી પ્રથા" નો વિરોધ કર્યો હતો, અને વિધવા સ્ત્રીને તેના પતિના અંતિમ સંસ્કાર સાથે દહન કરવાની ફરજ પડતી હતી. તેમણે મહિલાઓ માટે પુરુષોના સમાન અધિકાર માટે અભિયાન ચલાવ્યું. જેમાં તેણે ફરીથી લગ્ન કરવાના અધિકાર અને સંપત્તિની માલિકીના અધિકારની પણ હિમાયત કરી હતી. 20 ઓગસ્ટ 1828 મા રાજા રામ મોહન રોયે "બ્રહ્મ સમાજ" ની સ્થાપના કરી, જે ભારતીય સામાજિક-ધાર્મિક સુધારણા ચળવળોમાંની એક માનવામાં આવે છે.
તે સમયના સમાજમાં ફેલાયેલી સૌથી ખતરનાક અને અંધશ્રદ્ધાળુ પરંપરાઓમાંની એક, જેમ કે સતી પ્રથા, બાળલગ્ન સામે ઝુંબેશ ચલાવે છે અને તેને સમાપ્ત કરવા માટે પ્રયત્નશીલ છે. રાજા રામમોહન રાયે કહ્યું હતું કે કોઈ વેદમાં સતીપ્રથાનો ઉલ્લેખ નથી. જે પછી, ગવર્નર જનરલ લોર્ડ વિલિયમ બેટિંગની મદદથી, તેમણે સતીની પ્રથા વિરુદ્ધ કાયદો ઘડ્યો. કેટલાક રાજ્યોમાં, તે ગયા અને લોકોને સતી પ્રથાની વિરુદ્ધ જાગૃત કર્યા. તેમણે લોકોની વિચારસરણી અને આ પરંપરા બદલવા માટે ઘણા પ્રયત્નો કર્યા.
ઘણી ભાષાઓ જાણતા રાજા રામ મોહન રોય ભારતીય શિક્ષણ પ્રણાલીમાં મોટા ફેરફારોના સમર્થક હતા. તેઓ માને છે કે ભારતની પ્રગતિ ફક્ત ઉદાર શિક્ષણ દ્વારા જ થશે, જેમાં પશ્ચિમી શિક્ષણ અને જ્ઞાનની બધી શાખાઓની શિક્ષણ પદ્ધતિ હોવી જોઈએ. ભારતમાં અંગ્રેજી ભાષા અને પાશ્ચાત્ય વિજ્ઞાનનો અભ્યાસ શરૂ કરનારા લોકોને તેમણે પૂર્ણ સમર્થન આપ્યું અને તેઓ તેમના પ્રયત્નોમાં સફળ રહ્યા. તેને ધ્યાનમાં રાખીને, તેમણે હિન્દુ કોલેજની સ્થાપનામાં મોટું યોગદાન આપ્યું, જે તે દિવસોમાં સૌથી આધુનિક સંસ્થા હતી. તેમણે કોલકાતામાં હિંદુ કોલેજ સ્થાપી હતી
રાજા રામમોહનરાયે સમાજ સુધારણા માટે ‘ઇસ્ટ ઇન્ડિયા કંપની’ની બહુમૂલ્ય નોકરી છોડી દીધી. રાજા રામમોહનરાયના સમાજ સુધારણાનાં કાર્યોથી ખુશ થઇને મુગલ બાદશાહે ૧૮૩૧માં તેમને ‘રાજા’નો ઇલકાબ આપીને પોતાના વકીલ તરીકે ઇંગ્લેન્ડ મોકલ્યા.
તેમણે ધર્મમાં રહેલાં દૂષણો દૂર કરવા અનેક પ્રયત્નો કર્યા હતા અને એકેશ્વરવાદનો પ્રચાર કર્યો હતો.
તેમણે આત્મીય સભા નામે સંસ્થા સ્થાપી, પાછળથી આ સંસ્થા બ્રહ્મોસમાજ તરીકે પ્રચલિત બની.
બ્રહ્મોસમાજે વિશેષ કરીને બંગાળમાં સમાજ અને ધર્મ સુધારણાના ક્ષેત્રે મહત્ત્વનો ફાળો આપ્યો.
બ્રહ્મોસમાજ તરફથી ‘સંવાદ કૌમુદી’ નામે સાપ્તાહિક પણ બહાર પાડવામાં આવ્યું.
રાજા રામમોહનરાયે વિશેષ કરીને ‘બાળલગ્નો અને બહુપત્ની પ્રથા’ને દૂર કરવા પ્રયત્નો કર્યા.
