ઉત્તરાયણ/ મકરસંક્રાંતી/ લોહરી

 ઉત્તરાયણ

14 જાન્યુઆરી

ઉત્તરાયણ શબ્દની ઉત્પત્તિ સમજવા જેવી છે. 

આ શબ્દનો સંસ્કૃત અર્થ એટલે ‘ઉત્તરાયન’. ઉત્તર + અયન = ઉત્તરાયન 

અર્થાત્ ઉત્તર તરફનું પ્રમાણ. 

આ દિવસે સૂર્ય પૃથ્વીની આજુબાજુની પોતાની પરિભ્રમણની દિશામાં પણ પરિવર્તન કરી ઉત્તર દિશા તરફ ખસે છે, માટે ઉત્તરાયણ એટલે સૂર્યનું ઉત્તર તરફનું પ્રયાણ.

સૂર્ય એક રાશીમાંથી બીજી રાશીમાં સ્થાનાંતર કરે તેને સંક્રાંતિ કહે છે.

આ પ્રમાણે વર્ષમાં કુલ બાર સંક્રાંતિઓ થાય છે.

પરંતુ સૂર્ય ધનુ રાશી માંથી મકર રાશીમાં સ્થાનાંતર કરે છે.

ત્યારે મકરસંક્રાંતિ શરૂ થાય છે જે ૧૪ જાન્યુઆરીની આસપાસ નો સમય હોય છે.

ઇ.સ.૨૦૧૬નાં જાન્યુવારી મહિનામાં ખગોળીય દૃષ્ટીએ મકરસંક્રાંતિ ૧૪ જાન્યુવારીના

બદલે ૧૫ જાન્યવારીના દિવસે હતી

આ સમયે સૂર્ય પૃથ્‍વી આજુબાજુની પોતાની પરિભ્રમણ ની દિશામાં પણ પરિવર્તન કરી

થોડોક ઉત્તર દિશા તરફ ખસે છે. આમ, સૂર્ય ઉત્તર તરફ ખસતો હોવાથી

આ દિવસને ઉત્તરાયણ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે.

ઉત્તરાયણ નો પ્રારંભ ૨૧ થી ૨૨ ડીસેમ્બર થી થાય છે

ગુજરાતમાં આ સમયે છડેલા ધાન્યની અને તલની મિઠાઇઓ, ખાધ પદાર્થો બનાવી

અને દાન કરવામાં આવે છે. ગુજરાતમાં આ દિવસે ઘઉં, બાજરી કે જુવારને છડીને તેનો

ખીચડો બનાવવામાં આવે છે, બહેન-દિકરી તથા અન્ય લોકોને ખીચડો ખવડાવવાથી

પુણ્ય મળે છે તેવી માન્યતા ગુજરાતીઓમાં પ્રવર્તે છે આ ઉપરાંત ઘઉંની ધુધરી કરીને

ગાયોને ખવડાવવામાં આવે છે.

મકરસંક્રાંતિ એ દિવસ છે જ્યારે તમામ ઉંમરનાં લોકો હ્રદયમાં ખુશી અનુભવતા,

સુંદર વસ્ત્ર પરિધાન કરી અને વહેલી સવારથી જ પોતાના ઘરની છત અને અગાશીઓ

પર ચઢી હર્ષ અને ઉલ્લાસભેર પતંગ ઉડાડવાનો આનંદ માણે છે.

આખો દિવસ "કાપ્યો છે!" "એ કાટ્ટા!" "લપેટ લપેટ" જેવી વિવિધ

કિકિયારીઓ સાંભળવા મળે છે. આકાશ ઇન્દ્રધનુષની માફક રંગબેરંગી

પતંગો વડે છવાઇ જાય છે.

ગુજરાતીઓ આ દિવસે તલ સાંકળી (તલ અને ગોળ માંથી બનાવેલી વાનગી) અને

'ચિકી' (એક મિઠાઇ) ખુબ ખાય અને ખવડાવે છે.

લોકો આખો દિવસ પોતાની પતંગ ઉડાડવાની કલાનું અન્ય ઉડતી પતંગોને કાપીને

પ્રદર્શન કરે છે. રાત્રે પણ આ ક્રમ આનંદભેર ચાલતો રહે છે. શોખીનો રાત્રે કાળા

અંધારા આકાશમાં સફેદ પતંગો અથવા પતંગ સાથે બાંધીને 'ફાનસ'(કાગળનો દિવો) ઉડાડે છે

જેને અમદાવાદમાં 'ટુક્કલ' તરિકે ઓળખવામાં આવે છે.

મકરસંક્રાંતિનો બીજો દિવસ 'વાસી ખીહર' તરીકે મનાવાય છે.

આમ સતત બે દિવસ આ આનંદમય તહેવારની ઉજવણી ચાલે છે.

ગુજરાતનું ખંભાત પતંગનું પાટનગર છે,ત્યાં ભારતનો સૌથી મોટો પતંગનો બિઝનેશ થાય છે.

દર વર્ષે 4 કરોડ જેટલા પતંગો બનાવવામાં આવે છે. ખંભતના કારીગરો પતંગ બનાવવામાં

માહિર છે.

પતંગ માટે વાંસમાંથી ઢઢ્ઢો અને કમાન બનાવવી એ સૌથી મોટી કલા છે.

જેમ ખંભાત પતંગની બનાવટ માટે પ્રખ્યાત છે તેમ સુરત માંજા (દોરી) માટે પ્રખ્યાત છે.

સુરતીઓને આ મહારત અફઘાનના લડવૈયાઓના કારણે મળી હોવાનું માનવામાં આવે છે.

વિજ્ઞાનના પ્રયોગોથી માંડી મિલિટરી ઓપરેશન સુધીના કામોમાં પતંગ વપરાય છે.

ભારતમાં ઊડાવાતા પતંગને ફાઇટર કાઇટ કહેવામાં આવે છે કેમ કે આ પતંગ પેચ

લગાવીને એકબીજાને કાપવા માટે થાય છે.

પતંગની શોધ ચીનમાં છઠ્ઠી સદીમાં થઇ હોવાનું માનવામાં આવે છે.

સાતમી સદીમાં બૌદ્ધ સાધુઓ દ્વારા પતંગ જાપાનમાં પહોંચી. તેઓ પતંગનો ઉપયોગ

શેતાની શક્‍તિને ડામવા માટે અને પોતાના ફળદ્રુપ પાકને સુરક્ષિત રાખવા માટે કરતા હતાં.

 જાપાનમાં પતંગને સૌથી વધુ પ્રસિદ્ધિ મળી હતી

મકર સંક્રાતિમાં મકર શબ્દ મકર રાશિનો ઉલ્લેખ કરે છે. જ્યારે કે સંક્રાતિ નો અર્થ સંક્રમણ

અર્થાત પ્રવેશ કરવો છે.

પક્ષના આધાર પર મહિનાના 2 ભાગ છે. કૃષ્ણ અને શુક્લ પક્ષ. આ જ રીતે સૂર્યના આધાર

પર વર્ષના 2 ભાગ છે. ઉત્તરાયણ અને દક્ષિણાયન. આ દિવસથી સૂર્ય ઉતરાયણ થઈ જાય છે.

ઉત્તરાયણ એટલે એ સમયથી ધરતીનો ઉત્તરી ગોળાર્ધ સૂર્ય તરફ વળી જાય છે.

તેથી ઉત્તરથી જ સૂર્ય નીકળવા માંડે છે

સૂર્ય છ મહિના ઉતરાયણ રહે છે અને છ મહિના દક્ષિણાયન. તેથી આ તહેવારને

ઉત્તરાયણના નામથી પણ ઓળખાય છે

ચંંદ્રને 27 નક્ષત્રોમાં વહેંચવામાં આવ્યુ છે. જ્યારે કે સૂર્યના પથને 12 રાશિયોમાં

વહેચવામાં આવ્યુ છે. ભારતીય જ્યોતિષમાં આ 4 સ્થિતિઓને 12 સંક્રાતિઓમાં

વહેંચવામાં આવી છે જેમાથી 4 સંક્રાતિઓ મહત્વપૂર્ણ હોય છે.

મેષ, તુલા, કર્ક અને મકર સંક્રાંતિ.

