શ્રીમદ ભગવદ ગીતા જયંતિ

 

સરદાર ઉધમસિંહ જીવન પરિચય

 સરદાર ઉધમસિંહ

26 ડિસેમ્બર

જન્મતારીખ: 26 ડિસેમ્બર 1899

જન્મસ્થળ: સુનામ,સંગરુર,  પંજાબ

અવસાન: 31 જુલાઇ 1940 (પેન્ટનવિલે જેલ, યુકે)

ઉધમસિંહનો જન્મ ૨૬ ડિસેમ્બર ૧૮૯૯માં પંજાબના સંગરૂર જિલ્લાના સુનામ ગામમાં થયો હતો

૧૯૦૧માં ઉધમસિંહના માતા અને ૧૯૦૭માં તેમના પિતાનું અવસાન થઇ ગયું

આ ઘટનાના લીધે ઉધમસિંહને તેમના મોટાભાઈ સાથે અમૃતસરના અનાથાશ્રમમાં રહેવું પડ્યું

ઉધમસિંહનું બાળપણનું નામ શેરસિંહ અને તેમના ભાઈનું નામ મુક્તાસિંહ હતું.

જેમને અનાથાશ્રમમાં અનુક્રમે ઉધમસિંહ અને સાધુસિંહ નવા નામ મળ્યા

ઉધમસિંહ સર્વધર્મના પ્રતીક સમાન હતા. એટલા માટે જેલવાસ દરમિયાન તેમણે પોતાનું નામ બદલીને "રામ મોહહમ્મદ સિંહ આઝાદ" રાખ્યું હતું

 ૧૯૧૯માં તેમણે અનાથાશ્રમ છોડી દીધું અને ક્રાન્તિકારીઓની સાથે મળી દેશની આઝાદીની ચળવળમાં ભળી ગયા.

રોલેટ એક્ટના વિરોધમાં ૩૦ માર્ચ અને ૦૬ એપ્રિલ ૧૯૧૯ના રોજ પંજાબમાં લોકોએ હળતાલ પાડી. અમૃતસરની સ્થિતિ અંકુશ બહાર ગઈ છે તેમ લાગતા તેમને લશ્કરના હવાલે કર્યું. ૧૩ એપ્રિલ ૧૯૧૯ વૈશાખી (પાક લણણીનો દિવસ) ના દિવસે સાંજે ૪:૩૦ વાગ્યે જલિયાંવાલા બાગમાં શહીદોને અંજલી આપવા અને બધાના પ્યારા નેતાઓ ડૉ. કિચલું અને ડૉ. સત્યપાલની ધરપકડનો વિરોધ કરવા એક સભાનું આયોજન કરવામાં આવેલ હતું. આ સભા ગેરકાયદેસર હોવાની જાહેરાત કર્યા વિના અને કશીયે પૂર્વ ચેતવણી આપ્યા વિના અંધાધૂંધ ગોળીબાર કરવાનો ઓર્ડર જનરલ ડાયરે આપ્યો. જેમાં હજારો લોકોની કત્લેઆમ કરવામાં આવી.

13 એપ્રિલ, 1919ના રોજ ઉધમસિંહની આંખોની સામે જ જલિયાંવાલા બાગ હત્યાકાંડ થયો હતો. તેઓ તેના પ્રત્યક્ષદર્શી હતા. તેઓ સાક્ષી હતા તે હજારો બેનામી ભારતીયોની ક્રૂર હત્યાના જેઓ તત્કાલીન જનરલ ડાયરના આદેશ પર ગોળીઓનો શિકાર બન્યા હતા. ત્યારે જ તેમણે જલિયાંવાલા બાગની માટી હાથમાં લઇને જનરલ ડાયર અને પંજાબના ગવર્નર માઇકલ ઓ ડાયરને પાઠ ભણાવવાની પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી. ત્યારબાદ તેઓ ક્રાંતિકારી ઘટનાઓમાં ઉતરી પડ્યા. સરદાર ઉધમસિંહ ક્રાંતિકારીઓ પાસેથી નાણાભંડોળ ભેગું કરીને દેશની બહાર ચાલ્યા ગયા અને દક્ષિણ આફ્રિકા, ઝિમ્બાબ્વે, બ્રાઝિલ અને અમેરિકાની યાત્રા કરીને ક્રાંતિ માટે ધન ભેગું કર્યું. 

આ આખી ઘટના ઉધમસિંહએ પ્રત્યક્ષ નિહાળી હતી અને પ્રતિજ્ઞા લીધી કે તેઓ જનરલ ડાયરની હત્યા કરશે

ઉધમસિંહ લંડન પહોંચે તે પહેલા 1927માં જનરલ ડાયર બીમારીના કારણે મરી ગયો હતો. તેથી તેમણે પોતાનું સંપૂર્ણ ધ્યાન માઇકલ ઓ ડાયરને મારવા પર કેન્દ્રિત કર્યું.

પોતાના આ મિશનને અંજામ આપવા અલગ અલગ નામોથી આફ્રિકા, નૈરોબી, બ્રાઝીલ અને અમેરિકાની યાત્રા કરી. ઈ.સ. ૧૯૩૪ માં ઉધમસિંહ લંડન પહોંચી ગયા. ત્યાં ૯ એલ્ડર સ્ટ્રીટ કોમર્શિયલ રોડ પર રહેવા લાગ્યા. ત્યાં તેમણે યાત્રાના હેતુથી એક કાર લીધી હતી. ભારતના આ વીર ક્રાંતિકારી માઈકલ ઓ. ડાયરની હત્યા કરવા માટેના યોગ્ય સમયની રાહ જોઈ રહ્યા હતા.

ઉધમસિંહને પોતાના ભાઈ-બહેનોની મોતનો બદલો લેવાનો મોકો ૧૯૪૦માં મળ્યો. 

જલિયાંવાલા બાગના હત્યાકાંડના ૨૧ વર્ષ પછી ૧૩ માર્ચ ૧૯૪૦માં રોયલ એશિયન સોસાયટીની લંડનના કાકસ્ટન હોલમાં બેઠક હતી. જ્યાં માઈકલ ઓ. ડાયર પણ વક્તાઓમાંનો એક હતો. ઉધમસિંહ તે દિવસે સમયસર પોતાની જગ્યાએ બેસી ગયા. તેમણે પોતાની રિવોલ્વર એક મોટી ચોપડીમાં છુપાવી હતી. અને તેના માટે તેમણે ચોપડીના પાનાને રિવોલ્વરના આકારમાં કાપી નાખ્યા હતા. જેનાથી જનરલ ડાયરની જાન લેનાર હથિયાર સરળતાથી છુપાવી સકાય.

બેઠક પુરી થઇ ત્યારબાદ દિવાલની પાછળથી ઉધમસિંહએ જનરલ ડાયરને ૨ ગોળીઓ મારી જેનાથી ડાયરનું તાત્કાલિક અવસાન થઇ ગયું. ઉધમસિંહ ત્યાંથી ભાગ્યા નહી અને તેઓએ આત્મસર્મપણ કરી દીધું. તેમના પર મુકદમો ચાલ્યો. ૪ જૂન ૧૯૪૦ના રોજ ઉધમસિંહને હત્યાના ગુનામાં ફાંસીની સજા આપવામાં આવી અને ૩૧ જુલાઈ ૧૯૪૦માં પેન્ટનવિલે જેલમાં તેમને ફાંસી આપવામાં આવી.

ઉધમસિંહ ભગતસિંહથી ખૂબ પ્રભાવિત હતા. બંને મિત્રો પણ હતા. એક પત્રમાં તેમણે તેમના પ્રિય મિત્રની જેમ ભગતસિંહનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. લાહોર જેલમાં ભગતસિંહને તે પહેલીવાર મળ્યા હતા.

ઉધમ સિંહ દેશની બહાર ફાંસી પર ચઢનાર બીજા ક્રાંતિકારી હતા. તેમના પહેલાં, મદન લાલ ઢીંગરાને 1909 માં કર્ઝન વાયલીની હત્યા કરવા બદલ ફાંસી આપવામાં આવી હતી.