તેમજ ‘સતીપ્રથા’ની વિરુદ્ધ મોટી ઝુંબેશ ચલાવી તેમણે કહ્યું,
ધર્મશાસ્ત્રમાં કયાંય પણ સતીપ્રથાનો ઉલ્લેખ જોવા મળતો નથી.
માનવા માં આવે છે કે તેમના મોટાભાઈ ની પત્ની એટલે કે ભાભીની સાથે નાનપણમાં લગાવ હતો અને તેમના ભાઈનું મુત્યુ થતાં ભાભીને સતી થતાં જોઈને હ્રદયદ્રવી ઉઠયું અને તેમણે સંકલ્પ કર્યો કે આં કૂપ્રથાને તેઓ નાબૂદ કરીને જ રહેશે
તેઓ પ્રેસની સ્વતંત્રતાના હિમાયતી હતા બંગાળીમાં “સંવાદ કૌમુદી” અને ફરસીમાં “મિરાત-ઉલ-અખબાર” નામના સમાચારપત્રો ચાલુ કર્યા હતા. ઇ.સં.1814 માં આત્મીય સભા, ઇ.સં.1819માં કોલકાતા એકતાવાદી સભા અને ઇ.સં.1828 માં બ્રહ્મોસમાજની સ્થાપના કરી.
તેમણે સતીપ્રથા વિરુદ્ધ ઝુંંંબેશ ચલાવી અને તેની પર પ્રતિબંધ મૂકતો કાયદો ઘડવાની માગણી કરી. પરિણામે લોર્ડ વિલિયમ બેન્ટિકે ઇ.સ. ૧૮૨૯ માં સતીપ્રથા નાબૂદ કરતો કાયદો પસાર કર્યો.
રાજા રામમોહનરાય આધુનિક ભારતના આધ્ય સુધારક ગણાય છે.
નવા યુગના અગ્રદૂત અને જયોતિર્ધર પણ કહેવાય છે. આજે પણ બ્રહ્મોસમાજ સમાજ સુધારણા માટે કાર્યરત છે.
આજે બાળલગ્નો, સતીપ્રથા, બહુપત્નીપ્રથા વગેરે લુપ્ત પ્રાપ્ય બન્યાં છે
રાજા રામોહનરાયની આગળ "રાજા" લખવામાં આવે છે તે તેમના નામનો ભાગ નથી કે તે કોઈ રજવાડાના રાજા પણ નથી .
'રાજા' એ શબ્દ તેમને અપાયેલું બિરુદ છે. દિલ્હીના તત્કાલીન મોગલ શાસક સમ્રાટ અકબર દ્વીતિય (1806–187) એ તેમને "રાજા"ની પદવીથી સન્માનિત કર્યા હતા.
દિલ્લીના મુઘલ બાદશાહે તેમના સુધારાના કાર્યોથી ખુશ થઇને રાજાનો ઇલકાબ આપ્યો હતો અને પોતાના વકીલ તરીકે જાગીરી હક અંગેના કેસ માટે રાજા રામમોહનરાયને ઇ.સ. ૧૮૩૦ માં ઇંગ્લેન્ડ મોકલ્યા હતા. 27 સપ્ટેમ્બર ૧૮૩૩ મા ઇંગ્લેન્ડના બ્રિસ્ટોલ ખાતે તેમનું અવસાન થયું.
ભારત સરકારના ટપાલ વિભાગ દ્વારા 1964માં ટપાલ ટિકિટ બહાર પાડવામાં આવી હતી.
વિશ્વભરમાં દર વર્ષે 18 મેના રોજ આંતરરાષ્ટ્રીય સંગ્રહાલય દિવસ મનાવવામાં આવે છે.
ઇન્ટરનેશનલ કાઉન્સિલ ઑફ મ્યુઝિયમે વર્ષ 1977માં આંતરરાષ્ટ્રીય સંગ્રહાલય દિવસની શરૂઆત કરી હતી. ત્યાર બાદથી દર વર્ષે 18 મેના રોજ આંતરરાષ્ટ્રીય સંગ્રહાલય દિવસ મનાવવામાં આવે છે
2012માં 129 દેશના 30000 જેટલા મ્યુઝીયમો એ ભાગ લીધો હતો.
આ ખાસ દિવસને મનાવવાનો હેતુ સમાજને સંગ્રહાલયના મહત્ત્વ વિશે જાગૃત કરવાનો છે.