શરદીની ઋતુમાં તાપમાન ખૂબ ઓછુ રહેવાને કારણે શરીરમાં રોગ અને

બીમારી જલ્દી પ્રવેશી જાય છે આથી આ દિવસ ગોળ અને તલથી બનેલા મિષ્ટાન કે

પકવાન બનાવાય છે. ખવાય છે અને વહેંચાય પણ છે. તેમા ગરમી પેદા કરનારા તત્વો સાથે જ શરીર માટે લાભકારી પોષક પદાર્થ પણ હોય છે.

ઉત્તર ભારતમાં આ દિવસે ખિચડીનો ભોગ લગાવાય છે. ગોળ-તલ, રેવડી, ગઝકનો

પ્રસાદ વહેંચવામાં આવે છે.

મહાભારત કાળમાં ભીષ્મ પિતામહે પોતાનો દેહ ત્યાગવા માટે મકર સંક્રતિના દિવસની

જ પસંદગી કરી હતી.

મકર સંક્રાંતિના દિવસે જ ગંગાજી ભગીરથીની પાછળ પાછળ ચાલીને કપિલ મુનિના

આશ્રમથી પસાર થઈ સાગરમાં જઈને મળી હતી

મહારાજ ભગીરથે પોતાના પૂર્વજો માટે આ દિવસે તર્પણ કર્યુ હતુ તેથી મકર સંક્રાતિના

દિવસે ગંગાસાગરમાં મેળો ભરાય છે..

ભારત ના જુદા-જુદા પ્રાંતમા આ તહેવારને જુદી-જુદી રીતે ઉજવવામા આવે છે.

દરેક રાજ્યમા તેનુ નામ તેમજ તેની રીત જુદી-જુદી હોય છે.

હિમાચલ પ્રદેશ   લોહડી અથવા લોહળી

પંજાબ   લોહડી અથવા લોહળી

બિહાર સંક્રાંતિ

આસામ   ભોગાલી બિહુ

પશ્ચિમ બંગાળ, ઓરિસ્સા મકરસંક્રાંતિ

ગુજરાત અને રાજસ્થાન મકરસંક્રાંતિ

મહારાષ્ટ્ર સંક્રાંત

આંધ્ર પ્રદેશ તેલુગુ

તામિલ નાડું પોંગલ

કર્ણાટક સંક્રાન્થી

થાઇલેન્ડ સોંગ્ક્રાન

મ્યાનમાર થિંગયાન

આંતરરાષ્ટ્રીય પતંગ મહોત્સવ

અમદાવાદ રિવરફ્રન્ટ ખાતે દર વર્ષે 7 થી 14 જાન્યુઆરી સુધી આંતરરાષ્ટ્રીય પતંગ મહોત્સવનું આયોજન કરવામાં આવે છે જેમા દેશ વિદેશથી પતંગબાજો ભાગ લે છે.

વર્ષ 1989થી અમદાવાદ ખાતે પતંગ મહોત્સવ ઊજવાય રહ્યો છે. મુખ્યમંત્રી નરેન્દ્ર મોદી દ્વારા ગુજરાતના આ પતંગ મહોત્સવને વૈશ્વિક સ્તરે ઉજવાવાનો નિર્ણય કર્યો. અને આંતરરાષ્ટ્રીય પતંગ મહોત્સવ ઉજવવાનું શરુ કર્યુ.

ગુજરાત સરકારના ટુરિઝમ દ્વારા 7 થી 14 જાન્યુઆરી સુધી આંતરરાષ્ટ્રીય પતંગ મહોત્સવનું આયોજન અમદાવાદ રીવરફ્રન્ટ ખાતે કરવામાં છે.

2020માં સ્ટેચ્યુ ઓફ્ યુનિટી નજીક કેવડીયામાં 31મો આંતરરાષ્ટ્રીય પતંગ મહોત્સવ યોજાયો હતો.

2021માં કોરોના મહામારીને કારણે 32મો આંતરરાષ્ટ્રીય પતંગ મહોત્સવ રદ રાખ્યો હતો.

અમેરિકાનો ઝિલકર પતંગોત્સવ સૌથી જૂનો છે.

ફ્રાંસનો બર્ક સુ મે કાઇટ ફેસ્ટીવલ વિશ્વમાં સૌથી લોકપ્રિય પતંગોત્સવ મનાય છે.

ઉત્તરાયણે ધ્યાન રાખવાની બાબતો.

હંમેશા સુરક્ષિત જગ્યાએ ઊભા રહીને જ પતંગ ચડાવવો જોઈએ

જો શક્ય હોય તો ખુલ્લા મેદાનમાં જઈને જ પતંગબાજી કરવી જોઈએ.

જો તમે કોઈપણ ઘર કે બિલ્ડીંગની અગાસી પર પતંગ ઉડાવતા હોય તો હંમેશા ધ્યાન રાખવું કે અગાસીને ચારેબાજુ પાળ/દિવાલ બનાવેલી હોય જેથી બાળકો પડી ન જાય અને ગંભીર ઈજાઓ રોકી શકાય.

જ્યારે તમે પતંગ માટે દોરી/માંજો ખરીદવા જાઓ તો ત્યારે હંમેશા ધ્યાન રાખો કે દોરી ચાઈનીઝ ન હોય

કોઈપણ દોરીનો ઉપયોગ કરો તેનાથી આંગળી કે હાથ પર કાપા પડવાથી ઈજાઓ થઈ શકે છે. 

આ ઈજા રોકવા પહેલાથી જ હાથ ઉપર બેન્ડએઈડ કે પ્લાસ્ટિકની આંગળીઓ જે બજારમાં આ સિઝનમાં બહુ આસાનીથી મળી જાય છે તે જરૂરથી પહેરવી જોઈએ અને આસપાસના બાળકોને પહેરાવવી જોઈએ.

આ દોરી આકાશમાં ઉડતા પક્ષીઓને પણ ગંભીર ઈજા પહોંચાડે છે. તેથી પતંગ 9 થી 5ના સમયમાં જ ઉડાવવાનો આગ્રહ રાખવો જોઈએ

કોઇ પક્ષી ઘવાયેલુ ધ્યાનમાં આવે તો અભિયાન કરૂણાના કંટ્રોલરૂમનો સંપર્ક કરવો. 

 ઘવાયેલા પક્ષીઓને બચાવવા અને તેમને સારવાર મળી રહે તેના માટે સરકારે કરૂણા અભિયાન શરૂ કર્યું છે

અભિયાન કરૂણાના કંટ્રોલરૂમનો નંબર છે. 1962

જો તમે બપોરે તડકામાં પતંગ ઉડાવતા હોય તો બધા જ ફેમિલીના મેમ્બરોએ ખાવા પીવાનું ખાસ ધ્યાન રાખવું, પાણી વધારે પીવું જેથી ડિહાઈડ્રેશનથી બચી શકાય નહીંતર ચક્કર આવી શકે છે અને તમે ઘર કે બિલ્ડીંગની છત પર હોય તો જીવલેણ અકસ્માત પણ થઈ શકે છે.

હંમેશા પતંગ એક જ જગ્યાએ રહીને ઉડાવવા જોઈએ. પતંગ પકડવા માટે અગાસી કે રોડ પર અહીં-તહીં ભાગમભાગ ન કરવું જોઈએ તથા બાળકોને પણ રોકવા જોઈએ.

ઝાડ, ઈલેક્ટ્રિક થાંભલા કે વીજતાર પર પડેલી પતંગને ઉતારવાનો પ્રયાસ કદાપિ ન કરો,

ખાસ કરીને રોડ ઉપર પતંગ પકડવા ન જવું જોઈએ. કારણ કે ઉત્તરાયણ પર રોડના વાહનો સાથે અકસ્માત વધી જાય છે.

જો તમે ટુ-વ્હીલર ચલાવતા હો તો  આ દિવસે કારણ વગર બહાર ન નીકળવું અને જો જરૂરી કામ હોય તો ખાસ તકેદારી રાખવી. હંમેશા સ્લો ડ્રાઈવ કરવું જોઈએ.

- ટુ-વ્હીલર ઉપર હેલમેટ અને મફલર બાંધીને નીકળવું, આગળ કાચ કે લોખંડનું ગાર્ડ લગાવડાવી દેવું જોઈએ. જેથી દોરીના લીધે ગળા પરની ઈજાઓ રોકી શકાય. નહીંતર આ ઈજા જીવલેણ થઈ શકે છે.