21 વર્ષ પછી, 13 માર્ચ 1940 ના રોજ, ઉધમસિંહે બ્રિટિશરો પાસેથી આનો બદલો લીધો.

ઉત્તર પ્રદેશમાં બહુજન સમાજ પાર્ટીની સત્તા આવ્યા પછી મુખ્યમંત્રી માયાવતીએ શહીદ ઉધમ સિંહને આદર આપતા ઉત્તરપ્રદેશમાં તેમના નામે એક જિલ્લાની રચના કરી જેનુ નામ "ઉધમસિંહ કંબોજ" રાખ્યું.

આ રીતે આ ક્રાંતિકારી ભારતીય સ્વતંત્રતા સંગ્રામના ઇતિહાસમાં અમર થઇ ગયા. 1974માં બ્રિટને તેમના અવશેષ ભારતને સોંપી દીધા

અટલ બિહારી વાજપેયી જીવન પરિચય

 અટલ બિહારી વાજપેયી 

સુશાસન દિવસ (Good Governance Day)

25 ડિસેમ્બર

જન્મતારીખ: 25 ડિસેમ્બર 1924

જન્મસ્થળ:  ગ્વાલિયર, મધ્યપ્રદેશ

પિતાનું નામ: કૃષ્ણ બિહારી

માતાનું નામ: ક્રીષ્ણાદેવી

અવસાન: 16 ઓગસ્ટ 2018 ( દિલ્હી)

25 ડિસેમ્બરે ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયીની જ્યંતીને સુશાસન દિવસ (Good Governance Day) તરીકે મનાવવામાં આવે છે.

પ્રજાસત્તાક ભારતના 10મા વડાપ્રધાન તરીકે અલગ અલગ કુલ ત્રણ ગાળાઓ (૧૯૯૬માં ૧૩ દિવસ, ૧૯૯૮-૧૯૯૯માં ૧૩ મહિના અને ૧૯૯૯-૨૦૦૪માં ૫ વર્ષ) દરમ્યાન સેવા આપી હતી

તેઓ ત્રણ વખત ભારતના વડા પ્રધાન રહી ચૂક્યા છે.

1996માં અટલ બિહારી વાજપેયી 13 દિવસ માટે વડા પ્રધાન બન્યા હતા

ત્યારબાદ 19 માર્ચ 1998થી લઈને 19 મે 2004 સુધી સત્તાની ડોર પ્રધાનમંત્રીના રૂપમા તેમના
હાથમાં રહી.

અટલ બિહારી વાજપેયી 1942માં રાજનીતિમાં આવ્યા,ડિસેમ્બર 2005માં વાજપેયીજીએ રાજનીતિમાથી સંન્યાસ લઈ લીધો હતો

અટલ બિહારી વાજપેયી  ભારતના રાજનેતા અને કવિ હતા

25 ડિસેમ્બર, 2015થી તેમનાં જન્મદિવસને ‘ગુડ ગવર્નન્સ ડે’ તરીકે જાહેર કરવામાં આવે છે

વાજપેયી કુલ નવ વખત લોકસભાના સભ્ય અને બે વખત રાજ્ય સભાના સભ્ય રહ્યા હતા

 અલગ અલગ સામાન્ય ચૂંટણીમાં અલગ અલગ ચાર રાજ્યો (ઉત્તર પ્રદેશ, મધ્ય પ્રદેશ, ગુજરાત અને દિલ્હી)માંથી ચૂંટાનારા તેઓ એક્માત્ર સંસદ સભ્ય હતા. 

અટલ બિહારી વાજપેયીને નવા સ્થપાયેલા ભારતીય જનતા પાર્ટીના પહેલા અધ્યક્ષ બનાવવામાં આવ્યા હતા.

૧૯૬૯-૧૯૭૨ દરમ્યાન વાજપેયી ભારતીય જન સંઘ (હવે, ભારતીય જનતા પાર્ટી) ના પ્રમુખ હતા.

મોરારજી દેસાઈની કેબિનેટમાં 1977 થી 1979 સુધી વિદેશ મંત્રીનુ પદ પણ સંભાળ્યુ હતું

બીજેપીની રચના કરનારાઓમાં એક નામ અટલ બિહારી વાજપેયીનુ પણ છે.

અટલ બિહારી વાજપેયીનો જન્મ કૃષ્ણાદેવી અને કૃષ્ણ બિહારી વાજપેયીને ત્યાં સાધારણ બ્રાહ્મણ કુટુંબમાં ગ્વાલિયરમાં થયો હતો

તેમના પિતા કૃષ્ણ બિહારી એક કવિ અને શિક્ષક હતા. 

 અટલ બિહારી વાજપેયીએ પ્રાથમિક શિક્ષણ બારા, ગ્વાલિયરની સરસ્વતી શિશુ મંદિર નામની શાળામાં લીધું હતું

 તેમણે ગ્વાલિયરની વિક્ટોરીયા કોલેજ (હવે, લક્ષ્મીબાઇ કોલેજ)માંથી હિન્દી, અંગ્રેજી અને સંસ્કૃત ભાષામાં સ્નાતકની પદવી પ્રાપ્ત કરી હતી

તેમણે કાનપુરની DAV કોલેજમાંથી રાજકીય સિદ્ધાંત વિષય સાથે અનુસ્નાતકની પદવી પણ પ્રાપ્ત કરી હતી.

તેમની મહત્વની કામગિરીમાં પોખરણ ખાતે પરમાણું પરિક્ષણ, લાહોર સમિટ, કારગીલ યુદ્ધ, ઇન્ડિયન એરલાઇંસનું અપહરણ, નેશનલ હાઇવે પ્રોજેક્ટ, 2001માં સંંસદ પર આતંકવાદી હુમલો, 2002માં ગુજરાતમાં ગોધરાકાંડ ,કોમી રમખાણો  , નવી આર્થિક નીતિઓ ,  આ બધી યોજનાઓ દ્વારા તેઓએ ભારતીય સમાજ પર પોતાની એક આગવી છાપ છોડી છે

અટલ બિહારી વાજપેયીએ પાકિસ્તાન સાથે મજબૂત સંબંધ બનાવવા માટે 19 ફેબ્રુઆરી 1999 ના રોજ દિલ્હીથી લાહોર સુધીની સદા-એ-સરહદ નામની બસ સેવા શરૂ કરી હતી. આટલું જ નહીં, તેમણે આ મુસાફરી પણ કરી.

1971 માં બાંગ્લાદેશનું વિભાજન થઈ રહ્યું હતું ત્યારે ઈન્દિરા ગાંધીએ ભજવેલી ભૂમિકાથી અટલજી ખૂબ પ્રભાવિત થયા હતા અને તેમણે ઇન્દિરા ગાંધીને 'સાક્ષાત દુર્ગા' પદવી આપી હતી.

 તેમના પ્રસિધ્ધ થયેલા પુસ્તકોમાં મેરી સંસદીય યાત્રા , મેરી ઈક્વાયત કવિતાઓ , સંક્લ્પકાલ , શક્તિએ શાંતિ સાંસદ ભવનમાં ચાર દાયકા (  સભાસદનું વચન ) લોક સભાએ અટલજી મુત્યુ યા હત્યા , અમર બલિદાન , કૈદી કવિરાજ ફ્રી કુંડલીયા , ભારતીય – વિદેશ નીતિના નવા આયામો , જનસંઘ ઔર મુસલમાન , સંસદ મેં તીન દશક અમર આગ રે નો સમાવેશ થાય છે,

તેઓ જાણે રાષ્ટ્રધર્મ , ( હિન્દી માસિક ), પંચજન્ય ( હિન્દી અઠવાડિક ) તથા સંદેશ અને વીર અર્જુન જેવા દૈનિક પત્રોનું સફળ સંપાદન કર્યું, 

તેમના દ્વારા લખાયેલ ગઝલ આલ્બમ "નયી દિશા" અને "સંવેદના" ને ગઝલ ગાયક સ્વ. જગજીતસિંઘે સ્વરબદ્ધ કરી હતી.

