મહિનામા આવતા મહત્વના દિવસોની યાદી

સુવિચાર

"જો તમારી અંદર પ્રતિભા હોય તો તમે જરૂર સફળ થશો પછી ભલે પરિસ્થિતીઓ કેટલી પણ વિપરીત કેમ ન હોય તે તમને સફળતાની ઉડાન ભરવાથી ક્યારેય રોકી શકશે નહી"

01 July, 2021

રાષ્ટ્રીય ડોક્ટર્સ દિવસ ( National Doctor's Day)

  રાષ્ટ્રીય ડોક્ટર્સ દિવસ ( National Doctor's Day)

1 July



પશ્ચિમ બંગાળના બીજા મુખ્યમંત્રી અને સુપ્રસિદ્ધ ચિકિત્સક  ડો. બિધાનચંદ્ર રોય (Dr. B.C.Roy)ની યાદમાં 1 જુલાઇના રોજ રાષ્ટ્રીય ડોક્ટરનો દિવસ ઉજવવામાં આવે છે. તેમનો જન્મ 1 જુલાઇ, 1882 ના રોજ થયો હતો અને તે જ તારીખે 1962 માં 80 વર્ષની વયે અવસાન પામ્યા  હતા.  તે ઇતિહાસમાં કેટલાક એવા લોકોમાંથી એક છે કે  જેમણે એક સાથે FRCS અને MRCP ની ડીગ્રી મેળવી છે.



ડોક્ટર રોયને દેશના સર્વોચ્ચ નાગરિક એવોર્ડ, ભારત રત્ન, 4 ફેબ્રુઆરી, 1961 ના રોજ સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા. ડોકટર્સ ડેની ઉજવણી આપણા જીવનમાં ડોક્ટરોના મૂલ્ય પર ભાર મૂકવાનો પ્રયાસ છે અને તેઓના એકના સ્મરણાર્થે આપણને માન આપવાની કોશિશ છે. 


ભારતમાં ડોક્ટર ડેની સ્થાપના ભારત સરકાર દ્વારા 1991 માં કરવામાં આવી હતી અને દર વર્ષે 1 જુલાઇએ માન્યતા અને ઉજવણી કરવામાં આવે છે. ડોક્ટર ડે નો દિવસ વિશ્વભરમાં જુદી જુદી તારીખે મનાવવામાં આવે છે. યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ(UN)માં તે 30 માર્ચ, ક્યુબામાં 3 ડીસેમ્બરના રોજ અને ઇરાનમાં 23 મી ઓગસ્ટના ઉજવવામા આવે છે.


બિધાન ચંદ્ર રોય એક પ્રખ્યાત ભારતીય ચિકિત્સક, શિક્ષણશાસ્ત્રી, સમાજસેવક, સ્વાતંત્ર્યસેનાની અને રાજનેતા હતા. તેઓ પશ્ચિમ બંગાળના દ્વિતીય મુખ્યમંત્રી હતા અને ૧૪ જાન્યુઆરી ૧૯૪૮ થી તેમના મૃત્યુ સુધી મુખ્યમંત્રી પદ પર રહ્યા. પાંચ પ્રતિષ્ઠિત શહેરો દુર્ગાપુર, કલ્યાણી, બિધાનનગર, અશોકનગર અને હાબરા ઉપરાંત કેટલીક અતિમહત્ત્વની સંસ્થાઓની સ્થાપનામાં તેમની ભૂમિકાને કારણે તેઓ આધુનિક બંગાળના નિર્માતા તરીકે ઓળખાય છે.

બિધાનચંદ્ર રોયનો જન્મ ૧ જુલાઈ ૧૮૮૨ના રોજ બિહારના પટના જિલ્લાના બાંકીપોર ખાતે એક બંગાળી પરિવારમાં થયો હતો જ્યાં તેમના પિતા પ્રકાશચંદ્ર રોય આબકારી અધિકારી તરીકે કાર્યરત હતા. તેમની માતા અઘોરકામિની દેવી એક ધર્મપરાયણ મહિલા અને સમર્પિત સામાજીક કાર્યકર હતા. બિધાન તેમના પાંચ ભાઈબહેનોમાં સૌથી નાના હતા. તેમના માતાપિતા બ્રહ્મસમાજના ચુસ્ત અનુયાયી હતા તથા પોતાના અનુશાસિત જીવન દ્વારા તેમણે ધર્મ અને જાતિથી ઉપર ઉઠીને સર્વધર્મની સેવા માટે સમય અને ધન સમર્પિત કર્યા હતા.


પ્રકાશચંદ્ર રોય, જેસોર જિલ્લાના વિદ્રોહી હિન્દુ રાજા પ્રતાપ આદિત્યના વંશજ હતા પરંતુ તેમને પોતાના પૂર્વજોથી વિરાસતમાં વધુ સંપતિ મળી નહોતી. પોતાની આજીવિકાના માધ્યમથી જ તેમણે પોતાના બાળકોના શિક્ષણ અભ્યાસની સાથોસાથ અન્ય અનાથ અને જરૂરિયાતમંદ બાળકોના ભરણપોષણની સામાજિક જવાબદારી ઉઠાવી. આમ, બાળપણથી જ બિધાન અને તેમના ભાઈબહેનોને સમાજ ઉપયોગી કાર્યો કરવાની પ્રેરણા મળી હતી.