- બાળકોને ક્યારેય ટુ-વ્હીલર પર આગળ ન બેસાડવા જોઈએ. કારણ કે બાળકોને આ પ્રકારની જીવલેણ ઈજાઓ થઈ શકે છે.

તહેવાર ની ઉજવણી બાદ બધાજ દોરા- દોરી તથા ફાટેલા પતંગ સરખી રીતે ભેગા કરીને તેને કચરાપેટીમા યોગ્ય રીતે નિકાલ કરવો જોઈએ જેથી પક્ષી તથા નાના બાળકોને ઈજા ન પહોચે.

કપાયેલો પતંગના કે દોરી પકડકાનો લોભ જતો કરી એ તે પણ એટલુ જ જરુરી છે. 

પાંચ રુપિયાની  પતંગ માટે કે પાંચ મીટરની દોરી માટે આપણે અપાણા લાખ રૂપિયાનો જાન ગુમાવીએ એ કોઈ પણ રીતે આપણને શોભતું નથી. આપણે આ બાબતે ધ્યાન રાખીને ઉતરાયણ ઉજવીએ 

લોહરી

દર વર્ષે 13 જાન્યુઆરીએ લોહરીની ઉજવણી કરવામાં આવે છે. લોહરી એ ભાંગડા સાથે નૃત્ય કરવાનો અને તાપ સેકવા સાથે આનંદ માણવાનો તહેવાર છે. આ તહેવાર પંજાબ, હરિયાણા અને હિમાચલ સહિત દેશભરમાં ધૂમધામથી ઉજવવામાં આવે છે. 

આ તહેવારમાં મગફળી, રેવડી, પોપકોર્ન ખાવાનુ અને લોકોને પ્રસાદ તરીકે આપવાનુ વિશેષ મહત્વ છે.

લોહરીને ખેડુતોનો મુખ્ય તહેવાર માનવામાં આવે છે, આ તહેવારમાં પાક મેળવ્યા પછી ખેડૂતો અગ્નિ દેવને ખુશ કરવા માટે લોહરી સળગાવે છે અને તેની પરિક્રમા પણ કરે છે.

સળગતી લોહરીમાં ગઝક અને રેવડી અર્પણ કરવી ખૂબ જ શુભ માનવામાં આવે છે. લોહરીની સાંજે હોલીકા દહનની જેમ છાણા અને લાકડીઓના નાના ઢગલા દ્વારા આગ પ્રગટાવવામાં આવે છે. તેની આસપાસ ઘરના સભ્યો ઉભા રહે છે અને ઢોલ નગારા પઅર ડાંસ અને લોકગીત ગાઈને લોહરી સેલિબ્રેટ કરએ છે. મહિલાઓ પઓતાના નાના બાળકોને ખોળામાં લઈને લોહડીની આગ તાપે છે. એવુ માનવામાં આવે છે કે આવુ કરવાથી બાળક આરોગ્યપ્રદ રહે છે

રાકેશ શર્મા જીવન પરિચય

 રાકેશ શર્મા

(પ્રથમ ભારતીય અવકાશ યાત્રી)

ભારતના પહેલા અને વિશ્વના 138 મા  અવકાશયાત્રી રાકેશ શર્માનો જન્મ 13 જાન્યુઆરી, 1949 ના રોજ પંજાબના પટિયાલા શહેરમાં થયો હતો. તેમના પિતાનું નામ દેવેન્દ્ર શર્મા હતું અને માતાનું નામ તૃપ્તા શર્મા હતું. તેમણે પ્રારંભિક શિક્ષણ સેન્ટ જ્યોર્જ ગ્રામર સ્કૂલ, હૈદરાબાદમાં મેળવ્યું. આ પછી તેણે હૈદરાબાદની ઉસ્માનિયા યુનિવર્સિટીમાંથી સ્નાતક થયા.

તેઓની પસંદગી 1966 માં રાષ્ટ્રીય સુરક્ષા એકેડેમી (એનડીએ) માં થઈ હતી અને કેડેટ તરીકે ભારતીય વાયુસેનામાં જોડાયો હતો. એનડીએ પાસ કર્યા પછી, તેઓ 1970 માં એક પરીક્ષણ પાઇલટ તરીકે ભારતીય વાયુસેનામાં જોડાયા. રાકેશ શર્માએ 1971 ના ભારત-પાકિસ્તાન યુદ્ધ દરમિયાન મિગ એર ક્રાફ્ટ સાથે નોંધપાત્ર સફળતા હાંસલ કરી હતી. તેમની ક્ષમતા અને સખત મહેનતના જોરે, તે આગળ વધતા રહ્યા અને 1984 માં સ્ક્વોડ્રોન લીડર પદ પર પહોંચ્યા.

20 સપ્ટેમ્બર 1982 ના રોજ તેમની પસંદગી ભારત (ભારતીય અવકાશ સંશોધન કેન્દ્ર) અને સોવિયત સંઘ (ઇન્ટરકોસ્મોસ) ના સંયુક્ત અવકાશ મિશન માટે કરવામાં આવી હતી, જે અંતર્ગત તેમને અંતરિક્ષ મુસાફરીનો મોકો મળ્યો

3 એપ્રિલ, 1984 ઐતિહાસિક દિવસ હતો જ્યારે સોયુઝ ટી -11 અવકાશયાન તત્કાલીન સોવિયત સંઘમાં બાયકાનુરથી ત્રણ અવકાશયાત્રીઓ સાથે ઉડાન ભરી હતી. આ સ્પેસ ટીમમાં રાકેશ શર્મા ઉપરાંત અવકાશયાનના કમાન્ડર વાય. વી.માલેશેવ અને ફ્લાઇટ એન્જિનિયર જી. એમ. સ્ટ્રક્લોફ હતા. અંતરિક્ષયાન સોયુઝ ટી -11 એ ત્રણેય મુસાફરોને સોવિયત રશિયાના ઓર્બીટલ સ્ટેશન સેલિયટ -7 માં સફળતાપૂર્વક સ્થાનાંતરિત કર્યા.

રાકેશ શર્માએ કુલ 7 દિવસ 21 કલાક અને 40 મિનિટ અવકાશમાં વિતાવ્યા. આ અવકાશી ટીમે 43 પ્રયોગો કર્યા, જેમાં વૈજ્ઞાનિક અને તકનીકી અભ્યાસનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો. આ મિશન પર, રાકેશ શર્માને બાયો-મેડિસિન અને રિમોટ સેન્સિંગ ક્ષેત્રે સંબંધિત જવાબદારી સોંપવામાં આવી હતી.

આ અંતરિક્ષ યાત્રા દરમિયાન, ફ્લાઇટ ટીમે મોસ્કોમાં સોવિયત અધિકારીઓ અને ત્યારબાદ ભારતીય વડા પ્રધાન ઇન્દિરા ગાંધી સાથે સંયુક્ત ટેલિવિઝન ન્યૂઝ કોન્ફરન્સ યોજી હતી. જ્યારે ઇન્દિરા ગાંધીએ રાકેશ શર્માને પૂછ્યું, "તમારું ભારત અવકાશથી કેવું દેખાય છે?" ત્યારે તેણે જવાબ આપ્યો, "સારે જહાં સે અચ્છા… ..". આ મિશન સાથે, ભારત માનવ દેશોની શ્રેણીમાં આવ્યો. આવું કરવા માટે ભારત વિશ્વનો 14 મો દેશ બન્યો છે. આ મહત્વપૂર્ણ ક્ષણ લાખો ભારતીયો દ્વારા તેમના ટેલિવિઝન સેટ્સ પર જોવા મળી હતી.

આ પછી રાકેશ શર્મા ભારતીય વાયુ સેનામાંથી વિંગ કમાન્ડર તરીકે નિવૃત્ત થયા અને હિન્દુસ્તાન એરોનોટિક્સ લિમિટેડમાં પરીક્ષણ પાઇલટ તરીકે કામ કરવાનું શરૂ કર્યું. 1992 સુધી તેમણે હિન્દુસ્તાન એરોનોટિક્સ લિમિટેડના નાસિક વિભાગમાં ચીફ ટેસ્ટ પાઇલટ તરીકે સેવા આપી હતી.