કવિતા પ્રેમ માટે જાણીતા અને આદર પ્રાપ્ત કરનાર શ્રી વાજ્પેયજી ઉત્કૃષ્ટ વક્તા પણ છે. અને ઉચ્ચકોટીના વાચક પણ તેઓ શ્રી ભારતીય શાસ્ત્રીય સંગીત અને નૃત્યમાં પણ રુચિ ધરાવે છે.

મળેલ સન્માન

• ૧૯૯૨, પદ્મવિભૂષણ
• ૧૯૯૩, કાનપુર મહાવિધાલયમાંથી D. Lit.ની પદવી
• ૧૯૯૪, લોકમાન્ય તિલક ખિતાબ
• ૧૯૯૪, શ્રેષ્ઠ સંસદસભ્ય
• ૧૯૯૪, ભારતરત્ન પંડિત ગોવિંદ વલ્લભ પંત ખિતાબ
• ૨૦૧૫, ભારત રત્ન

હિમાચલ પ્રદેશના રોહતાંગ પાસે આવેલ ટનલને "અ‍ટલ ટનલ" નામ આપવામાં આવ્યુ છે જે  દસ હજાર ફીટ કરતા વધુ ઊંચાઈએ આવેલી જગતની સૌથી લાંબી હાઈવે ટનલ છે

• અટલ ટનલ દુનિયામાં સૌથી લાંબી ટનલ છે, જે 9.02 કિલોમીટર લાંબી ટનલ મનાલીને વર્ષભર લાહૌલ સ્પીતિ ઘાટી સાથે જોડીને રાખશે, જે સમુદ્ર તળથી અંદાજે 3000 મીટર ઉંચાઈ આવી છે. જેનુ ઉદઘાટન વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ ઓક્ટોબર 2020માં કર્યુ હતુ.

- આ ટનલને કારણે મનાલી-લેહનું અંતર ૪૬ કિલોમીટર ઓછું થશે. મનાલીથી સ્પીતિ વેલી-લાહુલ જતા સામાન્ય રીતે ચાર કલાક થાય. પણ ટનલ એ સફર દસેક મિનિટમાં પુરી કરી આપશે.

સુશાસન દિવસનો ઇતિહાસ

23 ડિસેમ્બર 2014ના રોજ શ્રી વાજપેયી અને પંડિત મદન મોહન માલવીય (મરણોપરાંત)ને ભારતના સર્વોચ્ચ નાગરિક પુરસ્કાર, ભારત રત્નથી સન્માનિત કરવાનું જાહેર કરવામાં આવ્યું હતુ. આ જાહેર કર્યા બાદ મોદી સરકારે જાહેર કર્યુ કે ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાન અટલ બિહારીજીની જ્યંતીને ભારતમાં પ્રતિ વર્ષ સુશાસન દિવસ તરીકે મનાવવામાં આવશે. જો કે, આ નિર્ણયની મુખ્ય વિપક્ષી દળ, ભારતીય રાષ્ટ્રીય કૉંગ્રેસે ટીકા કરી હતી, આ દિવસે ક્રિસમસની સાથે-સાથે આ દિવસે સરકારના કાર્ય દિવસ સ્વરૂપમાં જાહેર કરવા માટે સુશાસન દિવસની પણ સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. 

25 ડિસેમ્બરે ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાન અટલ બિહારી વાજપેયીની જ્યંતી પર સુશાસન દિવસ (Good Governance Day) મનાવવામાં આવે છે.

સુશાસન દિવસનો હેતુ 

- દેશમાં પારદર્શી અને જવાબદેહ શાસન આપવા માટે સરકારની પ્રતિબદ્ધતાથી લોકોને અવગત કરાવવાનું છે. 

- સુશાસન દિવસ લોકોના કલ્યાણ અને યોગ્યતા વધારવા માટે મનાવવામાં આવે છે. 

- આ સરકારી કામકાજ અને દેશના નાગરિકો માટે વધુ પ્રભાવી અને જવાબદેહ શાસન બનાવવા માટે મનાવવામાં આવે છે. 

- ભારતમાં સુશાસનના મિશનને પૂરુ કરવા માટે સારી અને અસરકારક નીતિઓને લાગૂ કરવાનું છે. 

- સુશાસનના માધ્યમથી દેશમાં વિકાસ વધારવાનો છે. 

- સુશાસન પ્રક્રિયામાં તેમને સક્રિય ભાગીદાર બનાવવા માટે નાગરિકોને સરકારની નજીક લાવવું. 

સુશાસન દિવસ પર ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાનને યાદ કરવામાં આવે છે 

ગુડ ગવર્નેન્સ ડેના અવસરે લોકો અટલ બિહારી વાજપેયીને યાદ કરીને તેમને શ્રદ્ધાંજલિ આપે છે. આ દિવસે તેમને યાદ કરીને તેમના દ્વારા કરવામાં આવેલા કામ વિશે વાત કરવામાં આવે છે.અલગ-અલગ જગ્યાઓ પર સેમિનારનું આયોજન પણ થાય છે. સેમિનાર મારફતે લોકો તેમના દ્વારા કરવામાં આવેલા કાર્યો વિશે વિસ્તારથી જણાવે છે. વર્ષ 2018માં ભૂતપૂર્વ વડાપ્રધાનનું અવસાન થયું હતું. 

श्रीमद भगवद गीता जयंती

 श्रीमद भगवद गीता जयंती

भगवद गीता हिंदू धर्म का सबसे पुराना और सबसे महत्वपूर्ण पवित्र ग्रंथ है

भगवद गीता दुनिया का एकमात्र ऐसा ग्रंथ है जिसकी जयंती मनाई जाती है

श्रीमद्भगवद्गीता भगवान कृष्ण और अर्जुन के संवाद ही नहीं बल्कि जाति और पंथ की सीमाओं के पार पूरे मानव समाज के लिए शास्त्र है!

हालांकि गीता को हिंदू धर्म माना जाता है, लेकिन यह पूरे मानव समाज के लिए एक ग्रंथ माना जाता है, केवल हिंदुओं तक ही सीमित नहीं है, और दुनिया के विचारकों ने इससे मार्गदर्शन लिया है।

द्वापर युग में मगशर सुद अगियारस के दिन भगवान कृष्ण ने अर्जुन को मोक्ष प्रदान करने वाली गीता का उपदेश दिया था इसलिए इस दिन को गीता जयंती के नाम से जाना जाता है। इस एकादशी को मोक्षदा एकादशी भी कहा जाता है।

 दक्षिण भारत में इसे वैंकुठ एकादशी भी कहा जाता है।

आज से लगभग सात हजार वर्ष पूर्व भगवान कृष्ण ने कुरुक्षेत्र के मैदान में अर्जुन को गीता का ज्ञान दिया था।

गीता की शिक्षाएं केवल शिक्षाएं नहीं हैं बल्कि वे हमें यह सिखाती हैं कि यह एक जीवन कैसे जीना है।

कलियुग की शुरुआत से तीस साल पहले, श्री कृष्ण ने कुरुक्षेत्र के मैदानों में अर्जुन को जो उपदेश दिया था, वह श्रीमद्भगवद गीता के नाम से प्रसिद्ध है। भगवद गीता के 18 अध्यायों में से पहले 6 अध्यायों में कर्म योग की शिक्षाएँ हैं, अगले 6 अध्यायों में ज्ञान योग की शिक्षाएँ हैं और अंतिम 6 अध्यायों में भक्ति योग की शिक्षाएँ हैं।

लगभग 45 मिनट में, भगवान कृष्ण ने गीता के अपने ज्ञान से अर्जुन का मोहभंग कर दिया।

कुरुक्षेत्र के मैदानी इलाकों में, अर्जुन अपने परिवार के सदस्यों और रिश्तेदारों को विरोध करते हुए देखकर भयभीत हो गया। साहस और विश्वास से भरे हुए, अर्जुन ने महान युद्ध की शुरुआत से पहले रथ पर बैठकर युद्ध को स्थगित कर दिया। वह भगवान कृष्ण से कहते हैं, "मैं युद्ध नहीं करूंगा। मुझे आदरणीय गुरुओं और रिश्तेदारों को मारकर राज्य का सुख नहीं चाहिए। मैं भीख मांगने में विश्वास करता हूं।" उन्होंने आत्मा-परमात्मा से धर्म-कर्म से जुड़े हर संदेह का निदान किया