બિધાને ૧૮૯૭માં પટના કોલેજીએટ સ્કુલ ખાતેથી મેટ્રીકનો અભ્યાસ પૂરો કર્યો. બાદમાં પ્રેસિડેન્સી કોલેજ, કલકત્તા ખાતેથી આઈ.એ.ની પદવી મેળવી. પટના કોલેજમાંથી ગણિતશાસ્ત્ર વિષયમાં સ્નાતકની પદવી મેળવ્યા બાદ કલકત્તા મેડિકલ કોલેજમાં પ્રવેશ મેળવ્યો. બિધાનના કૉલેજ અભ્યાસ દરમિયાન જ બંગાળ વિભાજનની ઘોષણા કરવામાં આવી. લાલા લજપતરાય, લોકમાન્ય ટિળક અને બિપિનચંદ્ર પાલ જેવા રાષ્ટ્રવાદી નેતાઓના નેતૃત્ત્વમાં બંગાળ વિભાજનના વિરોધમાં આંદોલન ચલાવવામાં આવ્યું. જોકે, બિધાને ભાવનાત્મક નિર્ણય લેવાને બદલે પોતાની લાગણીઓને નિયંત્રિત કરી અભ્યાસ પર ધ્યાન આપ્યું. તેમનો સ્પષ્ટ મત હતો કે તેઓ પોતાના વ્યવસાયમાં સફળતા મેળવી રાષ્ટ્રની વધુ સારી સેવા કરી શકશે.

ચિકિત્સાક્ષેત્રમાં સ્નાતકોત્તર અભ્યાસ માટે બિધાન ફેબ્રુઆરી ૧૯૦૯માં ઇંગ્લૅન્ડ રવાના થયા. અહીં તેમણે બાર્થોલોમેવ હોસ્પિટલમાં પ્રવેશ અરજી દાખલ કરી. જોકે, હોસ્પિટલના વડાએ એશિયાઈ વિદ્યાર્થીને પ્રવેશ આપવાનો ઈનકાર કરી બિધાનની અરજી ફગાવી દીધી. તેમણે આ પરિસ્થિતિમાં હિંમત ન હારતા વારંવાર પ્રવેશ અરજીઓ દાખલ કરી અને છેવટે ૩૦મા પ્રયત્ને તેમની અરજી સ્વીકારવામાં આવી. બે વર્ષ અને ત્રણ માસના ટૂંકા ગાળામાં બિધાને સ્નાતકોત્તર અભ્યાસ પૂરો કરી મે ૧૯૧૧માં રોયલ કૉલેજ ઑફ ફીઝીશીયન તથા રોયલ કૉલેજ ઓફ સર્જનના સભ્ય બનવાની દુર્લભ ઉપલબ્ધિ પ્રાપ્ત કરી. તેઓ ૧૯૧૧માં ઈંગ્લૅન્ડથી સ્વદેશ પરત ફર્યા.

ઈંગ્લૅન્ડથી પરત ફર્યા બાદ તેમણે કલકત્તા મેડિકલ કૉલેજ ખાતે અધ્યાપન કાર્ય શરૂ કર્યું. બાદમાં કેમ્પબેલ મેડિકલ સ્કૂલ અને કારમાઈકલ મેડિકલ કૉલેજમાં પણ અધ્યાપન કાર્ય કર્યું.

ડૉ. રોયનું માનવું હતું કે જ્યાં સુધી લોકો તન અને મનથી સ્વસ્થ અને મજબૂત નહિ હોય ત્યાં સુધી સ્વરાજ એક સ્વપ્ન બની રહેશે. તેમણે ચિકિત્સા શિક્ષણના સંગઠનમાં યોગદાન આપ્યું તેમજ જાદવપુર ટી.બી. હૉસ્પિટલ, ચિતરંજન સેવાસદન, કમલા નહેરુ મેમોરિયલ હૉસ્પિટલ, વિક્ટોરિયા કોલેજ અને ચિતરંજન રાષ્ટ્રીય કેન્સર સંસ્થાની સ્થાપનામાં મહત્ત્વપૂર્ણ ભૂમિકા ભજવી. ડૉ. રોય ગાંધીજીના મિત્ર અને ચિકિત્સક હતા. ૧૯૩૩માં ગાંધીજીના પૂના ખાતેના ઉપવાસ સમયે ડૉ. રોય તેમની સેવામાં ઉપલબ્ધ હતા.

બિધાનચંદ્રએ ૧૯૨૫માં રાજનીતિમાં પ્રવેશ કર્યો. તેમણે બંગાળ વિધાન પરિષદની ચૂંટણીમાં અપક્ષ ઉમેદવારી નોંધાવી તથા ગ્રાન્ડ ઑલ્ડ મેન ઑફ બંગાળ તરીકે જાણીતા સુરેન્દ્રનાથ બેનર્જીને હાર આપી. ૧૯૨૮માં તેઓ અખિલ ભારતીય કોંગ્રેસ કમિટી માટે ચૂંટાયા. ૧૯૨૯માં બંગાળમાં સવિનય અવજ્ઞા આંદોલનનું કુશળતાપૂર્વક સંચાલન કર્યું. ૧૯૩૧-૩૩ દરમિયાન કલકત્તાના મેયર તરીકેના પોતાના કાર્યકાળમાં ડૉ. રોયે મફત શિક્ષણ, સ્વાસ્થ્ય સુવિધાઓ, પાકા રસ્તા, વીજળી તથા પાણીની આપૂર્તિ માટે ઝડપથી કાર્ય કર્યું.