રાકેશ શર્મા લાઇટ કોમ્બેટ એરક્રાફ્ટ (એલસીએ) 'તેજસ' ના વિકાસ સાથે પણ સંકળાયેલા હતા.

અવકાશમાંથી પાછા ફર્યા પછી, સોવિયત સરકારે તેમને 'હીરો ઓફ ધ સોવિટ યુનિયન' ના સન્માનથી સન્માનિત કર્યા. ભારત સરકારે તેમને શાંતિનો સર્વોચ્ચ શૌર્ય એવોર્ડ 'અશોક ચક્ર' થી સન્માનિત કર્યા.

રાકેશ શર્માએ આ પૃથ્વીની બહારના જીવનનો 7 દિવસ 21 કલાક 40 મિનિટનો સમય વિતાવ્યો.

આ મિશન સાથે, ભારત માનવ દેશોની શ્રેણીમાં આવ્યો. આવું કરવા માટે ભારત વિશ્વનો 14 મો દેશ બન્યો છે.

રાકેશ શર્માના જન્મદિવસ પર, તેમના જીવનની વાર્તાઓ પસંદ કરો:

1. રાકેશ શર્મા અવકાશમાં પ્રવેશ કર્યો હતો. તત્કાલીન વડા પ્રધાન ઇન્દિરા ગાંધી પર દૂરદર્શનનાં કેમેરા હતાં. તે અંતરિક્ષમાં હાજર રાકેશ શર્માને સંબોધન કરી રહી હતી. તેણે પૂછ્યું - ઉપરથી ભારત કેવું દેખાય છે? રાકેશ શર્માએ બે પળ માટે થોભ્યા અને પછી કહ્યું, 'અલબત્ત, દુનિયાથી બધા સારા….'

વડા પ્રધાન મોદી હંમેશા પ્રચાર કરે છે કે તેમણે 'યોગ દિવસ' દ્વારા યોગને વિશ્વભરમાં ફેલાવ્યો છે. 30 વર્ષ પહેલાં, એક હિન્દુસ્તાનીએ વિશ્વની આંખો અને ચર્ચામાં યોગ લાવ્યો હતો. રાકેશ શર્માએ તેમની મુલાકાત દરમિયાન અવકાશમાં યોગના ત્રણ સત્રો કર્યા હતા. શૂન્ય ગુરુત્વાકર્ષણમાં. પ્રથમ 25 મિનિટ, બીજો 35 મિનિટ અને ત્રીજો 1 કલાક.

 જ્યારે રાકેશ શર્મા ભારત ઉપર ઉડતો હતો. તેણે ભારતની જમણી બાજુ ધૂમ્રપાનનો દોર જોયો. તે શંકાસ્પદ બન્યો, સ્થિતિ જાણ્યા પછી તેણે રિપોર્ટ મોકલ્યો. ખરેખર બર્માના જંગલોમાં આગ લાગી. ત્યારે જ તેના પર કાર્યવાહી કરવામાં આવી હતી.

Widely. વ્યાપક રીતે ફેલાવવામાં આવ્યું છે કે રાકેશ શર્મા ચંદ્ર પર પગ મુકનાર પ્રથમ ભારતીય છે. પરંતુ સત્ય એ છે કે રાકેશ શર્મા ક્યારેય ચંદ્ર પર ગયા નહોતા. હજી સુધી કોઈ ભારતીય નાગરિક ચંદ્રની સપાટી ઉપર પહોંચ્યો નથી.

પૃથ્વી ગુરુત્વાકર્ષણના બળથી ઘેરાયેલી છે. અનંત જગ્યા. સીમાઓથી આગળ. પૃથ્વીના સીમિત ક્ષેત્રની બહાર ફીજાઓ. 12 એપ્રિલ 1961 નો દિવસ. માણસે આ તારીખે આ મર્યાદાને ભિન્ન કરી હતી. રશિયન યુરી ગાગરીન પ્રથમ વ્યક્તિ બન્યા. માણસે અંતરિક્ષમાં પગ મૂક્યો હતો. 23 વર્ષ પછી. 2 એપ્રિલ 1984 ના રોજ, રશિયન રોકેટ સોયાજ ટી -11 ઉડાન ભરી હતી. એક હિન્દુસ્તાની પણ આ ટીમનો સભ્ય હતો. રાકેશ શર્મા. અંતરિક્ષમાં ભારતે પોતાની હાજરી કરી હતી. આખો દેશ ગર્વ અનુભવે છે. દૂરદર્શને પણ આ પ્રક્ષેપણનું જીવંત પ્રસારણ કર્યું હતું.

અવકાશમાં પહોંચનારા પ્રથમ ભારતીય હોવા ઉપરાંત, રાકેશ શર્મા 'સોવિયત સંઘનું પ્રાઇઝ' એનાયત કરનાર પ્રથમ ભારતીય છે. તેમને તેમના રશિયન સહ-અવકાશયાત્રીઓ યુરી માલિશેવ અને ગિનાડી સ્ટ્રેકોલોવ સાથે અશોક ચક્ર પણ એનાયત કરાયો

જ્યારે ભારતના પૂર્વ વડા પ્રધાન, ઇન્દિરા ગાંધીએ રાકેશ શર્માને પૂછ્યું કે ભારત અવકાશથી કેવું દેખાય છે, ત્યારે શર્માએ જવાબમાં કહ્યું, 'સારે જહાં સે અચ્છા'. તેમણે વધુમાં કહ્યું હતું કે અવકાશની સૌથી સુંદર ક્ષણો સૂર્યોદય અને સૂર્યાસ્તની હતી.

રાકેશ શર્માએ ભારતીય અવકાશ દળમાં સ્ક્વોડ્રોન લીડરના પદથી અવકાશયાત્રાની શરૂઆત કરી હતી અને વિંગ કમાન્ડરના પદ પરથી નિવૃત્ત થઈ હતી. હાલમાં રાકેશ શર્મા તમિલનાડુના નીલગિરિ જિલ્લાના હિલ સ્ટેશન કુનૂરમાં રહે છે.

સ્વામી વિવેકાનંદ જીવન પરિચય

 સ્વામી વિવેકાનંદ

(રાષ્ટ્રીય યુવા દિવસ)

 

જન્મતારીખ: 12 જાન્યુઆરી 1863

જન્મસ્થળ: કલકત્તા

પિતાનું નામ: વિશ્વનાથ દત્ત

માતાનું નામ: ભૂવનેશ્વરી દેવી

બાળપણનું નામ:  નરેન્દ્ર 

અવસાન:  4 જુલાઈ 1902 (બેલુર મઠ)

સ્વામી વિવેકાનંદનો જન્મ 12મી જાન્યુઆરી 1863ના રોજ કલકત્તા ખાતે શિમલા પાલ્લીમાં થયો હતો

સ્વામી વિવેકાનંદનો (Swami Vivekanand) જન્મદિવસ (જાન્યુઆરી 12) ભારતમાં રાષ્ટ્રીય યુથ ડે તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.

 તેમનું નામ નરેન્દ્રનાથ દત્ત પાડવામાં આવ્યુ હતું. 

તેમના પિતા વિશ્વનાથ દત્ત કલકત્તા હાઇ કોર્ટમાં એટર્ની હતા. તેમની ગણના એક ઉદાર વ્યક્તિ તરીકે થતી હતી અને સામાજિક તથા ધાર્મિક બાબતોમાં તેમની છાપ એક પ્રગતિશીલ વ્યક્તિની હતી.

તેમની માતા ભુવનેશ્વરી દેવી પવિત્ર સ્ત્રી હતા તથા સંયમ પાળતા હતા અને પોતાને એક પુત્ર આપવા માટે તેઓ વારાણસીના વિરેશ્વર શિવ ની આરાધના કરતા હતા

નરેન્દ્રનાથે પોતાનો અભ્યાસ ઘરેથી શરૂ કર્યો હતો પરંતુ પછીથી તેઓ સને1871માં ઇશ્વરચન્દ્ર વિદ્યાસાગર સંસ્થામાં દાખલ થયા હતા અને સન 1879માં તેમણે પ્રવેશ પરિક્ષા પાસ કરી હતી. 