गीता जयंती के दिन घर और मंदिर में गीता का पाठ किया जाता है

गीता को स्मृति ग्रंथ माना जाता है

गीताजी को पांचवां वेद माना जाता है।

 भगवद गीता संस्कृत में रचित है, जिसमें कुल 18 अध्याय और 700 श्लोक हैं जिनमें भगवान कृष्ण ने 574 श्लोक, अर्जुन ने 85 श्लोक, धृतराष्ट्र ने 1 श्लोक और संजय ने 40 श्लोक बोले हैं।

पहला श्लोक धृतराष्ट्र द्वारा बोला गया है जबकि अंतिम श्लोक संजय द्वारा बोला गया है।

भगवद गीता महाभारत का एक उपखंड है।

 महाभारत के भीष्मपर्व के अध्याय 9 से 20 तक कुल 200 श्लोकों में इस ग्रंथ की रचना की गई है।

महर्षि व्यास ने इस श्लोक में भेद किया और इसका नाम 'भगवद गीता' रखा।

गीता का ज्ञान अर्जुन के अलावा दो अन्य लोगों ने सुना था। धृतराष्ट्र को संजय और संजय दोनों ने सुना, जिन्हें वेदव्यास से दिव्य दृष्टि मिली थी।

गीता का ज्ञान अर्जुन से पहले सूर्यदेव को दिया गया था।

चंद श्लोकों को छोड़कर संपूर्ण गीता अनुष्टुप श्लोक में है।

महाभारत के युद्ध के पहले दिन, पांडव अर्जुन ने अपने मित्र, मार्गदर्शक और शुभचिंतक भगवान कृष्ण से दोनों सेनाओं के बीच रथ लेने के लिए कहा। दोनों सेनाओं को देखते हुए, अर्जुन ने महसूस किया कि लाखों लोग मारे गए थे। युद्ध के परिणामों से भयभीत होकर वह युद्ध न करने के बारे में सोचने लगा। उनके हाथ से धनुष गिर जाता है और वह रथ में बैठ जाते हैं और बिना कोई रास्ता जाने कृष्ण से मार्गदर्शन मांगते हैं। महाभारत के भीष्म पर्व में अर्जुन और कृष्ण के संवाद हैं। उन अठारह अध्यायों को गीता के नाम से जाना जाता है।

महाभारत में गीता अध्यायों के नाम नहीं हैं लेकिन बाद में शंकराचार्य ने अध्यायों के नाम रखे होंगे। कुछ टीकाकारों ने गीता को तीन भागों में विभाजित किया है, कर्म योग, भक्ति योग और ज्ञान योग।

गीता का सार सिर्फ एक वाक्य में है कि बिना फल की इच्छा किए कर्म करना चाहिए।

गीता में, अर्जुन मनुष्य का प्रतिनिधित्व करता है और जीवन के संबंध में मनुष्य से भगवान कृष्ण से विभिन्न प्रश्न पूछता है। अर्जुन की दुविधा को दूर करने के लिए, पूर्ण पुरुषोत्तम भगवान श्री कृष्ण ने उन्हें एक विस्तृत विवरण दिया है। गीता में जीवन का गूढ़ ज्ञान धीरे-धीरे अर्जुन के सभी संदेहों को दूर करता है और अर्जुन युद्ध के लिए तैयार हो जाता है। इसलिए कहा जाता है कि अगर सच्ची और पूर्ण आस्था हो तो मनुष्य अपने सभी प्रश्नों का समाधान गीता से प्राप्त कर सकता है

गीता में अध्यायों और खंडों के सामान्य नाम हैं

18 अध्यायों के नाम और उनमें छंदों की संख्या

अर्जुनविषाद योग (कर्म योग में) -47

सांख्य योग (कर्म योग में) - 72

कर्म योग (कर्म योग में) - 43

ज्ञानकर्मसंन्यास योग (कर्म योग में) - 42

कर्मसंन्यास योग (कर्म योग में) - 29

आत्मसंयम योग (कर्म योग में) - 47

ज्ञानविज्ञान योग (भक्ति योग में) - 30

अक्षर ब्रह्म योग (भक्ति योग में) - 28

राजविद्याराजगुह्य योग (भक्ति योग में) - 34

विभूति योग (भक्ति योग में) - 42

विश्वरूपदर्शन योग (भक्ति योग में) - 55

भक्ति योग (भक्ति योग में) -20

क्षेत्रक्षेत्रज्ञ योग (ज्ञान योग में) - 34

गुणत्रयविभाग योग (ज्ञान योग में) - 27

पुरुषोत्तम योग (ज्ञान योग में) - 20

देवसुरसम्पद्विभाग योग (ज्ञान योग में) - 24

श्रद्धात्रयविभाग योग (ज्ञान योग में) - 28

मोक्ष संन्यास योग (ज्ञान योग में - 78 .)

शंकरभाष्य शंकराचार्य संस्कृत भाषा

19वीं शताब्दी में, संत ज्ञानेश्वर ने मराठी में ज्ञानेश्वरी गीता लिखी, एक ऐसी भाषा जिसे सभी समझते हैं।

लोकमान्य तिलक ने गीत रहस्य लिखा था।

महात्मा गांधी ने अनाशक्तियोग - गीता का गुजराती अनुवाद लिखा था।

स्वामी विवेकानंद ने भक्ति योग, ज्ञान योग और राज योग पर प्रवचन दिए हैं। राज योग में पतंजलि योगसूत्र पर व्याख्यान हैं।

19वीं शताब्दी में, वॉरेन हेस्टिंग्स ने चार्ल्स विल्किंस द्वारा भगवद गीता का अंग्रेजी में अनुवाद किया और इसे 19वीं शताब्दी में प्रकाशित किया। यह अनुवाद अंग्रेजी में पहला माना जाता है।

एडविन अर्नोल्ड - द सॉन्ग सेलेब्स द्वारा इस गीत का अंग्रेजी में अनुवाद भी किया गया है

स्केलगेल ने 19 में गीता का लैटिन में अनुवाद किया।

वैन हम्बोल्ट ने 19 में गीता का जर्मन में अनुवाद किया।

19वीं शताब्दी में लाइसेंस ने गीता का फ्रेंच में अनुवाद किया।

गैलानोस ने 19वीं सदी में गीता का ग्रीक में अनुवाद किया था।

सरल गीता - श्री योगेश्वरजी द्वारा भगवद गीता का गुजराती श्लोक अनुवाद।

साधक संजीवनी - श्री रामसुखदासजी द्वारा भगवद् गीता टीका

हिंदी काव्य अनुवाद - श्री मुक्तानन्द स्वामी भगवद् गीता भाषा आलोचना

गांधी जी ने गीता में अहिंसा देखी, लोकमान्य तिलक ने गीता में दुनिया की सभी समस्याओं का समाधान देखा, विनोबा भावे ने गीता को मोहनिरकरण ग्रंथ कहा, ओशो रजनीश गीता को स्वधर्म को समझने की कुंजी मानते हैं।

महात्मा गांधी जी भी कहा करते थे कि श्रीमद्भागवत गीता जी का अध्ययन कर लूं तो साहस मिलेगा।

गीता के साथ राखी जब स्वामी विवेकानंद यात्रा पर निकले। ज्ञान प्राप्त करने वाले व्यक्ति के जीवन से भय दूर हो जाता है।

गीता पर महान लोगों द्वारा लिखी गई पुस्तकों के नाम

गांधीजी- अनासक्ति योग

विनोबा भावे- गीता व्याख्यान

पांडुरंग शास्त्री आठवले: - गीतामृतम्

लोकमान्य तिलक- गीता रहस्य:

रविशंकर महाराज-गीताबोधवानी

चाचा कालेलकर- गीताधर्म:

श्री अरविन्द-गीतानीबंधो

पंडित सतवलकरजी-गीता दर्शन

कुरुक्षेत्र में मनाए जाने वाले गीता जयंती महोत्सव को अंतरराष्ट्रीय दर्जा देने के अलावा राज्य सरकार गीता जयंती महोत्सव को विदेशी धरती पर मनाने का प्रयास कर रही है। इसके तहत 16 से 17 फरवरी तक मॉरीशस की धरती पर पहला अंतर्राष्ट्रीय गीता महोत्सव 2016 मनाया गया।