સ્વાતંત્ર્ય પ્રાપ્તિ બાદ કોંગ્રેસ પક્ષ દ્વારા તેમને બંગાળના મુખ્યમંત્રી તરીકે પસંદ કરવામાં આવ્યા. ડૉ. રોય વ્યક્તિગત રીતે પોતાને ચિકિત્સાના વ્યવસાયમાં ઈચ્છતા હતા પરંતુ ગાંધીજીના આગ્રહ પર તેમણે ૨૩ જાન્યુઆરી ૧૯૪૮ના રોજ મુખ્યમંત્રી પદ સંભાળ્યું. બંગાળ તે સમયે સાંપ્રદાયિક હિંસા, બેરોજગારી, ભૂખમરો તેમજ પૂર્વી પાકિસ્તાનના નિર્માણને કારણે શરણાર્થીઓથી અસરગ્રસ્ત હતું. આ વિષમ પરિસ્થિતિમાં પણ તેમણે યોજનાબદ્ધ રીતે શાંતિ અને ધીરજથી પ્રશાસન અને કાનૂન વ્યવસ્થા જાળવવાનો પ્રયાસ ચાલુ રાખ્યો.

૪ ફેબ્રુઆરી ૧૯૬૧ના રોજ તેમને દેશના સર્વોચ્ચ નાગરિક સન્માન ભારત રત્નથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા. પોતાના ૮૦મા જન્મદિવસ પર ૧ જુલાઈ ૧૯૬૨ના રોજ તેમનું અવસાન થયું. તેમણે પોતાની માતા અઘોરકામિની દેવીના સ્મરણાર્થે નર્સિંગ હોમ ચલાવવા પોતાનું ઘર દાનમાં આપી દીધું હતું. ઉપરાંત સમાજસેવા માટે પટના ખાતે પોતાની સંપતિમાંથી એક ટ્રસ્ટની રચના પણ કરી હતી. પ્રખ્યાત રાષ્ટ્રવાદી ગંગાશરણ સિંહા તેના પ્રથમ ટ્રસ્ટી હતા.


 1982મા ભારતીય ટપાલ વિભાગ દ્વારા ટપાલ ટિકિટ પર બિધાનચંદ્ર રોયના સન્માનમાં બહાર  પાડવામાં આવી હતી.




અમેરિકાના યુટા પ્રાંતની રાજધાની સૉલ્ટ લૅક સીટી ખાતે બિધાનચંદ્ર રોયની પ્રતિમા


1967 માં, ડો.બી.સી. રાય મેમોરિયલ લાઇબ્રેરીની સ્થાપના તેમના માનમાં દિલ્હીમાં કરવામાં આવી હતી.


Type Of Doctors

  1.   Radiologists:  (રેડિયોલોજિસ્ટ્સ)

  2.   Orthopedic surgeons:(ઓર્થોપેડિક સર્જનો)

  3.   Cardiologists: (કાર્ડિયોલોજિસ્ટ્સ)

  4.   Anesthesiologists:(એનેસ્થેસિયોલોજિસ્ટ્સ)

  5.   Urologists: (યુરોલોજિસ્ટ્સ)

  6.    Gastroenterologists:(ગેસ્ટ્રોએન્ટેરોલોજિસ્ટ્સ:)

  7.    Oncologists: (ઓન્કોલોજિસ્ટ્સ)

  8.    Dermatologists:(ત્વચારોગ નિષ્ણાંત)

  9.    Plastic surgeons: (પ્લાસ્ટિક સર્જનો)

  10. Ophthalmologists (નેત્ર નિષ્ણાંત)

  11. Psychiatrists (મનોચિકિત્સકો)

  12. Neurologists (ન્યુરોલોજીસ્ટ્સ)









Cardiologists

They’re experts on the heart and blood vessels. You might see them for heart failure, a heart attack, high blood pressure, or an irregular heartbeat.

કાર્ડિયોલોજિસ્ટ્સ (Cardiologists)

તેઓ હૃદય અને રુધિરવાહિનીઓના નિષ્ણાત છે. તમે તેમને હૃદયની નિષ્ફળતા, હાર્ટ એટેક, હાઈ બ્લડ પ્રેશર અથવા અનિયમિત ધબકારા માટે જોઈ શકો છો.


Dermatologists

Have problems with your skin, hair, nails? Do you have moles, scars, acne, or skin allergies? Dermatologists can help.


ત્વચારોગ (Dermatologists)

તમારી ત્વચા, વાળ, નખ સાથે સમસ્યા છે? શું તમને મોલ્સ, ડાઘ, ખીલ અથવા ત્વચાની એલર્જી છે? ત્વચારોગ વિજ્ologistsાનીઓ મદદ કરી શકે છે.


Endocrinologists

These are experts on hormones and metabolism. They can treat conditions like diabetes, thyroid problems, infertility, and calcium and bone disorders.

