ગુજરાત સ્થાપના દિવસ ( Gujarat Sthapana Divas)

 ગુજરાત સ્થાપના દિવસ ( Gujarat Sthapana Divas)

1 May 1960

"જ્યાં જ્યાં વસે એક ગુજરાતી,

ત્યાં ત્યાં સદાકાળ ગુજરાત,

જ્યાં જ્યાં બોલાતી ગુજરાતી,

ત્યાં ત્યાં ગુર્જરી મહોલાત."-

- અરદેશર ખબરદાર

1960ની 1 મે એ મરાઠી અલગતાવાદી પરીબળોના આંદોલનો અને મહાગુજરાત આંદોલન થકી "બૃહદ મુંબઇ" રાજ્યનું ભાષાના આધારે ગુજરાત અને મહારાષ્ટ્ર એમ બે રાજ્યોની અલગ રચના કરવામાં આવી હતી.

ગુજરાતી ભાષા બોલનાર વિસ્તારમાં ગુજરાત,સૌરાષ્ટ્ર અને કચ્છનો સમાવેશ કરવામાં આવ્યો. આમ પ્રથમ વખત ગુજરાતે સ્વાયત રાજ્યનો દરજ્જો મેળવ્યો. ગુજરાતનું પ્રથમ પાટનગર અમદાવાદ હતું.

1970માં નવા બનાવેલા શહેર ગાંધીનગરમાં રાજધાની ખસેડવામાં આવી હતી. ગાંધીનગર નામ ગાંધીજીના નામ પરથી પાડવામાં આવ્યું છે, ગાંધીનગરને ગ્રીન સીટી તરીકે પણ ઓળખવામાં આવે છે.

ગુજરાત રાજ્યની સ્થાપના રવિશંકર મહારાજના હસ્તે કરવામાં આવી હતી.

ગુજરાત રાજ્યમાં 2022 સુધીમા 17 વ્યક્તિઓ ગુજરાતના મુખ્યમંત્રી પદ પર નિયુક્ત થયા છે, તથા રાજ્યપાલના પદ પર 16 વ્યક્તિઓ નિયુક્ત થયા છે. હાલમાં ભુપેન્દ્ર પટેલ મુખ્યમંત્રી છે તથા આચાર્ય દેવવ્રત રાજ્યપાલ છે. 

ગુજરાત રાજ્યની સ્થાપના થઇ ત્યારે પહેલા મુખ્યમંત્રી ડૉ. જીવરાજ મહેતા બન્યા હત, તથા પ્રથમ રાજ્યપાલ મહેંદી નવાજ ગંઝ હતા,

ગુજરાતમાં 5 વખત રાષ્ટ્રપતિ શાસન લાગુ કરવામાં આવ્યું હતું. ગુજરાતના પ્રથમ મહિલા મુખ્યમંત્રી તરીકે આનંદીબેન પટેલ અને પ્રથમ મહિલા રાજ્યપાલ કમલા બેનીવાલ હતા. 

ગુજરાતની સ્થાપના થઇ ત્યારે ગુજરાતમાં ફક્ત 17 જિલ્લાઓ હતા. જેમા Ahmedabad, Amreli, Banaskantha, Bharuch, Bhavnagar, Dang, Jamnagar, Junagadh, Kheda, Kachchh, Mehsana, Panchmahal, Rajkot, Sabarkantha, Surat, Surendranagar and Vadodara. જેમા 1964માં 1 જિલ્લો ગાંધીનગર, 1966માં 1 જિલ્લો વલસાડ, 1997માં 5 જિલ્લા આણંદ, દાહોદ, નર્મદ,નવસારી અને પોરબંદર, 2000માં 1 જિલ્લો પાટણ, 2007માં 1 જિલ્લો તાપી,  અને 2013માં 7 જિલ્લાઓ અરવલ્લી, બોટાદ, છોટા ઉદેપુર, દેવભૂમી દ્વારકા, મહીસાગર, મોરબી અને ગીર સોમનાથ જિલ્લાઓની રચના કરવામાં આવી આમ 6 વાર બદલાવ કરીને હાલમાં 33 જિલ્લાઓ તથા 252 તાલુકાઓ છે.

કચ્છ ગુજરાતનો સૌથી મોટો જિલ્લો છે જ્યારે ડાંગ સૌથી નાનો છે.

અમદાવાદ સૌથી વધુ વસ્તી ધરાવતો જિલ્લો છે

જ્યારે કચ્છ સૌથી ઓછી વસતિ ગીચતા ધરાવે છે.