अंतर्राष्ट्रीय गीता महोत्सव का उत्सव 2016 से शुरू किया गया है।

महत्वपूर्ण श्लोक

याद याद ही धर्मस्य गलनिर्भावती भारत।

अबियुत्म धर्मस्य तदात्मानं सृजाम् 4-7॥

परित्राणय साधुं विनशाय चा दुस्कृतम।

धर्मसंस्थापनार्थय संभवमि युगेयुगे।

"कल्याणकारी राज्य भी नहीं है।"

- श्रीमद भगवद गीता, अध्याय 4, श्लोक 20

अर्थ: अच्छे कर्म करने वालों को कभी दुख नहीं मिलता।

'योगक्षेमं वहम्याहं।' (एलआईसी का आदर्श वाक्य कौन सा है)

- श्रीमद भगवद गीता, अध्याय 4, श्लोक 4

अर्थ : निस्वार्थ भाव से मेरी पूजा करने वालों का जीवन मैं चलाता हूं।

"न में भक्त: प्राणस्यति।"

- श्रीमद भगवद गीता, अध्याय 4, श्लोक 21

अर्थ: मेरे भक्त का कभी विनाश नहीं होता

शायद यह एक कारण है कि वे इतना खराब प्रदर्शन क्यों कर रहे हैं।

- श्रीमद भगवद गीता, अध्याय 4, श्लोक 4

अर्थ: आपको केवल कर्म करने का अधिकार है, उसके फल पर नहीं

दुनिया भर के दार्शनिकों, दार्शनिकों, क्रांतिकारियों और यहां तक ​​​​कि आधुनिक वैज्ञानिकों ने भी इस महान पुस्तक से प्रेरणा ली है और अभी भी इसे ले रहे हैं। श्री कृष्ण द्वारा दिए गए इस अद्भुत ज्ञान को हम सभी के जीवन में उतारना और मानवता के नैतिक मूल्यों को बनाए रखना अनिवार्य है।

 

           રાષ્ટ્રીય ગ્રાહક અધિકાર દિવસ

24 ડિસેમ્બર

આજે રાષ્ટ્રીય ગ્રાહક અધિકાર દિવસ છે. દર વર્ષે 24મી ડિસેમ્બરના રોજ ગ્રાહકોના અધિકારો અને જરૂરિયાતો પ્રત્યે   જાગૃતિ ફેલાવવાના ઉદ્દેશ્યથી મનાવવામાં આવે છે. તેનો હેતુ ગ્રાહકોમાં અધિકારોનું સન્માન કરવા અને બજારમાં થતું ગ્રાહકોનું શોષણ રોકવાનો છે.

કાનૂનમાં મૂલ્ય ચૂકવીને અથવા ચૂકવવાનું વચન આપી અથવા અંશત ચૂકવીને અને અંશત ચૂકવવાનું વચન આપીને માલ અથવા ચીજવસ્તુને ખરીદનારી અથવા સેવા મેળવનારી વ્યક્તિને ગ્રાહક ગણવામાં આવે છે.

ગ્રાહકોના હકોનું રક્ષણ કરવા અને તેમની ફરિયાદોના વહેલી તકે નિરાકરણ લાવવા સરકારે વિવિધ પગલાં લીધા છે. 

જે અંતર્ગત 2005માં ભારત સરકારાના કંઝ્યુમર અફેર્સ ડિપાર્ટમેન્ટ દ્વારા ગ્રાહકોમાં જાગૃતિ લાવવા માટે એડ કમ્પેઇન શરુ કર્યુ જેનુ નામ હતુ "જાગો ગ્રાહક જાગો"

જાગો ગ્રાહક જાગો ની એડ કમ્પેઇન જોવા અહિ ક્લિક કરો.

વિશ્વ ગ્રાહક અધિકાર દિવસ 15 માર્ચના રોજ ઉજવવામાં આવે છે.

ગ્રાહકોના હિતોની સુરક્ષા માટે તત્કાલિન વડાપ્રધાન રાજીવ ગાંધીની પહેલ પર 24 ડિસેમ્બર 1986 ના રોજ સંસદ દ્વારા ગ્રાહક સુરક્ષા બિલ પસાર કરવામાં આવ્યું હતું. ત્યારબાદ રાષ્ટ્રપતિની સહી મળ્યા બાદ ગ્રાહક સુરક્ષા કાયદો દેશવ્યાપી લાગુ કરવામાં આવ્યો. પાછળથી, 1993 અને 2002 ના વર્ષોમાં આ કાયદામાં નોંધપાત્ર સુધારા કરવામાં આવ્યા.

ગ્રાહક સુરક્ષા અધિનિયમ 1986 નો હેતુ ગ્રાહકોને વિવિધ અન્યાયી વેપાર વ્યવહારથી થતા નુકસાનથી બચાવવા કેટલાક અધિકારો પૂરા પાડવાનો છે. નોંધપાત્ર વાત એ છે કે, ગ્રાહક સુરક્ષા અધિનિયમ, 1986 હેઠળ માન્યતા પ્રાપ્ત આઠ અધિકારોમાં યુએન ચાર્ટરમાં પૂરા પાડવામાં આવેલ ગ્રાહકોના છ અધિકારનો સમાવેશ થાય છે.

ગયા વર્ષે કેન્દ્ર સરકારે ગ્રાહકોના હિતને વધુ સુરક્ષિત કરવા અને વિવાદોના સમયસર સમાધાન માટે વર્ષ 1986ના કાયદા ધારાની જગ્યાએ ગ્રાહક સુરક્ષા કાયદો 2019 લાગુ કર્યો હતો.

નવા કાયદા હેઠળ કેન્દ્રિય ગ્રાહક સુરક્ષા સત્તામંડળની સ્થાપનાની જોગવાઈ છે.

 ગ્રાહક અધિકારો, આરોગ્ય, વેપાર વગેરેની લગતી ભ્રામક જાહેરાતો સંદર્ભે પૂછપરછ કરવાની સત્તા આ તપાસ સંસ્થાને હશે. ગ્રાહક બાબતોનું મંત્રાલય જાગો ગ્રાહક જાગો દ્વારા તમામ ગ્રાહકો માટે જાગૃતિના કાર્યક્રમ પણ ચલાવી રહ્યું છે.

પેકેટમાં રહેલી વસ્તુનું કે ઉત્પાદકનું નામ, સરનામું હોવું જોઈએ.

 વસ્તુનાં ઉત્પાદન, પેક કર્યાંનું વર્ષ અને મહિ‌નો છાપવો જરૂરી છે.

છૂટક મહત્તમ વેચાણ કિંમત તમામ ટેક્સ સાથે દર્શાવવી જરૂરી છે.

 વજન, ડેટ ઓફ પ્રોડક્શન, એક્સપાઇરી ડેટ અંગે પણ ગ્રાહકોમાં પૂરતી જાગૃતિનો અભાવ છે, જેનો લાભ કેટલાક લેભાગુ લઈ છેતરપિંડી આચરે છે.

 ચીજ-વસ્તુઓના બિલ માગવામાં ખચકાટ અનુભવવો.

ગ્રાહક સુરક્ષા અધિનિયમ, ૧૯૮૬ લોકહિત માટેનો સામાજીક કાયદો છે. તે ગ્રાહકોના હક નિયત કરે છે અને ગ્રાહકોના હકનાં રક્ષણ માટે પ્રોત્સાહન પુરૂં પાડે છે.

ફરિયાદ’ એટલે શું ?

‘ફરિયાદ’ એટલે, ગ્રાહક સુરક્ષા અધિનિયમ, ૨૦૨૦ થી અથવા તે હેઠળ જોગવાઇ કરેલ કોઇ રાહત મેળવવાના હેતથી, ફરિયાદીએ લેખિતમાં નીચે દર્શાવ્યા પ્રમાણેનો કોઈ આક્ષેપ કર્યો હોય તેને ફરિયાદ કહેવાય.