તેમને વિવિધ વિષયોમાં રસ હતો અને તેઓ તત્વજ્ઞાન, ઇતિહાસ, સમાજશાસ્ત્ર, વિનયન, સહિત્ય અને અન્ય વિષયોમાં વિદ્વતા ધરાવતા હતા. તેમણે વેદ , ઉપનિષદો , ભગવદ્દગીતા , રામાયણ , મહાભારત અને પુરાણો માં ઉંડો રસ દાખવ્યો હતો. 

તેઓ શાસ્ત્રિય સંગીતમાં, ગાયકી વાદ્ય એમ બન્નેમાં જાણકાર હતા. 

બાળપણથી જ તેમને શારીરિક કસરત, રમતગમત અને અન્ય સંગઠનલક્ષી પ્રવૃત્તિઓમાં સક્રિય રસ લીધો હતો. 

તેઓ જ્યારે ખુબ જ યુવાન હતા ત્યારે પણ તેમણે પાખંડી રીત રિવાજો અને જ્ઞાતિ અને ધર્મ આધારીત ભેદભાવો સામે અવાજ ઉઠાવ્યો હતો.

નરેન્દ્રનાથે સન 1880માં કલકત્તા ખાતે પ્રેસીડેંસી કોલેજમાં પ્રવેશ લીધો હતો અને બીજા વર્ષે તેઓએ કોલેજ બદલીને કલકત્તામાં સ્કોટ્ટીશ ચર્ચ કોલેજમાંએડમિશન લીધુ હતું.

આ દરમિયાન તેમણે પાશ્ચાત્ય તર્કશાસ્ત્ર, પાશ્ચાત્ય તત્વજ્ઞાન અને યુરોપના  રાષ્ટ્રોના ઇતિહાસનો અભ્યાસ કર્યો હતો. 

સને 1881માં તેમણે લલિત કલાની પરિક્ષા પાસ કરી હતી અને સને 1884માં તેમણે વિનયન સ્નાતકની પરિક્ષા પાસ કરી હતી.

બાળપણથી જ તેઓએ આધ્યાત્મિકતા, ઇશ્વરાનુભુતિ અને સર્વોચ્ચ આધ્યાત્મિક સત્યો જાણવામાં રુચિ દર્શાવી હતી. 

તેમણે પૂર્વ તથા પશ્ચિમની ધાર્મિક તથા તત્વજ્ઞાન સંબંધી વિવિધ પદ્ધતિઓનો અભ્યાસ કર્યો તથા તેઓ જુદા જુદા ધાર્મિક અગ્રણીઓને મળ્યા.

 તેમના પર તે સમયની મહત્વની સામાજિક-ધાર્મિક સંસ્થા બ્રહ્મો સમાજની ઘણી અસર પડી હતી.

 તેમની શરૂઆતની માન્યતાઓનું ઘડતર બ્રહ્મો સમાજે કર્યું. બ્રહ્મો સમાજ નિરાકાર ભગવાનમાં માનતો, મૂર્તિપુજાને નકારતો અને સામાજિક-આર્થિક સુધારાને સમર્પિત હતો. 

તેઓ બ્રહ્મોસમાજના દેવેન્દ્રનાથ ટાગોર અને કેશવચંદ્ર સેન જેવા આગેવાનોને મળ્યા તથા ભગવાનના અસ્તિત્વ વિષે તેમની સાથે પ્રશ્નોત્તરી કરી, પરંતુ તેમને સંતોષકારક જવાબો નહોતા મળ્યા.

રામકૃષ્ણ પરમહંસની પ્રશંસા સાંભળીને નરેન્દ્ર સૌ પ્રથમ તેમની પાસે તર્કના વિચાર સાથે ગયા પરંતુ પરમહંસજીને એ ખબર પડી કે તેઓ તે જ શિષ્ય છે, જેની તેઓ ઘણા દિવસોથી રાહ જોઈ રહ્યા હતા. પરમહંસની કૃપાથી, તેઓનો સ્વયં મુલાકાત લેવામાં આવ્યો અને પરિણામે નરેન્દ્ર પરમહંસના શિષ્યોમાં અગ્રણી બન્યા. નિવૃત્તિ લીધા પછી તેનું નામ વિવેકાનંદ રાખવામાં આવ્યું.

રામકૃષ્ણની સાથે નવેમ્બર 1881માં રામકૃષ્ણ પરંહંસ સાથેની તેમની મુલાકાત તેમની જિન્દગીનો સંક્રાન્તિકાળ પુરવાર થઇ હતી.

સ્વામી વિવેકાનંદના (Swami Vivekanand) ગુરુનું નામ રામકૃષ્ણ પરમહંસ હતું. સ્વામીજીએ તેમને સંપૂર્ણપણે વિશ્વાસ કર્યો નહીં. તેઓ રામકૃષ્ણની દરેક વસ્તુનું પરીક્ષણ કરે છે અને અંતે તેમનો જવાબ મેળવે છે.

 નરેન્દ્ર રામકૃષ્ણ અને તેમના વિચારોને સ્વીકારી શકતા નહોતા, તેમ છતાં તેઓ તેમની ઉપેક્ષા પણ કરી શકતા નહોતા. રામકૃષ્ણના માર્ગદર્શન નીચેની તાલીમના પાંચ વર્ષ દરમિયાન નરેન્દ્રનું એક બેચેન, મુંઝાયેલા, અધીર યુવાનમાંથી એક એવા પરિવક્વ યુવાનમાં પરીવર્તન થયું, જે ઇશ્વરને પામવા માટે તમામ ચીજો છોડી દેવા તૈયાર હતો. આ સમય દરમિયાન, નરેન્દ્રએ રામકૃષ્ણને ગુરુ તરીકે સ્વીકાર્યા

માત્ર 25 વર્ષની ઉંમરમાં પોતાના ગુરુથી પ્રેરિત થઇને એમણે સાંસારિક મોહ-માયાનો ત્યાગ કર્યો અને સન્યાસી બની ગયા. સ્વામી વિવેકાનંદ જીવનભર સન્યાસી રહ્યા અને પોતાના અંતિમ શ્વાસ સુધી સમાજની ભલાઇ માટે કામ કરતા રહ્યા. સ્વામી વિવેકાનંદનો સંદેશ દુનિયાભરમાં લોકોને પ્રેરણા આપે છે.

1893 માં, શિકાગો (અમેરિકા)માં વિશ્વ ધર્મ પરિષદનું આયોજન કરવામાં આવ્યું. તેમાં ભારતના પ્રતિનિધિ તરીકે સ્વામી વિવેકાનંદજ ગયા હતા. યુરોપ અને અમેરિકાના લોકો તે સમયે ગુલામ ભારતીયને ખૂબ હલકી ગણતા હતા. ત્યાંના લોકોએ  પરિષદમાં સ્વામી વિવેકાનંદને બોલવાનો સમય ન મળે તે માટે સખત પ્રયાસ કર્યા હતા પણ એક અમેરિકન પ્રોફેસરના પ્રયત્ને તેમને થોડો સમય આપ્યો.   સ્વામી વિવેકાનંદે આ પરિષદમાં"મારા અમેરિકન ભાઇઓ અને બહેનો "સાથે પોતાના ભાષણ શરૂ કર્યું, પ્રથમ વાક્યમાં બધાનું  હૃદય જીતી લીધું. તેમનું પ્રવચન સાંભળીને બધા વિદ્વાનો આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા.

તે પછી અમેરિકામાં તેમનું ખૂબ સ્વાગત થયુ. ત્યાં તેમના ભક્તોનો મોટો સમુદાય બની ગયો. તેઓ ત્રણ વર્ષ અમેરિકા રહ્યા અને ત્યાંના લોકોને ભારતીય ફિલસૂફીનો અદભૂત પ્રકાશ આપ્યો.

11 મી સપ્ટેમ્બરે "વર્લ્ડ બ્રધરહૂડ ડે" ઉજવવામાં આવે છે. આ દિવસે, સ્વામી વિવેકાનંદે (Swami Vivekanand) શિકાગોની સંસદની સંસદમાં તેમનું ભાષણ આપ્યું હતું.