ગુજરાત ભારતના પશ્ચિમ તટે આવેલું રાજ્ય છે. તે પશ્ચિમે અરબી સમુદ્ર, ઉત્તર અને ઈશાને રાજસ્થાન, પૂર્વે મધ્ય પ્રદેશ અને દક્ષિણે મહારાષ્ટ્રથી ઘેરાયેલું છે.તથા ગુજરાતની સરહદને પાકિસ્તાન દેશની સરહદ સ્પર્શ કરે છે.

ગુજરાત એ ભારતનું વિસ્તારની દ્રષ્ટીએ છઠ્ઠા નંબરનું અને વસતિના આધારે નવમું રાજ્ય છે.( 2011ની વસતિ ગણતરી મુજબ)

ગુજરાતના 6 જિલ્લાઓમાંથી કર્કવૃત પસાર થાય છે. જેમા કચ્છ, પાટણ, સાબરકાંઠા,મહેસાણા, અરવલ્લી,  ગાંધીનગર 

(યાદ રાખવાની ટ્રીક: કપાસ મે આગ)

ગુજરાત પાસે 1600 કિ.મી.નો દરિયા કિનારો છે, જે ભારતના બધા રાજ્યોમાં પ્રથમ ક્રમાંકનો લાંબો દરિયા કિનારો છે. આ દરિયા કિનારો કચ્છના અખાત અને ખંભાતના અખાત તથા અન્ય દરિયા કિનારાથી બનેલો છે. આ દરિયા કિનારે ગુજરાતના કુલ 15 જિલ્લાઓ આવેલા છે જેમા કચ્છ, મોરબી, જામનગર, દેવભૂમિ દ્વારકા, પોરબંદર,જૂનાગઢ, ગીર સોમનાથ, ભાવનગર, અમદાવાદ, આણંદ, ભરુચ, સુરત, તાપી, નવસારી અને વલસાડ છે. સાપુતારા એ ગુજરાત નું એક માત્ર હિલ સ્ટેશન છે.

ગુજરાતના ઉત્તર ભાગમાં અરવલ્લીની પર્વતમાળા આવેલી છે. આ અરવલ્લીની પર્વતમાળા ગુજરાતમાં આબુ પાસેથી પ્રવેશે છે અને પાવાગઢ પાસે વિંધ્યાચલ પર્વતમાળામાં સમાઈ જાય છે. તારંગા પર્વતમાળા મહેસાણાથી વિસનગર સુધી ફેલાયેલી છે. અરવલ્લી પર્વતમાળાની આરાસુર શાખા દાંતા, ખેડબ્રહ્મા, ઇડર અને શામળાજી થઈને વિંધ્યાચલમાં સમાઈ જાય છે. તાપી જિલ્લામાંથી પસાર થતી સહ્યાદ્રી પર્વતમાળા એ રાજ્યનો સૌથી વધુ વરસાદ પડતો વિસ્તાર ધરાવે છે અને તદુપરાંત સૌથી વધુ ગાઢ જંગલો ધરાવે છે.

પાલીતાણા નજીક આવેલી શેત્રુંજય પર્વતમાળા એ જૈનોની પવિત્ર પર્વતમાળામાંની એક છે . તળાજાની પર્વતમાળા બૌદ્ધ ગુફાઓ માટે જાણીતી છે. કચ્છમાં ૩ પર્વતમાળા આવેલી છે. કચ્છનો પ્રખ્યાત કાળો ડુંગર એ કચ્છ અને સિંધ વચ્ચે આવેલી પર્વતમાળાનો હિસ્સો છે. જયારે ઉત્તર તરફની પર્વતમાળા ખડીર અને પ્રાંજલ સુધી જાય છે અને દક્ષિણ તરફની પર્વતમાળા માધથી શરુ થઈને રોહા આગળ સમાપ્ત થાય છે

ગીરનાર પર્વત એ ગુજરાતનો સૌથી ઊંચામાં ઉંચો પર્વત છે જે, બરડા પર્વતમાળાનો એક હિસ્સો છે જેની ઉંચાઈ ૧૧૪૫ મીટર અને લંબાઈ ૧૬૦ કિમી છે. તેની ઊંચામાં ઉંચી ટોચ ગોરખનાખ તરીકે ઓળખાય છે.

ગુજરાતમાં ઘણાં 22 અભયારણ્યો અને 4 રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાનો આવેલાં છે, જેમાં જૂનાગઢ નજીકનો ગીર રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન, ભાવનગર જિલ્લાનો વેળાવદર કાળિયાર રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન, નવસારી જિલ્લામાં આવેલો વાંસદા રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન અને કચ્છના અખાતમાં સ્થીત જામનગર જિલ્લાનાં દરિયાઈ રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન. જેસર તાલુકામાં આવેલ હિંગોળગઢ એ પ્રાકૃતિક શિક્ષણ માટેનું અભ્યારણ છે.