એન્ડોક્રિનોલોજિસ્ટ્સ (Endocrinologists)

આ હોર્મોન્સ અને ચયાપચયના નિષ્ણાતો છે. તેઓ ડાયાબિટીઝ, થાઇરોઇડની સમસ્યાઓ, વંધ્યત્વ અને કેલ્શિયમ અને હાડકાના વિકાર જેવી સ્થિતિની સારવાર કરી શકે છે.


Family Physicians

They care for the whole family, including children, adults, and the elderly. They do routine checkups and screening tests, give you flu and immunization shots, and manage diabetes and other ongoing medical conditions.

કૌટુંબિક ચિકિત્સકો

તેઓ બાળકો, વયસ્કો અને વૃદ્ધો સહિત સમગ્ર પરિવારની સંભાળ રાખે છે. તેઓ રૂટિન ચેકઅપ અને સ્ક્રીનીંગ પરીક્ષણો કરે છે, તમને ફ્લૂ અને ઇમ્યુનીકરણ શોટ આપે છે અને ડાયાબિટીઝ અને ચાલુ તબીબી સ્થિતિઓનું સંચાલન કરે છે.

 

 

Gastroenterologists

They’re specialists in digestive organs, including the stomach, bowels, pancreas, liver, and gallbladder. You might see them for abdominal pain, ulcers, diarrhea, jaundice, or cancers in your digestive organs. They also do a colonoscopy and other tests for colon cance

ગેસ્ટ્રોએન્ટેરોલોજિસ્ટ્સ (Gastroenterologists)

તેઓ પેટ, આંતરડા, સ્વાદુપિંડ, યકૃત અને પિત્તાશય સહિત પાચક અવયવોના નિષ્ણાત છે. તમે તેમને પેટમાં દુખાવો, અલ્સર, ઝાડા, કમળો અથવા તમારા પાચક અંગોમાં કેન્સર માટે જોઈ શકો છો. કોલોન કેન્સર માટે તેઓ કોલોનોસ્કોપી અને અન્ય પરીક્ષણો પણ કરે છે


Hematologists

These are specialists in diseases of the blood, spleen, and lymph glands, like sickle cell disease, anemia, hemophilia, and leukemia.

હિમેટોલોજિસ્ટ્સ(Hematologists)

આ લોહી, બરોળ અને લસિકા ગ્રંથીઓના રોગોના નિષ્ણાત છે, જેમ કે સિકલ સેલ રોગ, એનિમિયા, હિમોફિલિયા અને લ્યુકેમિયા.


Nephrologists

They treat kidney diseases as well as high blood pressure and fluid and mineral imbalances linked to kidney disease.

નેફ્રોલોજિસ્ટ્સ (Nephrologists)

તેઓ કિડનીના રોગોની સાથે-સાથે હાઈ બ્લડ પ્રેશર અને કિડની રોગ સાથે જોડાયેલા પ્રવાહી અને ખનિજ અસંતુલનની સારવાર કરે છે.


Neurologists

These are specialists in the nervous system, which includes the brain, spinal cord, and nerves. They treat strokes, brain and spinal tumors, epilepsy, Parkinson's disease, and Alzheimer's disease.

ન્યુરોલોજીસ્ટ્સ(Neurologists)

આ નર્વસ સિસ્ટમના નિષ્ણાતો છે, જેમાં મગજ, કરોડરજ્જુ અને ચેતા શામેલ છે. તેઓ સ્ટ્રોક, મગજ અને કરોડરજ્જુની ગાંઠો, વાઈ, પાર્કિન્સન રોગ અને અલ્ઝાઇમર રોગની સારવાર કરે છે.



પ્રસૂતિ અને સ્ત્રીરોગ ચિકિત્સકો(Obstetricians and Gynecologists)

ઘણીવાર OB / GYN કહેવામાં આવે છે, આ ડોકટરો સગર્ભાવસ્થા અને બાળજન્મ સહિત મહિલાઓના આરોગ્ય પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે. તેઓ પેપ સ્મીઅર્સ, પેલ્વિક પરીક્ષાઓ અને ગર્ભાવસ્થાના ચેકઅપ કરે છે. બંને ક્ષેત્રમાં OB / GYNs ને તાલીમ આપવામાં આવે છે. પરંતુ તેમાંથી કેટલાક મહિલાઓના પ્રજનન સ્વાસ્થ્ય (સ્ત્રીરોગ) પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરી શકે છે, અને અન્ય સગર્ભા સ્ત્રીઓ (પ્રસૂતિ) ની સંભાળ રાખવામાં નિષ્ણાત છે.

Obstetricians and Gynecologists

Often called OB/GYNs, these doctors focus on women's health, including pregnancy and childbirth. They do Pap smears, pelvic exams, and pregnancy checkups. OB/GYNs are trained in both areas. But some of them may focus on women's reproductive health (gynecologists), and others specialize in caring for pregnant women (obstetricians).


બાળરોગ ચિકિત્સકો(Pediatricians)

તેઓ જન્મથી લઈને જુવાની સુધીના બાળકોની સંભાળ રાખે છે. કેટલાક બાળ ચિકિત્સકો પૂર્વ-કિશોરો અને કિશોરો, બાળકોના દુર્વ્યવહાર અથવા બાળકોના વિકાસના મુદ્દાઓમાં નિષ્ણાત છે.