એર્નાકુલમ ખાતે 1892ના ડીસેમ્બરના પ્રારંભમાં તેઓ નારાયણ ગુરુના ગુરુ ચટ્ટમ્પી સ્વામિકલને મળ્યા. એર્નાકુલમથી તેમણે ત્રિવેન્દ્રમ, નાગરકોઇલનો પ્રવાસ કર્યો અને 1892મા ક્રિસમસની પૂર્વસંધ્યાએ પગે ચાલીને કન્યાકુમારી પહોંચ્યા. કન્યાકુમારી ખાતે સ્વામીએ ‘‘છેલ્લા ભારતીય ખડક’’ પર બેસીને ત્રણ દિવસ ધ્યાન ધર્યું હોવાનું કહેવાય છે. આ ખડક પાછળથી વિવેકાનંદ ખડક સ્મારક તરીકે જાણીતો થયો

તેઓ અસ્થમા, ડાયાબિટિસ અને અન્ય શારીરિક બિમારીઓથી પિડાતા હતા જુલાઈ 4, 1902ના રોજ ધ્યાનાવસ્થામાં વિવેકાનંદનું અવસાન થયું હતું.  તેમના મૃત્યુનું કારણ ત્રીજી વખત હૃદયરોગનો હુમલો હતો.

સ્વામી વિવેકાનંદની વાત થાય ત્યારે તેમણે અમેરિકાના શિકાગોની ધર્મ સંસદમાં 1893માં 11મી સપ્ટેમ્બરે આપેલાં પ્રવચનની ચર્ચા જરૂર થાય છે.

અમેરિકાનાં શિકાગોની ધર્મ સંસદમાં વર્ષ 1893માં તેમનાં ભાષણની ચર્ચા થતી રહેતી હોય છે. આ એ ભાષણ છે કે જેણે સમગ્ર દુનિયાની સામે ભારતની એક મજબૂત ચિત્ર સાથે રજૂ કરવામાં આવ્યા છે. પરંતુ તેમણે ભાષણમાં શં કિધું તે ઓછો લોકો જ જાણતા રહે છે.

1 સપ્ટેમ્બર 1983ના રોજ શિકાગોના આર્ટ ઈન્સ્ટિટ્યુટ ખાતે ધર્મ સંસદની શરૂઆત થઈ.. આ દિવસે વિવેકાનંદે પોતાનું પ્રથમ ટૂંકુ વક્તવ્ય આપ્યું. તેમણે ભારત અને હિન્દુ ધર્મ વિશે વાત કરી.શરૂઆતમાં થોડો ગભરાટ અનુભવતા હોવા છતાં તેમણે વિદ્યાના દેવી સરસ્વતી ને પ્રણામ કરીને પોતાનું વક્તવ્ય   “અમેરિકાના ભાઈઓ અને બહેનો!” સાથે શરૂ કર્યુ. આ શબ્દો માટે સાત હજારની મેદનીએ ઉભા થઈને તાળીઓ પાડીને તેમનું સન્માન કર્યુ અને બે મિનિટ સુધી આ સન્માન ચાલ્યુ. ફરી જ્યારે શાંતિ સ્થપાઈ ત્યારે તેમણે પોતાનું વક્તવ્ય શરૂ કર્યુ. સૌથી યુવાન રાષ્ટ્રોમાંના એકનું અભિવાદન કરતાં તેમણે આ રાષ્ટ્ર વિશે જણાવ્યુઃ “વિશ્વમાં સાધુઓની સૌથી પ્રાચીન પરંપરા, વેદની સન્યાસી પરંપરા, ધર્મ કે જેણે વિશ્વને સહનશીલતા અને વૈશ્વિક સદભાવ શીખવ્યો છે.”

મને ગર્વ છે કે હું આ ધર્મ સાથે છું જેણે દુનિયાને સહિષ્ણુતા અને સાર્વભૌમિક સ્વીકૃતિનો પાઠ શિખવ્યો છે. આપણે ફક્ત સાર્વભૌમિક સહિષ્ણુતા પર જ વિશ્વાસનથી કરતા પરંતુ આપણે તમામ ધર્મોને સાચી રીતનાં સ્વરૂપમાં સ્વિકાર કરીએ છીએ.

મને ગર્વ છે કે હું તે દેશનો છું જેણે બધા ધર્મો અને તમામ દેશોના સતાવેલા લોકોને આશ્રય આપ્યો હતો. મને ગર્વ છે કે અમે ઇઝરાયલની પવિત્ર યાદોને આપણા હૃદયમાં રાખી છે જેમાં રોમન આક્રમણકારો દ્વારા તેમના મંદિરોનો નાશ કરવામાં આવ્યો હતો અને ત્યારબાદ તેઓએ દક્ષિણ ભારતમાં આશરો લીધો હતો.

ને ગર્વ છે કે હું એ ધર્મ સાથે જોડાયેલો છું કે જેણે પારસી ધર્મના લોકોને આશ્રય આપ્યો અને હજી પણ તેમની મદદ કરી રહ્યો છે. ત્યારે આ પ્રસંગે, હું બાળપણથી જ યાદ રાખતો છંદો અને જે કરોડો લોકો દ્વારા દરરોજ પુનરાવર્તિત કરવામાં આવે છે. જે નદીઓ જુદા જુદા સ્થળોથી ઉત્પન્ન થાય છે, છેવટે, સમુદ્રમાં જુદા જુદા રસ્તાઓ દ્વારા મળે છે. જ્યારે તેવી જ રીતે મનુષ્ય પોતાની ઈચ્છા દ્રારા જુદા જુદા માર્ગોને પસંદ કરે છે. જો કે આ માર્ગો જુદા જુદા લાગે છે, પરંતુ તે બધા ફક્ત ભગવાન પાસે જાય છે. પરંતુ સાંપ્રદાયિક્તા, કટ્ટરતા અને તેનાં ભયાનંક વંશજોથી ધાર્મિક હઠ દ્રારા લાંબા સમયથી આ ખૂબસૂરત ધરતીને જકડી રાખ્યા છે. તેમએ આ ધરતીને હિંસાથી ભારી દીધું છે. અને કેટલીય વખત આ ધરતી લોહીથી ખરડાઈ છે. ના જાણે કેટલી અમૂલ્ય સભ્યતાઓનો નાશ થયો અને કેટલાય દેશોને મિટાવી દીધા. આમ પોતાની આગવી શૈલી દ્રારા સ્વામિવિવેકાંદએ વ્યક્ત્વ રજુ કર્યું હતુ.

જીવન ઝરમર

12 જાન્યુઆરી, 1863: જન્મ કલકત્તામાં

1879: પ્રેસિડેન્સી કોલેજમાં પ્રવેશ

1880: જનરલ એસેમ્બલી સંસ્થામાં પ્રવેશ

નવેમ્બર 1881: શ્રી રામકૃષ્ણ સાથે પ્રથમ મુલાકાત

1882-86: શ્રી રામકૃષ્ણ સાથે જીવન વિતાવ્યુ

1884: સ્નાતક પરીક્ષા પાસ; પિતાનું મૃત્યુ

1885: રામકૃષ્ણની છેલ્લી બિમારી

ઓગસ્ટ 16, 1886: શ્રી રામકૃષ્ણનું અવસાન

1886: વરાહ નગર મઠની સ્થાપના

જાન્યુઆરી 1887: વરાહ નગર મઠ ખાતે ત્યાગની ઔપચારિક વ્રત

1890-93:  પરિવાજ્રક તરીકે ભારત ભ્રમણ

25 ડિસેમ્બર, 1892: કન્યાકુમારીમાં

13 ફેબ્રુઆરી, 1893: સિકંદરાબાદમાં પ્રથમ જાહેર વ્યાખ્યાન

31 મે, 1893: બોમ્બેથી અમેરિકા રવાના

25 જુલાઈ 1893: કેનેડાના વાનકુવર પહોંચ્યા

30 જુલાઈ, 1893: શિકાગોમાં આગમન

ઓગસ્ટ 1893: હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર. જોહ્ન રાઈટને મળ્યા

11 સપ્ટેમ્બર, 1893: શિકાગોમાં વર્લ્ડ રિલીઝન  કોન્ફરન્સમાં પહેલું વ્યાખ્યાન

27 સપ્ટેમ્બર, 1893: શિકાગોમાં વર્લ્ડ રિલીઝન  કોન્ફરન્સમાં અંતિમ વ્યાખ્યાન

16 મે, 1894: હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીમાં પ્રવચન

નવેમ્બર 1894: ન્યૂયોર્કમાં વેદાંત સમિતિની સ્થાપના.