નર્મદા નદી ગુજરાતની સૌથી મોટી નદી છે, તેના પછી તાપી અને સાબરમતી નદી કે જે ગુજરાતમાં લાંબો વિસ્તાર આવરી લે છે. જ્યારે સાબરમતી ગુજરાતની સૌથી લાંબી નદી છે.

નર્મદા નદી પર સાધુ બેટ ટેકરી પર સરદાર વલ્લભભાઇ પટેલની 182મી ઉંચી વિશ્વની સૌથી ઉંચી પ્રતિમા બનાવેલ છે. જેનું નામ સ્ટેચ્યુ ઓફ યુનિટી છે. આ ઉપરાંંત નર્મદા નદી પર ભારતનો ત્રીજા નંબરનો સૌથી મોટો બંધ સરદાર સરોવર બંધ બનાવેલ છે. 

અમદાવાદમાં આવેલી ઇન્ડિયન ઇન્સ્ટીટયુટ ઓફ મેનેજમેન્ટ મેનેજમેન્ટના વિષયમાં દુનિયાની સૌથી ઉત્તમ સંસ્થાઓમાંની એક ગણાય છે. અહીંના સ્નાતકો દુનિયાની ફોર્ચ્યુન ૫૦૦ કંપનીઓમાં અને અન્ય મહત્વની વિશ્વસ્તરીય કંપનીઓમાં ઊંચા હોદ્દાઓ પર ફરજ બજાવે છે

ગુજરાત સિંધુ ખીણ સંસ્કૃતિનો એક મહત્વપૂર્ણ ભાગ હતો, જેમાં ઘણા પ્રાચીન મહાનગરો જેવા કે લોથલ, ધોલાવીરા અને ગોલા ધોરો હતા. ચંદ્રગુપ્ત મૌર્ય અને ત્યારબાદ તેમના પૌત્ર અશોકે 322 B.C થી 232B.C વચ્ચે, હાલના ગુજરાતના ઘણા રાજ્યો પર શાસન કર્યું. ત્યારબાદ, મોગલ બાદશાહ અકબર સહિત અન્ય ઘણા શક્તિશાળી શાસકોએ પણ ગુજરાતમાં શાસન કર્યું.

 

વિશ્વનું સૌથી મોટું ક્રિકેટ સ્ટેડીયમ "નરેન્દ્ર મોદી ક્રિકેટ સ્ટેડિયમ" છે જે અમદાવાદમાં આવેલ છે. જેની કેપેસીટી 132000 વ્યક્તિઓની છે.

વિશ્વનું સૌથી મોટુ મીઠાનું રણ

‘કચ્છનું સફેદ રણ’ એ ગુજરાતના કચ્છ જિલ્લાના થર રણમાં સ્થિત એક વિશાળ મીઠાનું રણ છે. 7500 ચોકિમીના વિસ્તારમાં ફેલાયેલ છે, તે વિશ્વના સૌથી મોટા મીઠાના રણમાં એક માનવામાં આવે છે. 45674 ચોકિમી  વિસ્તાર સાથે, કચ્છ ભારતનો સૌથી મોટો જિલ્લો છે. કચ્છનો અર્થ છે ‘કંઈક એવું કે જે તૂટક તૂટક ભીનું થઈ જાય છે 

 રિલાયન્સ ઇન્ડસ્ટ્રીઝની માલિકીની જામનગર ઓઇલ રિફાઇનરી એ ભારતની અને વિશ્વની  સૌથી મોટી ઓઇલ રિફાઇનરી છે. 

 ગુજરાતમાં અલંગ શિપયાર્ડ, વિશ્વનું સૌથી મોટું શિપ બ્રેકિંગ યાર્ડ છે, જે વિશ્વભરમાં બચાવેલા લગભગ બધા જ વહાણોમાંથી અડધા રિસાયકલ કરે છે. 

 ગીર રાષ્ટ્રીય ઉદ્યાન અને વન્યપ્રાણી અભયારણ્યની સ્થાપના 1965 માં થઈ હતી, જેનો કુલ વિસ્તાર 1412 ચોકિમી છે. તે એશિયામાં એકમાત્ર ક્ષેત્ર છે જ્યાં એશિયાટિક સિંહો મળી શકે છે. 2015 માં છેલ્લી એશિયાટિક સિંહોની વસ્તી ગણતરીમાં સિંહની વસ્તી 523 હોવાનું બહાર આવ્યું હતું. 

 ગાંધીનગર- એશિયામાં ગ્રીનએસ્ટ કેપિટલ સિટી ગુજરાતની રાજધાની, ગાંધીનગર, એશિયામાં હરિયાળી રાજધાની માનવામાં આવે છે, તેની લગભગ 50% જમીન લીલોતરીથી ઢંકાયેલી છે. 1970 સુધી, અમદાવાદ ગુજરાતનું પાટનગર હતું. 