• કોઇ વેપારી અથવા સેવા પૂરી પાડનાર વ્યક્તિએ કોઇપણ ગેરવાજબી વેપાર રીતિ અથવા નિયંત્રિત વેપાર રીતિ અપનાવી છે.
• પોતે ખરીદેલ અથવા પોતે ખરીદવા કબૂલ થયેલ માલ એક કે વધુ ખામીવાળો છે.
• પોતે ભાડે રાખેલી અથવા તેને પ્રાપ્ત થયેલી અથવા ભાડે રાખવા કે પ્રાપ્ત કરવા કબૂલ થયેલ સેવા, કોઇપણ બાબતની ખામી (ઉણપ) વાળી છે.
• વેપારી અથવા યથા પ્રસંગ સર્વિસ પૂરી પાડનાર વ્યક્તિએ ફરિયાદમાં જણાવેલ માલ માટે અથવા સર્વિસ માટે જેમકે...
  • તે સમયે અમલમાં હોય તેવા કોઇપણ કાયદાથી અથવા તે હેઠળ નક્કી કરેલું
  • માલવાળા કોઇપણ પેકેટમાં અથવા માલ ઉપર દર્શાવેલ
  • તે સમયે અમલમાં હોય તેવા કોઇપણ કાયદાથી અથવા તે હેઠળ તેના દ્વારા ભાવની યાદી પ્રદર્શિત કરેલ
  • પક્ષકારો વચ્ચેનની કબૂલાત કરેલ કિંમત કરતાં વધુ કિંમત લીધી છે.
• લોકોને વેચવા માટે આપ્યો હોય ત્યારે, જીંદગી અને સલામતિ માટે જોખમકારક હોય તેવો માલ, -
  • તે સમયે અમલમાં હોય તેવા કોઇપણ કાયદાથી અથવા તે હેઠળ, પાલન કરવાની જરૂર હોય તેવા માલની સલામતિને લગતા કોઇપણ ધોરણોનું ઉલ્લંઘન કરીને;
  • વેપારી યોગ્ય કાળજી સાથે જાણી શકે કે એવી રીતે ઓફર કરેલ માલ, લોકો માટે અસલામત છે તો;
• વાપરવામાં આવે ત્યારે લોકોની જીંદગી અને સલામતિને જોખમકારક હોય અથવા જોખમકારક થવાનો સંભવ હોય તેવી સર્વીસ પૂરી પાડનાર વ્યક્તિએ આપી હોય જે આવી વ્યક્તિ, જીંદગી અને સલામતિને હાનિકારક હોવાનું યોગ્ય કાળજીપૂર્વક જાણી શકે.
•  અધિનિયમ 1986ની  જોગવાઇઓને આધીન રહીને, જિલ્લા કમિશન સમક્ષ માંગેલ માલ અને સેવા અને વળતરનું મૂલ્ય, વીસ લાખ રૂપિયા કરતાં વધતુ ન હોય ત્યારે જિલ્લા કમિશનને ફરિયાદ દાખલ કરવાની હકૂમત રહેશે. અને તેની કિંમત એક કરોડ રૂપિયા કરતાં વધુ, પણ, દસ કરોડ કરતાં વધુ ન હોય ત્યારે રાજ્ય કમિશનને ફરિયાદ દાખલ કરવાની હકૂમત રહેશે.

• જો કોઇ વસ્તું અથવા તેનું મૂલ્ય અને માંગવામાં આવેલ વળતર એક કરોડ રૂપિયા કરતાં ઓછું હોયતો ફરિયાદ જિલ્લા કમિશન નોંધાવી શકાય તેમજ જ્યાં કામગીરી પૂરી અથવા આંશિક રીતે થઇ હોય અથવા જ્યાં પ્રતિવાદી રહેતો હોય અથવા જ્યાં વેપાર કરતો હોય કે તેની કોઇ શાખા હોય તે સીટીના જિલ્લા કમિશનમાં ફરિયાદ નોંધાવી શકાય.
• જો કોઇ વસ્તુ અથવા તેનું મૂલ્ય અને માંગવામાં આવેલ વળતર એક કરોડ રૂપિયાથી દસ કરોડ રૂપિયા સુધી. હોયતો રાજ્ય કમિશનમાં ફરિયાદ નોંધાવી શકાય.
• જો કોઇ વસ્તુ અથવા તેનું મૂલ્ય અને માંગવામાં આવેલ વળતર દસ કરોડ રૂપિયાથી વધુ હોયતો રાષ્ટ્રીય કમિશનમાં  ફરિયાદ નોંધાવી શકાય.

ગ્રાહકો માટે ઉપલબ્ધ રાહતો

ગ્રાહક અદાલતો નીચેની રાહતો માટે આદેશ કરી શકે છે.

• વસ્તુઓની ખામીઓને દુર કરવી.
• વસ્તુઓ બદલી કરવી.
• ચુકવેલી કિંમત પરત કરવી.
• જે હાની કે ક્ષતિ થઇ હોય તેને ભરપાઇ કરવી.
• સેવાઓમાં ત્રુટીઓ અથવા કમીઓને દુર કરવી.
• અનુચિત વેપારની નીતિઓ / અવરોધો વેપાર પદ્ધતિઓને બંધ કરવી તથા નિર્દેશ
•  આપવો કે તેવું ફરી ન બને.
• વેચાણ માટે રજુ કરાયેલ ખતરનાક વસ્તુરઓ પરત કરવાનો ફેંસલો આપવો.
• ખરીદદારને યથાયોગ્ય કિંમતની ચુકવણી કરવી.

• કેસ નિકાલ માટે સમય મર્યાદા

• સીપીએ – ૧૩(એ) કેસ નિકાલ કરવાનો સમયગાળો ૯૦ થી ૨૫૦ દિવસ.
• નિયમ -૧૩(૩-એ) – દરેક ફરિયાદ શક્ય તેટલી જલ્દી સાંભળવી જોઇશે 
• અને ફરિયાદની ચીજવસ્તુનું પૃથ્થુકરણ અથવા ચકાસણી કરવાની 
• જરૂર ન હોય તો ત્રણ મહિનાની અંદર અને, ચીજવસ્તુનું પૃથ્થકકરણ 
• અથવા ચકાસણી કરવાની જરૂર હોય તો, પાંચ મહિનાની અંદર, 
• ફરિયાદનો નિર્ણય કરવાનો પ્રયત્ન કરવો જોઇશે.
  
   “ ગાહક ભવન” અમદાવાદમાં આવેલ છે.

• ગ્રાહક સુરક્ષા કાયદો

• આ કાયદા અન્વયે ગ્રાહકના મુખ્ય છ હકકોને પ્રાધાન્ય આપવામાં આવ્યું છે જેમ કે

  1. સલામતી મેળવવાનો અધિકાર (Right to Safety)
  2. જાણકારી મેળવવાનો અધિકાર (Right to be Information)
  3. પસંદગી કરવા માટે અધિકાર (Right to Choose)
  4. રજૂઆત સંભળવવાનો અધિકાર (Right to be heard)
  5. નિવારણ મેળવવાનો અધિકાર (Right to seek redressal)
  6. ગ્રાહક શિક્ષણ અધિકાર (Right to Consumer Education)

  જિલ્લા ફોરમના નિર્ણયથી અસંતોષ હોય તો ૩૦ દિવસની સમય મર્યાદામાં રાજય સમિતિને
•  અપીલ કરી શકાય છે. તદઉપરાંત રાજય સમિતિના નિર્ણયથી અસંતોષ થાય તો 
• પછીના ૩૦ દિવસમાં કેન્દ્રિય સમિતિને અપીલ કરી શકાય છે. 
• ત્યારબાદ કેન્દ્રિય સમિતિના નિર્ણયથી અસંતોષ હોય તો ૩૦ દિવસમાં સુપ્રીમ કોર્ટમાં 
• અપીલ કરી શકાય છે

ગ્રાહકે જો વસ્તુ અથવા સેવા અને વળતરની રકમ રૂપિયા એક લાખ 

કરતાં ઓછી હોય તો તે અંગેની ફરિયાદ જિલ્લા ફોરમમાં અને રૂપિયા એક લાખ

 કરતાં વધુ પરંતુ દસ લાખ કરતાં ઓછી હોય તો રાજય સમિતિમાં અને

રૂપિયા ૧૦ લાખ કરતાં વધુ રકમ હોય તો ફરિયાદ રાષ્ટ્રીય સમિતિ સમક્ષ કરવાની રહે છે

ગ્રાહક સુરક્ષા અધિનિયમનો મુળભૂત હેતુ ગ્રાહકને સરળ, ઝડપી અને સસ્તો ન્યાય મળે તે છે. 