Pediatricians

They care for children from birth to young adulthood. Some pediatricians specialize in pre-teens and teens, child abuse, or children's developmental issues.


ફિઝીયાટ્રીસ્ટ્સ(Physiatrists)

શારીરિક દવા અને પુનર્વસનના આ નિષ્ણાતો ગળા અથવા કમરના દુખાવા અને રમતગમત અથવા કરોડરજ્જુની ઇજાઓ તેમજ અકસ્માતો અથવા રોગોને લીધે થતી અન્ય વિકલાંગોની સારવાર કરે છે.

Physiatrists

These specialists in physical medicine and rehabilitation treat neck or back pain and sports or spinal cord injuries as well as other disabilities caused by accidents or diseases.


પ્લાસ્ટિક સર્જનો(Plastic Surgeons)

તમે તેમને કોસ્મેટિક સર્જનો કહી શકો છો. તેઓ તમારી ત્વચા, ચહેરો, હાથ, સ્તનો અથવા શરીરને ફરીથી અથવા સમારકામ કરે છે. તે ઇજા અથવા રોગ પછી અથવા કોસ્મેટિક કારણોસર થઈ શકે છે.

Plastic Surgeons

You might call them cosmetic surgeons. They rebuild or repair your skin, face, hands, breasts, or body. That can happen after an injury or disease or for cosmetic reasons.



મનોચિકિત્સકો(Psychiatrists)

આ ડોકટરો માનસિક, ભાવનાત્મક અથવા વ્યસનની બીમારીઓવાળા લોકો સાથે કામ કરે છે. તેઓ હતાશા, સ્કિઝોફ્રેનિઆ, પદાર્થ દુરૂપયોગ, અસ્વસ્થતા વિકાર અને જાતીય અને લિંગ ઓળખના મુદ્દાઓનું નિદાન અને સારવાર કરી શકે છે. કેટલાક મનોચિકિત્સકો બાળકો, કિશોરો અથવા વૃદ્ધો પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરે છે.

Psychiatrists

These doctors work with people with mental, emotional, or addictive disorders. They can diagnose and treat depression, schizophrenia, substance abuse, anxiety disorders, and sexual and gender identity issues. Some psychiatrists focus on children, adolescents, or the elderly.

રેડિયોલોજિસ્ટ્સ(Radiologists)

તેઓ રોગોનું નિદાન કરવા માટે એક્સ-રે, અલ્ટ્રાસાઉન્ડ અને અન્ય ઇમેજિંગ પરીક્ષણોનો ઉપયોગ કરે છે. તેઓ કેન્સર જેવી સ્થિતિની સારવાર માટે રેડિયેશન ઓંકોલોજીમાં પણ વિશેષતા મેળવી શકે છે.

Radiologists

They use X-rays, ultrasound, and other imaging tests to diagnose diseases. They can also specialize in radiation oncology to treat conditions like cancer.



જનરલ સર્જનો(General Surgeons)

આ ડોકટરો તમારા શરીરના તમામ ભાગો પર કામ કરી શકે છે. તેઓ ગાંઠો, એપેન્ડિસ અથવા પિત્તાશય લઈ શકે છે અને હર્નિઆસને સુધારી શકે છે. ઘણા સર્જનો પાસે કેન્સર, હાથ અથવા વેસ્ક્યુલર સર્જરી જેવી પેટાજાતિ હોય છે.

General Surgeons

These doctors can operate on all parts of your body. They can take out tumors, appendices, or gallbladders and repair hernias. Many surgeons have subspecialties, like cancer, hand, or vascular surgery.


યુરોલોજિસ્ટ્સ(Urologists)

આ એવા સર્જન છે જે પેશાબની નળીઓવાળું મૂત્રાશયની જેમ પેશાબની નળીમાં સમસ્યા માટે પુરુષો અને મહિલાઓની સંભાળ રાખે છે. તેઓ પુરુષ વંધ્યત્વની સારવાર પણ કરે છે અને પ્રોસ્ટેટ પરીક્ષાઓ પણ કરે છે

Urologists

These are surgeons who care for men and women for problems in the urinary tract, like a leaky bladder. They also treat male infertility and do prostate exams


મેડિકલ કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયા દ્વારા બી. સી. રોયની યાદમાં 1962 માં બિધાનચંદ્ર રોય એવોર્ડની સ્થાપના કરવામાં આવી હતી. નીચે આપેલા દરેક કેટેગરીમાં આ એવોર્ડ વાર્ષિક ધોરણે આપવામાં આવે છે: સ્ટેટસમેનશિપ ઓફ ધ હાઈએસ્ટ ઓર્ડર ઇન ઇન્ડિયા, મેડિકલ મેન-કમ-સ્ટેટસમેન, જાણીતા મેડિકલ પર્સન, ફિલોસોફીમાં જાણીતા વ્યક્તિ, જાણીતા વ્યક્તિ અને આર્ટ્સમાં જાણીતા વ્યક્તિ.  1 જુલાઈ, રાષ્ટ્રીય ડોક્ટર્સ ડેના દિવસે નવી દિલ્હીમાં ભારતના રાષ્ટ્રપતિ દ્વારા તે રજૂ કરવામાં આવ્યું છે. તે સૌ પ્રથમ 1973 માં ભારતના તત્કાલીન રાષ્ટ્રપતિ વી. વી. ગિરી દ્વારા નવી દિલ્હીના વિલિંગ્ડન હોસ્પિટલ (હાલના રામ મનોહર લોહિયા હોસ્પિટલ) ના એફઆરસીએસ સંદિપ મુખર્જીને એનાયત કરાયો હતો

ડો.બી.સી. રોય નેશનલ એવોર્ડ ફંડ. મેડિકલ કાઉન્સિલ ઓફ ઈન્ડિયાએ સંસ્થાના ડો.બી.સી. તેમની યાદને કાયમી બનાવવા માટે 1962 માં રોય નેશનલ એવોર્ડ ફંડ.