જાન્યુઆરી 1895: ન્યૂ યોર્કમાં ધાર્મિક વર્ગોનું સંચાલન શરૂ કર્યુ

ઓગસ્ટ 1895: પેરિસમાં

ઓક્ટોબર 1895: લંડનમાં પ્રવચન

ડિસેમ્બર 6, 1895: પાછા ન્યૂયોર્ક

22-25 માર્ચ 1896: પાછા લંડન

મે-જુલાઈ 1896: હાર્વર્ડ યુનિવર્સિટીમાં પ્રવચન

15 એપ્રિલ, 1896: પાછા લંડન

મે-જુલાઈ 1896: લંડનમાં ધાર્મિક વર્ગો

28 મે, 1896: ઓક્સફર્ડમાં મેક્સ મૂલરને મળ્યા

30 ડિસેમ્બર 1896: નેપલ્સથી ભારત જવા રવાના

15 જાન્યુઆરી, 1897: કોલંબો, શ્રીલંકા આગમન

6-15 ફેબ્રુઆરી, 1897: મદ્રાસમાં

ફેબ્રુઆરી 19, 1897: કલકત્તા આગમન

1 મે, 1897: રામકૃષ્ણ મિશનની સ્થાપના

મે-ડિસેમ્બર 1897: ઉત્તર ભારતની યાત્રા

જાન્યુઆરી 1898: કલકત્તા પાછા ફર્યા

19 માર્ચ, 1899: માયાવતીમાં અદ્વૈત આશ્રમની સ્થાપના.

20 જૂન, 1899: પશ્ચિમી દેશોની બીજી મુલાકાત

જુલાઈ 31, 1899: ન્યૂ યોર્કમાં આગમન

22 ફેબ્રુઆરી, 1900: વેદાંત સમિતિની સ્થાપના સાન ફ્રાન્સિસ્કોમાં થઈ

જૂન 1900: ન્યૂયોર્કમાં છેલ્લો વર્ગ

26 જુલાઈ 1900: યુરોપ છોડ્યું

24 ઓક્ટોબર, 1900: વિયેના, હંગેરી, કુસ્તાન્ટુનીયા, ગ્રીસ, ઇજિપ્ત વગેરે દેશોની મુલાકાત.

26 નવેમ્બર 1900: ભારતથી રવાના

9 ડિસેમ્બર 1900: બેલુર મઠ ખાતે આગમન

જાન્યુઆરી 1901: માયાવતીની મુલાકાત

માર્ચ-મે 1901: પૂર્વ બંગાળ અને આસામની યાત્રા

જાન્યુઆરી-ફેબ્રુઆરી 1902: બોધગયા અને વારાણસીની યાત્રા

માર્ચ 1902: બેલુર મઠ પર પાછા ફર્યા

જુલાઈ 4, 1902: મહાસમાધિ.

"બુદ્ધ ભારત દ્વારા ઉત્પન્ન કરાયેલા મહાન વ્યક્તિ હતા. તાજેતરની સદીઓમાં ભારત દ્વારા ઉત્પન્ન કરાયેલા મહાન માણસ ગાંધી નહીં પરંતુ વિવેકાનંદ હતા"

                                                       -ડૉ. બાબાસાહેબ આંબેડકર

"વિવેકાનંદે હિન્દુ ધર્મ બચાવ્યો, ભારત બચાવ્યું"

                                        - ચક્રવર્તી રાજગોપાલાચારી

"વિવેકાનંદ આધુનિક ભારતના નિર્માતા હતા"

                                              -સુભાષચંદ્ર બોઝ

  "જો તમે ભારતને જાણવા માંગતા હો, તો વિવેકાનંદનો અભ્યાસ કરો. તેમનામાં બધું સકારાત્મક છે અને કંઈ નકારાત્મક નથી"

                          -રવીન્દ્રનાથ ટાગોરે ફ્રેન્ચ નોબેલ વિજેતા રોમેન રોલલેન્ડને કહ્યું હતું,

"જેમણે પરંપરાના મૃત લાકડા કાપીને આ હિન્દુ ધર્મ વૈભવની સ્થિતિમાં જાળવી રાખ્યો છે"

                                                                                             -મહાત્મા  ગાંધીજી

જમસેદજી ટાટાને વિવેકાનંદ દ્વારા ભારતની વિખ્યાત સંશોધન યુનિવર્સિટીઓમાંની એક ભારતીય વિજ્ઞાન સંસ્થા(Indian Institute of Scienc)ની સ્થાપના માટે પ્રેરણા મળી હતી

સપ્ટેમ્બર 2010 માં ભારતના નાણાં મંત્રાલયે વિવેકાનંદના ઉપદેશો અને આધુનિક આર્થિક વાતાવરણ સાથેના મૂલ્યોની સુસંગતતા પર પ્રકાશ પાડ્યો હતો.

તત્કાલીન કેન્દ્રીય નાણામંત્રી પ્રણવ મુખર્જી, વર્તમાન રાષ્ટ્રપતિ રામનાથ કોવિંદ સમક્ષ  1 બિલિયનના ખર્ચે સ્વામી વિવેકાનંદ મૂલ્યોન શિક્ષણ પ્રોજેક્ટને સિદ્ધાંતમાં મંજૂરી આપી હતી, જેના ઉદ્દેશ્યો છે: સ્પર્ધાઓમાં યુવાનોને શામેલ કરવા. , નિબંધો, ચર્ચાઓ અને અધ્યયન વર્તુળો અને વિવેકાનંદની કૃતિઓને અનેક ભાષાઓમાં પ્રકાશિત કરવી.

2011 માં પશ્ચિમ બંગાળ પોલીસ તાલીમ કોલેજનું નામ બદલીને સ્વામી વિવેકાનંદ રાજ્ય પોલીસ એકેડેમી  કરવામાં આવ્યું

છત્તીસગઢમાં રાજ્યની તકનીકી યુનિવર્સિટીનું નામ છત્તીસગઢ  સ્વામી વિવેકાનંદ તકનીકી યુનિવર્સિટી(Chhattisgarh Swami Vivekanand Technical University) રાખવામાં આવ્યું છે.

2012 માં રાયપુર એરપોર્ટનું નામ બદલીને સ્વામી વિવેકાનંદ એરપોર્ટ કરાયું.

બંગાળી ફિલ્મના દિગ્દર્શક તુતુ (ઉત્પલ) સિંહાએ તેમની 150 મી જન્મજયંતિ નિમિત્તે શ્રદ્ધાંજલિ રૂપે "ધી લાઇટ: સ્વામી વિવેકાનંદ" નામની એક ફિલ્મ બનાવી છે.

વિવેકાનંદના ફોટાને  ભારત (1963, 1993, 2013, 2015 અને 2018), શ્રીલંકા (1997 અને 2013) અને સર્બિયા (2018) ના પોસ્ટલ સ્ટેમ્પ્સ પર દર્શાવવામાં આવ્યા હતા

ખેતડીના યુવાન રાજા અજીતસિંહ માત્ર 28 વર્ષના સંન્યાસી  સ્વામી વિવેકાનંદને આબુ પર્વત (માઉન્ટ આબુ) પર પહેલી વાર મળ્યા. 1893માં શિકાગોની વિશ્વ ધર્મ પરિષદ માટે સ્વામી વિવેકાનંદજીને અમેરિકા જવાની વ્યવસ્થા ખેતડી (ખેતરી-રાજસ્થાન) ના રાજા અજીતસિંહ બહાદુરે કરી હતી.

યુવાનો ના આદર્શ શ્રેષ્ઠ વ્યક્તિત્વને એમની 

 જન્મ જયંતી પર  શત શત વંદન…

विश्व हिंदी दिवस (World Hindi Day)

 

विश्व हिंदी दिवस (World Hindi Day)  हर साल 10 जनवरी को मनाया जाता है. 