તેથી જો ત્રણે કક્ષાએ જે કિસ્સામાં ચીજવસ્તુનું પરિક્ષણ કે વિશ્લેષણ જરૂરી ન હોય

 તો ત્રણ–પાંચ માસમાં ફરિયાદનું નિવારણ થાય છે. અપીલના કિસ્સામાં અપીલની 

પહેલી સુનાવણીથી ત્રણ માસના સમયગાળામાં તેનું નિવારણ કરાય છે.

1. 

દર વર્ષે જુદી જુદી થીમ સાથે ગ્રાહક દિવસની ઉજવણી કરવામાં આવે છે.

2020: The Sustainable Consumer

2019: New features of consumer protection act, 2019

2018:Timely Disposal of Consumer Complaints

2017: “Emerging Digital Markets: Issues & Challenges for Consumer Protection

વસ્તુની ગુણવત્તા માટેના વિવિધ માર્ક

એગમાર્ક ( AGMARK)

એગમાર્ક એ  ભારતમાં કૃષિ ઉત્પાદનોની ગુણવત્તા  માટે વપરાતો માર્ક  છે. આ નિશાન ખાતરી આપે છે કે ઉત્પાદન ભારત સરકારના માર્કેટિંગ અને નિરીક્ષણ નિયામક દ્વારા માન્યતા આપેલા ધોરણોના સમૂહને અનુરૂપ છે.

હાલમાં, એગમાર્ક તેલ, વનસ્પતિ તેલ, કઠોળ, અનાજ, ફળો, શાકભાજી અને સેમી પ્રોસેસ્ડ ઉત્પાદનો જેવા વર્મીસેલી જેવા વિવિધ ઉત્પાદનો માટે ગુણવત્તા માર્ગદર્શિકાને આવરે છે.

ISI માર્ક

ISI- Indian Standard Institute
આઈએસઆઈ માર્ક એ ભારતમાં ઓદ્યોગિક ઉત્પાદનો માટે વપરાયેલ પ્રમાણપત્ર ચિહ્ન છે. આ નિશાન ખાતરી આપે છે કે ઉત્પાદન ભારતીય ધોરણોને અનુરૂપ છે અને બ્યુરો ઓફ ઇન્ડિયન સ્ટાન્ડર્ડ્સ (બીઆઈએસ) દ્વારા જારી કરવામાં આવે છે. આ નિશાન ફરજિયાત અને સ્વૈચ્છિક બંને છે. ફરજિયાત આઈએસઆઈ સર્ટિફિકેશન ઉત્પાદનોમાં ઇલેક્ટ્રિકલ ઉપકરણો, તબીબી ઉપકરણો, સ્ટીલ ઉત્પાદનો, સ્ટેનલેસ સ્ટીલ, રસાયણો, ખાતરો, સિમેન્ટ, એલપીજી સિલિન્ડર, બેટરીઓ અને પેક્ડ પીવાનું પાણી હોય છે.

 Hallmark

બીઆઈએસ હોલમાર્ક એ માર્કિંગ સિસ્ટમ છે, જે સુવર્ણ દાગીના અને સોનાના સિક્કાઓની શુદ્ધતાને પ્રમાણિત કરવા માટે સ્થાપિત કરવામાં આવી છે. આ ચિહ્ન વર્ષ 2000 માં સોના માટે અને 2005 માં ચાંદીના દાગીના માટે રજૂ કરાયો હતો. બીઆઈએસ પ્રમાણિત સોનાના દાગીના બીઆઈએસ સ્ટેમ્પ સાથે આવે છે. સોનાના દાગીના ખરીદતા પહેલા આ સ્ટેમ્પ માટે તપાસો.

FPO Mark

ભારતમાં વેચાયેલી તમામ પ્રોસેસ્ડ ફળ ઉત્પાદનો પર એફપીઓ માર્ક રાખવું ફરજિયાત છે. પ્રોસેસ્ડ ફળ ઉત્પાદનોના ઉદાહરણમાં ફળ જામ, પેકેજ્ડ ફળોના પીણા, કચડી, સ્ક્વોશ, અથાણાં, ડિહાઇડ્રેટેડ ફળોના ઉત્પાદનો અને ફળોના અર્ક છે. એફ.પી.ઓ. માર્ક પુષ્ટિ કરે છે કે ઉત્પાદન આરોગ્યપ્રદ ‘ફૂડ-સેફ’ વાતાવરણમાં બનાવવામાં આવ્યું હતું અને વપરાશ માટે યોગ્ય છે. તેથી, આગલી વખતે જ્યારે તમે પ્રોસેસ્ડ ફળ ઉત્પાદનો ખરીદો છો, ત્યારે આ નિશાની જુઓ.

 The green and brown dot

લીલો અને બ્રાઉન (કથ્થાઇ) ડોટ એ એક સામાન્ય ચિહ્ન છે, 

જે લગભગ તમામ ખાદ્ય ઉત્પાદનો પર છાપવામાં આવે છે.

  ખાદ્ય ચીજો પરનો બ્રાઉન ડોટ સૂચવે છે કે ખોરાક માંસાહારી છે. 

જ્યારે લીલો ડોટ સૂચવે છે કે પેકેજમાં ખોરાક શાકાહારી છે. 

 Ecomark

આ ચિહ્ન બીઆઈએસ દ્વારા તે ઉત્પાદનોને જારી કરવામાં આવે છે જે ઇકોસિસ્ટમ પર ઓછામાં ઓછી અસર લાવવાના હેતુથી ધોરણોના સમૂહને અનુરૂપ હોય છે.

આ ચિહ્ન બીઆઈએસ દ્વારા તે ઉત્પાદનોને જારી કરવામાં આવે છે જે ઇકોસિસ્ટમ પર ઓછામાં ઓછી અસર લાવવાના હેતુથી ધોરણોના સમૂહને અનુરૂપ હોય છે.

Woolmark

વૂલમાર્ક એ ઉન ઉદ્યોગના પ્રમાણપત્ર ચિહ્ન છે જે શુદ્ધ ઉન ઉત્પાદનો પર વપરાય છે જે વૂલમાર્ક કંપની દ્વારા નિર્ધારિત ગુણવત્તાના ધોરણોને પૂર્ણ કરે છે. તે ધ વૂલમાર્ક કંપનીની માલિકીની એક વેપારી નિશાની છે, જે 2007 થી ઓસ્ટ્રેલિયન વુલ ઇનોવેશન લિમિટેડ (AWI) ની પેટાકંપની રહી છે.

 આ લોગોની શરૂઆત વુલમાર્ક કંપની દ્વારા તેના પહેલાના નામ, આંતરરાષ્ટ્રીય ઉન સચિવાલય દ્વારા 1964 માં કરવામાં આવી હતી.

.

ગ્રાહક સુરક્ષા ધારો 2019

રાજ્ય આયોગને જિલ્લા પંચના નિર્ણયની અપીલ કરવાની અવધિ 30 થી વધારીને 45 દિવસ કરવામાં આવી છે.

હવે જિલ્લા, રાજ્ય અને રાષ્ટ્રીય કમિશન પણ તેમના નિર્ણયની સમીક્ષા કરી શકે છે. નવા કાયદા સાથે ગ્રાહક બન્યો છે.

જો જિલ્લા અને રાજ્ય પંચે ઉપભોક્તાની તરફેણમાં નિર્ણય આપ્યો છે, તો તેમની અપીલ રાષ્ટ્રીય પંચમાં રહેશે નહીં.

હવે પીઆઇએલ પણ ગ્રાહક મંચમાં દાખલ કરી શકાય છે.