મુંબઇ સ્થિત જાણીતા ન્યુરોસર્જન ડો.બી.કે. મિશ્રાનું નામ પ્રતિષ્ઠિત ડો.બી.સી. વર્ષ 2018 ના પ્રખ્યાત તબીબી વ્યક્તિ તરીકે રાષ્ટ્રીય નેશનલ એવોર્ડ. તે ભારતનું સર્વોચ્ચ તબીબી સન્માન છે અને રાષ્ટ્રિય ડોક્ટર દિવસ નિમિત્તે 1 જુલાઈ, 2019 માં રાષ્ટ્રપતિ રામ નાથ કોવિંદ દ્વારા તેમને અર્પણ કરવામાં આવ્યો હતો.


30 June, 2021

વસંત-રજબ સ્મૃતિ દિવસ

વસંત-રજબ સ્મૃતિ દિવસ

1 જૂલાઇ



અમદાવાદમાં 100 કરતાં વધુ વર્ષોથી નીકળતી રથયાત્રા એક વર્ષને બાદ કરતા ક્યારેય કોમી રમખાણોનું નિમિત્ત બની નથી.

આ એક વર્ષ એટલે 1946નું વર્ષ. આ વર્ષમાં રથયાત્રા બાદ અમદાવાદમાં કોમી રમખાણો ફાટી નીકળ્યાં હતાં.

વર્ષે ૧૯૪૬માં રથયાત્રા હિંસક બની હતી. એ વખતે રથયાત્રા દરમિયાન કોમી હિંસા ભભૂકી ઉઠી હતી. એ વખતે કોંગ્રેસ દ્વારા સેવાદળ નામનુ સંગઠન કાર્યરત હતુ અને કોંગ્રેસનું કામ પણ આઝાદી માટે સંઘર્ષ કરવાનું હતુ. કોંગ્રેસ ભવનમાં ખબર પડી કે હિંસા ભડકી છે એટલે તેના શાંત કરવા માટે સેવાદળના કાર્યકર્તાઓ દોડી ગયા હતા. એમાં વસંતરાવ હેગિષ્ટે અને રજબઅલી લાખાણી પણ હતા. હિંસાત્મક ટોળાએ બન્ને સાથીદારોને મારી નાખ્યા હતા. એ ઘટના પહેલી જુલાઈએ બની હતી. માટે હવેથી પહેલી જુલાઈ 'વસંત-રજબ સ્મૃતિ દિવસ' તરીકે ઉજવાય છે.

1946માં પ્રથમ વખત રથયાત્રામાં હિંસા શરૂ થઈ, ત્યારે કોમી એખલાસ જાળવી   આ રમખાણોમાં લોકોના જીવ બચાવવા અને કોમી એકતા જાળવવા માટે જીવ આપનાર વસંત અને રજબને ભાગ્યે જ કોઈ યાદ કરે છે. આ બંને મિત્રોએ પ્રાણોની આહુતિ આપી હતી.

 1946 પહેલાં ક્યારેય રથયાત્રામાં કોમી હિંસા થઈ ન હતી

કાલુપુરની એ સમયની રાજમહેલ હોટલ પાસે જ્યારે રથયાત્રા પહોંચી ત્યારે અખાડાના પહેલવાનો અને મુસ્લિમો વચ્ચે ઘર્ષણ શરૂ થયું હતું, આ ઘર્ષણે પછી કોમી હિંસાનું રૂપ ધારણ કર્યું અને શહેરમાં અનેક વિસ્તારોમાં હિંસા અને આગના બનાવો શરૂ થયા.  આ જ સમયે વસંતરાવ હેગિષ્ટે અને રજબ લાખાણીની જોડી હિંસાને બંધ કરવા આગળ આવી. બંનેએ પોતપોતાની કોમના લોકોને સજાવવાના પ્રયત્નો શરૂ કર્યા. ખાંડની શેરી અને મહાજનવાડામાં ફાટી નીકળેલી હિંસા રોકવા માટે પ્રયત્ન કરતા હતા, ત્યારે ટોળાએ તેમની હત્યા કરી નાખી, વસંતના દૂધેશ્વરમાં અગ્નિસંસ્કાર કરવામાં આવ્યા, જ્યારે રજબ અલીને ગોમતીપુરમાં આવેલા ચારતોડા કબ્રસ્તાનમાં દફનાવવામાં આવ્યા હતા

વસંત હેગિષ્ટેનો જન્મ 16 મે 1906ના રોજ મહારાષ્ટ્રના મરાઠી પરિવારમાં થયો હતો, પણ તેનો ઉછેર અમદાવાદમાં થયો હતો. વસંત પર ગાંધી વિચારોનો પ્રભાવ હતો અને 15 વર્ષની ઉંમરે જ ભણવાનું છોડી દીધું હતું. તેઓ ગાંધીજી સાથે ચળવળમાં જોડાયા હતા, અસલાલી સુધી ગાંધીજી સાથે દાંડીકૂચમાં તેમણે ભાગ લીધો હતો. 1932, 1940 અને 1942માં તેઓ જેલમાં પણ ગયા હતા. વસંતરાવ હેગિષ્ટે સેવાદળમાં દાદા નામે ઓળખાતા હતા?