विश्व हिंदी दिवस (World Hindi Day 2019) का उद्देश्य विश्‍व भर में हिंदी के प्रचार-प्रसार के लिए वातावरण निर्मित‍ करना और हिंदी को अंतरराष्‍ट्रीय भाषा के रूप में पेश करना है. 

हिंदी भाषा को 14 सितम्बर 1949 को संविधान सभा के द्वारा आजाद भारत की मुख्य भाषा के रूप में पहचान दी गई थी।

भारत में करीब 77 प्रतिशत आबादी हिंदी बोलती है।

विदेशों में भारत के दूतावास इस दिन को विशेष रूप से मनाते हैं. इस दिन सभी सरकारी कार्यालयों में विभिन्न विषयों पर हिंदी के लिए अनूठे कार्यक्रम आयोजित किए जाते हैं.

 विश्व हिंदी दिवस  मनाने की शुरुआत पूर्व प्रधानमंत्री डॉक्‍टर मनमोहन सिंह ने 10 जनवरी 2006 को की थी. तभी से हर साल 10 जनवरी को विश्व हिंदी दिवस (Vishv Hindi Divas) मनाया जाता है. 

हिंदी सिर्फ भारत ही नहीं बल्कि पाकिस्तान, नेपाल और बांग्लादेश में भी बोली और समझी जाती है। करीब 60 करोड़ लोग हिंदी बोलते हैं, इनमें से 26 करोड़ लोगों की यह मातृभाषा है।

हिंदी और उर्दू भाषाओको एकदूजे की भगिनी कहा जाता है क्योंकि दोनों के व्याकरण ओर शब्दभंडार में समानता है।

संविधान द्वारा हिंदी को भारत की राजभाषा का दर्जा दिये जाने की खुशी में हम हिंदी दिवस मनाते हैं। संविधान के अनुच्छेद 343 में हिंदी भाषा को राजभाषा के तौर पर अपनाने का उल्लेख मिलता है।

 विश्व हिंदी दिवस (World Hindi Diwas) के अलावा हर साल 14 सितंबर को 'हिंदी दिवस' (Hindi Diwas) मनाया जाता है.

1975 में तत्कालीन प्रधानमंत्री इंदिरा गांधी ने प्रथम विश्व हिंदी सम्मेलन का उद्घाटन किया था.

दुनिया भर में हिंदी (Hindi) के प्रचार-प्रसार के लिए पहला विश्‍व हिंदी सम्‍मेलन 10 जनवरी 1975 को नागपुर में आयोजित किया गया था. 

इसलिए इस दिन को विश्‍व हिंदी दिवस के रूप में मनाया जाता है. इस सम्मेलन में 30 देशों के 122 प्रतिनिधि शामिल हुए थे. 2006 के बाद से हर साल 10 जनवरी को विश्वभर में विश्व हिंदी दिवस मनाया जाता है

नॉर्वे में पहला विश्व हिंदी दिवस भारतीय दूतावास ने मनाया था. इसके बाद दूसरा और तीसरा विश्व हिंदी दिवस भारतीय नॉर्वेजीय सूचना एवं सांस्कृतिक फोरम के तत्वाधान में लेखक सुरेशचन्द्र शुक्ल की अध्यक्षता में बहुत धूमधाम से मनायागया था.

 14 सितंबर 1949 को संविधान सभा ने हिंदी को राजभाषा का दर्जा दिया था तभी से 14 सितंबर को हिंदी दिवस मनाया जाता है.

हिंदी दुनिया भर में सबसे ज्‍यादा बोली जाने वाली पांच भाषाओं में से एक है

दक्षिण प्रशान्त महासागर के मेलानेशिया में फिजी नाम का एक द्वीप है. फिजी में हिंदी को आधाकारिक भाषा का दर्जा दिया गया है. इसे फि‍जियन हिंदी या फि‍जियन हिन्दुस्तानी भी कहते हैं. 

पाकिस्‍तान, नेपाल, बांग्‍लादेश, अमेरिका, ब्रिटेन, जर्मनी, न्‍यूजीलैंड, संयुक्‍त अरब अमीरात, युगांडा, गुयाना, सूरीनाम, त्रिनिदाद, मॉरिशस और साउथ अफ्रीका समेत कई देशों में हिंदी बोली जाती है.

साल 2017 में ऑक्‍सफोर्ड डिक्‍शनरी में पहली बार 'अच्छा', 'बड़ा दिन', 'बच्चा' और 'सूर्य नमस्कार' जैसे हिंदी शब्‍दों को शामिल किया गया. चमचा', 'नाटक' ओर जय शब्द को भी रखा गया है।

2017 में ऑक्सफोर्ड डिक्शनरी में भारतीय भाषाओं के 70 शब्द जोड़े गए

विश्व आर्थिक मंच की गणना के अनुसार हिंदी विश्व की दस शक्तिशाली भाषाओं में से एक है.

विश्वभर के करीब 176 विश्वविद्यालयों में हिंदी एक विषय के तौर पर पढ़ाई जाती है।

इसे जिस प्रकार से लिखा जाता है बिल्कुल उसी प्रकार से बोला भी जाता है। हिंदी भारत की राजभाषा भी है। हिंदी विश्व में चौथे नंबर की सबसे ज्यादा बोली जाने वाली भाषाओं में से एक है।अंग्रेजी, स्पेनिश, चीनी भाषा के बाद हिंदी पूरे विश्व के कई कोनों में बोली जाती है।

इस वक्त पूरी दुनिया में 26 हिंदी चेयर चल रहे हैं,

हिंदी भाषा की सबसे छोटी इकाई ध्वनि होती है। इसी ध्वनि को ही वर्ण कहा जाता है। वर्णों को व्यवस्थित करने के समूह को वर्णमाला कहते हैं। हिंदी में उच्चारण के आधार पर 45 वर्ण होते हैं। इनमें 10 स्वर और 35 व्यंजन होते हैं। लेखन के आधार पर 52 वर्ण होते हैं इसमें 13 स्वर , 35 व्यंजन तथा 4 संयुक्त व्यंजन होते हैं। वर्णमाला के दो भाग होते हैं :- 1. स्वर 2. व्यंजन 1. स्वर क्या होता है :- जिन वर्णों को स्वतंत्र रूप से बोला जा सके उसे स्वर कहते हैं। परम्परागत रूप से स्वरों की संख्या 13 मानी गई है लेकिन उच्चारण की दृष्टि से 10 ही स्वर होते हैं। 1. उच्चारण के आधार पर स्वर :- अ, आ , इ , ई , उ , ऊ , ए , ऐ , ओ , औ आदि। 2. लेखन के आधार पर स्वर :- अ, आ, इ , ई , उ , ऊ , ए , ऐ , ओ , औ , अं , अ: , ऋ आदि। व्यंजन क्या होता है :- जो वर्ण स्वरों की सहायता से बोले जाते हैं उन्हें व्यंजन कहते हैं। हर व्यंजन के उच्चारण में अ स्वर लगा होता है। अ के बिना व्यंजन का उच्चारण नहीं हो सकता। वर्णमाला में कुल 35 व्यंजन होते हैं। कवर्ग : क , ख , ग , घ , ङ चवर्ग : च , छ , ज , झ , ञ टवर्ग : ट , ठ , ड , ढ , ण ( ड़ ढ़ ) तवर्ग : त , थ , द , ध , न पवर्ग : प , फ , ब , भ , म अंतस्थ : य , र , ल , व् उष्म : श , ष , स , ह संयुक्त व्यंजन : क्ष , त्र , ज्ञ , श्र यह वर्णमाला देवनागरी लिपि में लिखी गई है। देवनागरी लिपि में संस्कृत , मराठी , कोंकणी , नेपाली , मैथिलि भाषाएँ लिखी जाती हैं। हिंदी वर्णमाला में ऋ , ऌ , ॡ का प्रयोग नहीं किया जाता है।
 

इस मौके पर शिवराज सिंह चौहान समेत तमाम लोग हिन्दी के मूर्धन्य लेखक और कवि भारतेन्दु हरिश्चंद्र की यह प्रसिद्ध पंक्ति शेयर कर रहे हैं

निज भाषा उन्नति अहै, 

सब उन्नति को मूल बिन निज भाषा-ज्ञान के,

 मिटत न हिय को सूल।। 

            - भारतेन्दु हरिश्चंद्र