નવા કાયદામાં ઇ-કોમર્સ, ,ઓનલાઇન, ડાયરેક્ટ સેલિંગ અને ટેલિશોપિંગ કંપનીઓની જવાબદારી પણ છે.

કેન્દ્ર સરકારે આ કાયદામાં ઘણા ફેરફાર કર્યા છે. અત્યાર સુધીમાં ડિસ્ટ્રિક્ટ કન્ઝ્યુમર ફોરમ 20 લાખ રૂપિયા સુધીના કેસોની સુનાવણી કરતો હતો. તે વધારીને એક કરોડ રૂપિયા કરવામાં આવી છે. અને રાજ્ય કન્ઝ્યુમર ફોરમ 10 કરોડ સુધિના અને રાષ્ટ્રીય  કન્ઝ્યુમર ફોરમ 10 કરોડથી વધુના કેસોની સુનાવણી કરશે.

આ નવા નિયમોનું નામ કન્ઝ્યુમર પ્રોટેક્શન (ઇ-કોમર્સ) રૂલ્સ 2020 રાખવામાં આવ્યું છે. આમાં ઓનલાઇન રિટેલરો માટે રીટર્ન, રિફંડ પ્રક્રિયા સરળ બનાવવામાં આવી છે.

ઇ-કોમર્સ નિયમો એવા બધા ઇ-રિટેલર્સને લાગુ પડશે જે ભારતીય ગ્રાહકોને ઉત્પાદનો અને સેવાઓ પ્રદાન કરી રહ્યા છે. પછી ભલે તેમની રજિસ્ટર ઓફિસ ભારતમાં હોય કે વિદેશમાં.

એમેઝોન, ફ્લિપકાર્ટ જેવી ઇ-કોમર્સ સાઇટ્સે ગ્રાહકોને તમામ પ્રકારની માહિતી આપવાની રહેશે, જે ગ્રાહકને ખરીદીનો નિર્ણય લેવામાં મદદ કરશે.

ઉપભોક્તાએ જણાવવું પડશે કે વિક્રેતાઓ સાથે કરાર શું છે. સમાપ્ત થવાની તારીખ, ચુકવણી ગેટવે સલામતી અને ગ્રાહક સંભાળ નંબર સાથે તેમનું સરનામું શું છે, જ્યાં ઉત્પાદનનું ઉત્પાદન થાય છે.

વળતરની પ્રક્રિયા, રિફંડની પ્રક્રિયા અને વેચનારના રેટિંગની જાણ કરવી પડશે.

ગ્રાહકો અને વેચાણકર્તાઓ વચ્ચે કોઈ ભેદભાવ રહેશે નહીં.

ઉપભોક્તાને વેચનારાની વિરુદ્ધ ફરિયાદ કરી શકે તે રીતો સમજાવવી પડશે. તેઓ તેમની ફરિયાદ સાંભળવાની પ્રક્રિયા પર અપડેટ પણ મેળવશે.

ત્યાં સુધી વિક્રેતાઓ જવાબદાર હતા, પરંતુ હવે ઇ-કોમર્સ કંપનીઓ પણ જવાબદાર રહેશે, કારણ કે તેમના પ્લેટફોર્મ પર બતાવેલ પ્રોડક્ટ તેમના ગેટવે પર ચૂકવીને ખરીદી લેવામાં આવી છે.

નવો કાયદો ગ્રાહકોને ગમે ત્યાંથી ઇલેક્ટ્રોનિક રીતે ફરિયાદો નોંધાવવાનો વિકલ્પ આપે છે. તેઓ તેમના ઘરની નજીકના કોઈપણ ગ્રાહક આયોગમાં ફરિયાદ નોંધાવી શકે છે.

હમણાં સુધી, ગ્રાહકોએ જવું પડ્યું હતું અને માલ ક્યાં ખરીદવામાં આવ્યો હતો અથવા વેચનારની નોંધાયેલ ઓફિસ હતી ત્યાં ફરિયાદ કરવી પડી હતી, પરંતુ હવે તેની જરૂર રહેશે નહીં.

નવા નિયમો અંતર્ગત, વિવાદોના સમાધાન માટે ગ્રાહકોને પાંચ લાખ રૂપિયા સુધીના કેસ દાખલ કરવા માટે કોઈ ફી લેવામાં આવશે નહીં.

નવા કાયદા મુજબ, જો ફરિયાદી ગ્રાહક મંચની જાતે જ કેસની સુનાવણીમાં ભાગ લેવામાં અસમર્થ હોય, તો તે વિડિઓ કોન્ફરન્સિંગ દ્વારા પણ રજૂ કરી શકે છે.

નવા કાયદામાં ઉત્પાદનના ઉત્પાદક, ઉત્પાદનનો સર્વિસ પ્રોવાઇડર અને કોઈપણ વેતન ભરવાના દાવામાં ઉત્પાદન વેચનારને આવરી લેવામાં આવ્યો છે.

ઇ-રિટેલરોએ માલ અને સેવાઓ પ્રદાન કરતા વિક્રેતાઓ વિશેની વિગતો દર્શાવવી આવશ્યક છે, જેમાં વ્યવસાયનું નામ શામેલ છે કે નહીં, નોંધાયેલ છે કે નહીં.

જો કોઈ નકલી / બનાવટી ચીજો બનાવવા અથવા વેચવા બદલ દોષી સાબિત થાય છે, તો તેનું લાઇસન્સ બે વર્ષ માટે સસ્પેન્ડ કરવામાં આવશે. બીજી વાર ફરિયાદ મળ્યા બાદ તેમનું લાઇસન્સ રદ કરવામાં આવશે.

કન્ઝ્યુમર કમિશનમાં મેડિએશન સેલ હશે. જ્યારે ફરિયાદમાં આર્બિટ્રેશનની તક હોય ત્યારે, આ કોષ તેની સાથે કાર્યવાહી કરશે. બંને પક્ષ એક સમાધાન પર સહમત થવાનો પ્રયાસ કરશે.

ભેળસેળ અને નકલી માલ માટે ગ્રાહકો ઉત્પાદકો અને વેચાણકર્તાઓને કોર્ટમાં લાવી શકે છે અને નુકસાનની માંગ કરી શકે છે.

નવા કાયદા હેઠળ ઉત્પાદક અને વેચનાર ખામીયુક્ત ઉત્પાદન અથવા સેવા દ્વારા થતી ઇજા અથવા નુકસાનની ભરપાઈ માટે જવાબદાર રહેશે.

જો ખામીયુક્ત ઉત્પાદનને કારણે ગ્રાહકને નુકસાન ન થાય તો વેચનારને 6 મહિના સુધીનો દંડ અને 1 લાખ રૂપિયા સુધીનો દંડ થઈ શકે છે.

જો ખામીયુક્ત ઉત્પાદનને કારણે ગ્રાહકને નુકસાન થાય છે, તો માલ વેચનારને મહત્તમ 7 વર્ષની જેલની સજા થશે અને દંડ પણ પાંચ લાખ રૂપિયામાં થશે.

જો કોઈ ખામીયુક્ત ઉત્પાદન અથવા સેવાને કારણે ગ્રાહકનું મૃત્યુ થાય છે, તો વેચનારને સાત વર્ષની કેદની સજા કરવામાં આવશે. તેમજ તેનો દંડ પણ 10 લાખ રૂપિયા થશે.

હવે ગેરમાર્ગે દોરતી જાહેરાતો માટે, હસ્તીઓને 10 લાખ રૂપિયા સુધીનો દંડ પણ થઈ શકે છે.

જાહેરાતમાં કરેલા દાવાની તપાસ કરવાની જવાબદારી સેલિબ્રિટીની રહેશે.

ભેળસેળ કરાયેલ સામાન અને ખરાબ ઉત્પાદનો માટે કંપનીઓને દંડ અને વળતરની જોગવાઈ છે.

ખોટી ફરિયાદ કરવાથી હવે 50 હજાર રૂપિયા સુધીનો દંડ આવશે.

હવે સેન્ટ્રલ કન્ઝ્યુમર પ્રોટેકશન કાઉન્સિલની રચના કરવામાં આવશે, જેમાં 35 સભ્યો હશે.