ઇન્ટરનેશનલ કાઉન્સિલ ઑફ મ્યૂઝિયમ (આઇકોમ) ઐતિહાસિક, ધાર્મિક અને સાંસ્કૃતિક મહત્ત્વ ધરાવતી વસ્તુઓનો સંગ્રહ કરનાર મુખ્ય સંગઠન છે.
આપણા સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક વારસાને સુરક્ષિત રાખવા અને તેના પ્રચારમાં સંગ્રહાલય ખૂબ જ મહત્ત્વની ભૂમિકા નિભાવે છે. સંગ્રહાલય દ્વારા આપણી આસપાસની ધાર્મિક, સાંસ્કૃતિક અને ઐતિહાસિક દ્રષ્ટિએ મહત્ત્વ ધરાવતી વસ્તુઓને એકત્રિત કરીને તેને સુરક્ષિત રાખવામાં આવે છે.
આંતરરાષ્ટ્રીય સંંગ્રહાલય દિવસની થીમ
ઇન્ટરનેશનલ કાઉન્સિલ ઑફ મ્યુઝિયમ આંતરરાષ્ટ્રીય સંગ્રહાલય દિવસ મનાવવા માટે એક ખાસ થીમ બનાવે છે.
- આંતરરાષ્ટ્રીય સંગ્રહાલય દિવસ વર્ષ 2015ની થીમ : 'Museums for a sustainable society'
- આંતરરાષ્ટ્રીય સંગ્રહાલય દિવસ વર્ષ 2016ની થીમ : 'Museums and Cultural Landscapes'
- આંતરરાષ્ટ્રીય સંગ્રહાલય દિવસ વર્ષ 2017ની થીમ : 'Museums and contested histories : Saying the unspeakable in museums'
- આંતરરાષ્ટ્રીય સંગ્રહાલય દિવસ વર્ષ 2018ની થીમ : 'Hyperconnected museums: New approaches, new publics'
- આંતરરાષ્ટ્રીય સંગ્રહાલય દિવસ વર્ષ 2019ની થીમ : 'Museums as Cultural Hubs : The future of tradition'
- આંતરરાષ્ટ્રીય સંગ્રહાલય દિવસ વર્ષ 2020ની થીમ : 'Museums for Equality: Diversity and Inclusion'
-આંતરરાષ્ટ્રીય સંગ્રહાલય દિવસ વર્ષ 2021ની થીમ : The Future of Museums: Recover and Reimagine.
ગુજરાતના ભવ્ય સંગ્રહાલયો તેના ગૌરવપૂર્ણ સાંસ્કૃતિક વારસા અને ઐતિહાસિક પરંપરાની ભવ્યતાને વાચા આપે છે. આ સંગ્રહાલયો ગુજરાતને સમગ્ર ભારતમાં દ્વિતીય ક્રમાંકે લાવે છે. ગુજરાતમાં આવતા પ્રવાસીઓના દિલ જીતી લેતા આ ભવ્ય સાંસ્કૃતિક વારસાના સંગ્રહમાં ગુજરાતની પરંપરાગત જીવનશૈલી પ્રતિબિંબિત થાય છે
ગુજરાતમાં આવેલ વિવિધ મ્યુઝીયમો
કચ્છ મ્યુઝીયમ (કચ્છ)- ગુજરાતનું સૌથી જૂનુ મ્યુઝીયમ
દરબાર હોલ મ્યુઝીયમ ((જૂનાગઢ)
જૂનાગઢ મ્યુઝીયમ (જૂનાગઢ)
વોટસન મ્યુઝીયમ (રાજકોટ)
બાર્ટન મ્યુઝીયમ (ભાવનગર) - પુસ્તકાલય
ગાંધી સ્મૃતિ (ભાવનગર) - ગાંધીજીના જીવનને લગતી વસ્તુઓ
પુરાવસ્તુકીય મ્યુઝીયમ ((જામનગર) - પુરાતત્વ વસ્તુઓનો સંગ્રહ
પ્રભાસ પાટણ મ્યુઝીયમ (પ્રભાસ પાટણ) - પુરાતત્વ વસ્તુઓનો સંગ્રહ
ગાંધી મેમોરિયલ મ્યુઝીયમ (પોરબંદર) -
લોથલ મ્યુઝીયમ (કેંદ્ર સરકાર દ્વારા ચાલતુ ચાલતુગુજરાતનું એક માત્ર મ્યુઝીયમ) જે સિંધુ અને હડપ્પીય સંસ્કૃતિના અવશેષો છે.