રજબ અલી લાખાણીનો જન્મ 27 જુલાઇ 1919માં કરાંચીમાં થયો હતો. 1935માં તેમનો પરિવાર વતન લીંબડી પરત આવીને વસ્યો હતો. રજબ અલી પણ ગાંધીજીના વિચારોથી પ્રેરિત હતા અને તેમણે અંગ્રેજોની નોકરી ના કરવાનો નિર્ણય કર્યો હતો, તેઓ પણ ગાંધીજી સાથે જોડાયા હતા અને 1938 અને 1942ની લડતમાં સક્રિય ભાગ લીધો હતો,  રજબઅલી સેવાદળમાં માર્કસવાદીના નામે જાણીતાં થયા હતાં. ભાવનગરની શામળદાસ કોલેજમાં લોકશાહી જૂથની રચના કરનારા રજબઅલી ગાંધીજીની આગેવાનીમાં રાજકોટ શહેરમાં સત્યાગ્રહમાં જોડાયા હતા, 1969ના તોફાન બાદ રજબના પરિવારે ધર્માંતર કર્યું હતું

વસંત અને રજબ બન્ને પ્રજાકાર્યોના શોખીન હતા. અમદાવાદમાં સેવાદળમાં બન્ને સાથે થયા અને પછી બન્ને પાક્કા દોસ્ત બની ગયા અને ઘણા કામો તેમણે સાથે કર્યા . એ દિવસે હીંસા ઠારવા પણ બન્ને સાથે જ હિંસા ઠારવા માટે મેદાનમાં પહોંચી ગયા હતા.



બંનેની શહાદતને યાદ કરતા 2015માં અમદાવાદમાં ગાયકવાડ હવેલી પોલીસ સ્ટેશન પાસે તેમનું સ્મારક બનાવવામાં આવ્યું છે. જેને 'બંધુત્વ સ્મારક' તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. ગાયકવાડ હવેલીમાં બંધુત્વ સ્મારકનું ઉદ્ઘાટન 2015માં તત્કાલીન મુખ્યમંત્રી આનંદીબેન પટેલે કર્યું


અમદાવાદમાં જમાલપુર પાસે વસંત-રજબ ચોક આવેલ છે.

1 જૂલાઇ ને અમદાવાદમાં વસંત-રજબની શહાદતની સ્મૃતિમાં કોમી એકતા દિવસ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે?




1947મા ઝવેરચંદ મેઘાણી એ વસંત અને રજબની યાદમા  સંસ્મરણાંત્મક ખંડ લખ્યો હતો જેનુ નામ વસંત-રજબ સ્મારક ગ્રંથ હતુ જે તેમનું છેલ્લુ સંપાદન હતુ.

29 June, 2021

દાદાભાઈ નવરોજી

દાદાભાઈ નવરોજી

હિંદના દાદા (‘ગ્રાન્ડ ઓલ્ડ મેન ઓફ ઇન્ડિયા)

બ્રિટિસ સંસદમાં ચૂંટાનાર પ્રથમ ભારતીય



જન્મતારીખ: 4 સપ્ટેમ્બર 1825

જન્મસ્થળ: મુંબઇ

પિતાનું નામ: પાલનજી નવરોજી

માતાનું નામ: માણેકબાઇ

અવશાન: 30 જૂન 1917

ઉપનામ: હિંદના દાદા (‘ગ્રાન્ડ ઓલ્ડ મેન ઓફ ઇન્ડિયા)

ભારતની આઝાદીમાં મહાત્મા ગાંધી, સરદાર પટેલ, જવાહરલાલ નહેરુ, ભગત સિંહ, ચંદ્રશેખર આઝાદ વગેરે જેવા ઘણા બધા નામી-અનામી લોકોનો ખૂબ જ મોટો ફાળો છે. સુભાષચંદ્ર બોઝ જેવા નેતાઓ તો દેશની બહારથી પણ આઝાદી માટે લડત લડી રહ્યા હતાં. ગાંધીજીના નેતૃત્વમાં હજારો સ્વાતંત્ર્ય સેનાની બ્રિટિશ શાસિત ભારતને સ્વતંત્ર કરાવવા ચળવળમાં જોડાયા અને તેમાંના કેટલાય લોકોએ જીવ ગુમાવ્યો, કેટલાય શહિદ થયા ત્યારે આપણો દેશ આઝાદ થયો. મિત્રો, આ સ્વાતંત્રસેનાની પૈકી આજે આપણે દાદાભાઈ નવરોજીનો થોડો પરિચય મેળવીએ. દાદાભાઈ નવરોજીને આપણી સ્વાધીનતાના મંત્રદ્રષ્ટા પણ કહેવાય છે.