 અમૂલ અને વ્હાઇટ ક્રાંતિ 

અમૂલ મિલ્ક યુનિયન લિમિટેડ, એએમયુએલ તરીકે વધુ જાણીતું છે, તે ગુજરાતમાં આણંદ સ્થિત છે. અમૂલ ભારતમાં માર્કેટિંગ સંસ્થા છે અને સંયુક્તપણે ગુજરાતમાં 3.6 મિલિયન દૂધ ઉત્પાદકોની માલિકી છે. અમૂલે દેશમાં શ્વેતક્રાંતિની શરૂઆત કરી અને આજે ભારત દુધ અને દૂધના ઉત્પાદનોનો વિશ્વનો સૌથી મોટો ઉત્પાદક છે. ભારતીય ડેરી સહકારી, એએમયુએલનું સંચાલન ગુજરાત સહકારી દૂધ માર્કેટિંગ ફેડરેશન લિમિટેડ દ્વારા કરવામાં આવે છે, જે સૌથી મોટા ખાદ્ય ઉત્પાદન છે. 

સુરત, ભારતનું ડાયમંડ સિટી હીરા કાપવા અને પોલિશ કરવા માટે સુરત એક મુખ્ય વિશ્વ હબ છે અને માથાદીઠ આવકના સંદર્ભમાં ભારતના સૌથી ધનિક શહેરોમાંનું એક માનવામાં આવે છે. વિશ્વમાં વેચતા લગભગ 10 માંથી 8 હીરા સુરતમાં પોલિશ્ડ છે. ચંદીગઢ અને મૈસુર પછી તે ભારતનું ત્રીજું સ્વચ્છ શહેર પણ છે. 

ગુજરાતના પશ્ચિમ કાંઠે આવેલા પ્રભાસ પાટણ શહેરમાં સ્થિત સોમનાથ મંદિર ભગવાન શિવને સમર્પિત છે. પ્રાચીન કાળથી, સોમનાથનું સ્થળ એક તીર્થસ્થળ રહ્યું છે અને આ મંદિર ભારતના શિવના બાર જ્યોતિર્લિંગ મંદિરોમાં પ્રથમ માનવામાં આવે છે.

ભગવાન શ્રીકૃષ્ણ દ્વારા સ્થાપવામાં આવેલા, દ્વારકા 10,000 વર્ષો પહેલા અસ્તિત્વ ધરાવે છે અને એવું માનવામાં આવે છે કે તે ગુજરાતની પ્રથમ રાજધાની છે. આજે આ દરિયાકાંઠેનું શહેર હિન્દુ માન્યતાઓ અનુસાર ‘ચાર ધામ’ (ચાર ધાર્મિક બેઠકો) માંનું એક છે. બદરીનાથ, પુરી અને રામેશ્વરમ અન્ય ત્રણ છે. ભગવાન શ્રીકૃષ્ણને સમર્પિત દ્વારકાદિશ મંદિર મૂળ આશરે 2500 વર્ષ પહેલાં બનાવવામાં આવ્યું હતું, પરંતુ મહેમૂદ શાહે તેનો નાશ કર્યો હતો. પાછળથી તે 16 મી સદીમાં ફરીથી બનાવવામાં આવ્યું હતું.

ગુજરાતના ભાવનગરમાં શેત્રુંજય ટેકરી વિશ્વનો એકમાત્ર પર્વત છે જેમાં 850 થી વધુ આરસના કોતરવામાં આવેલા જૈન મંદિરો છે. સ્વેત્મ્બર જૈનો દ્વારા આ સ્થળ પવિત્ર માનવામાં આવે છે. દિગમ્બર જૈનોની ટેકરી પર એક જ મંદિર છે

વડોદરાનો મેજેસ્ટીક લક્ષ્મી વિલાસ મહેલ

1890 માં મહારાજા સયાજી રાવ ગાયકવાડ ત્રીજા દ્વારા બાંધવામાં આવેલું આ મહેલ 500 એકર જમીનમાં પથરાયેલું છે. ભારતમાં બાંધવામાં આવેલું સૌથી મોટું ખાનગી નિવાસસ્થાન તરીકે જાણીતા, તે લંડનના બકિંગહામ પેલેસ કરતા ચાર ગણો મોટો છે.

ગુજરાત વિશેની માહીતી માટે ગુજરાત સરકાર દ્વારા બહાર પાડેલ પુસ્તક " ગુજરાત એટ ગ્લાન્સ" છે જેની PDF મેળવવા અહી ક્લિક કરો.