દાદાભાઈ નવરોજીનો જન્મ 4 સપ્ટેમ્બર,1825 ના રોજ મુંબઈમાં થયો હતો. તેમનો જન્મ એક પારસી પરિવારમાં થયો હતો. દાદાભાઈ નવરોજીના પિતા પુરોહિત હતા

૧૮૨૫ ની સાલમાં આપણો દેશ  અંગ્રેજોની કારમી ગુલામી , અંગ્રેજો દ્વારા કરવામાં આવતા અસહ્ય દમનો માંથી પસાર થઇ રહ્યો હતો. આવા સમયે અંગ્રેજોની ગુલામી માંથી આપણા દેશને સ્વતંત્ર કરવા માટે રાષ્ટ્રભક્તો  ઝઝૂમી રહ્યા હતા.આવા રાષ્ટ્રભક્તો માનું એક અમર નામ એટલે દાદાભાઈ નવરોજી.

દાદાભાઈ  એ બાળપણ માંજ માત્ર ચાર વર્ષની ઉંમરે પિતાજીની હૂંફ ગુમાવી એમના માતા માણેકબાઈ એ ખુબ સંઘર્ષ વેઠીને કાળજી પૂર્વક એમનો ઉછેર કર્યો અને માના વાત્સલ્યસભર ઉછેરના કારણે બાળપણથી જ દાદાભાઈ માં શિક્ષા તથા જ્ઞાન પ્રત્યે લગાવના બીજ રોપાયા અને ભણવામાં તેજસ્વી વિદ્યાર્થી તરીકે ઉભરી આવ્યા. બાળપણથી જ મુશ્કેલીઓ અને સંઘર્ષ સાથે જીવનની શરૂઆતના લીધે તેમનામાં આત્મબળ અને આત્મશિસ્તના ગુણોની સંપત્તિનો વિકાસ આપમેળે થયો અને તેઓ આજીવન સારા અને શ્રેષ્ઠ જીવન માટે જાગૃત રહ્યા.

એ સમયે ભારતમાં બાળલગ્ન ની પરંપરા હતી અગિયારમા વર્ષે દાદાભાઈ ના લગ્ન સોરાબજી શ્રોફ ના સાત વર્ષના દીકરી ગુલબાઇ સાથે કરાવવામાં આવ્યા

ગામડાની શાળામાં દાદાભાઈની તેજસ્વીતા અને અનુસાશનમાં વધારે ને વધારે નિખાર આવ્યો. ત્યાર બાદ નેટિવ એજ્યુકેશન સોસાયટી નામની સંસ્થામાં વધુ અભ્યાસ માટે દાખલ થયા. શિક્ષણની સાથે સાથે શાળામાં કરાવવામાં  આવતી વ્યક્તિત્વ વિકાસની પ્રવૃત્તિઓમાં પણ એમણે ઝીણવટ પૂર્વક રસ લીધો અને આમ તેમની નેતૃત્વ શક્તિ ખીલી. ગિલ્લી દંડા એમની પ્રિય રમત આ રમત ને તેઓ “હિંદ ની ક્રિકેટ” કેહતા

યુવાનીમાં પ્રવેશેલા દાદાભાઈ એ એલ્ફિન્સ્ટન ઇન્સ્ટિટ્યૂટ કોલેજ માં અભ્યાસ કર્યો. કોલેજકાળમાં ગણિત , રાજકીય અર્થ શાસ્ત્ર અને અંગ્રેજી સાહિત્ય એમના પ્રિય વિષયો રહ્યા. બાળપણથી કરેલા સંઘર્ષ , સંયમ અને શિક્ષણના લીધે તેમનું ચરિત્ર ભરયુવાનીમાં સંપૂર્ણ પણે ખીલ્યું. કોલેજમાં પ્રોફેસર દ્વારા તેમને ” હિંદ કી આશ ” નામનું બિરુદ આપવામાં આવ્યું જે સમય જતા સાચું પડ્યું

દાદાભાઈ એ વિદ્યાર્થીકાળ માં જે જોયું અનુભવ્યું કે દેશની પ્રજા પર અંગ્રેજો દ્વારા દમન ગુજારવામાં આવી રહ્યો છે. લોકોને પ્રાથમિક હકોથી વિમુખ રાખવામાં આવી રહ્યા છે. એટલે રાષ્ટ્રજનો માં લોકજાગૃતિની અલખ જગાડી રાષ્ટ્રના વિકાસ માટે રાષ્ટ્રને સ્વતંત્ર કરવું જ રહ્યું અને એ માટે એમણે રાષ્ટ્રને સ્વતંત્ર કરવાનો સંકલ્પ કર્યો

કોલેજ પૂર્ણ થયા બાદ તેઓ એલ્ફિસ્ટન કોલેજમાં જ ગણિતના પ્રધ્યાપક તરીકે જોડાયા . એ સમયે પ્રધ્યાપક ના ઉચ્ચ હોદ્દા પર નિયુક્ત થનારા દાદાભાઈ નવરોઝી પ્રથમ ભારતીય હતા

 પોતે ધંધાકીય કારકિર્દી બનાવવા માગતા હોવાથી તેઓ 30 વર્ષની ઉંમરે ઇંગ્લેન્ડ ગયા. દાદાભાઈએ ઇંગ્લેન્ડમાં ઈમ્પોર્ટન્ટ પારસી કોમર્શિયલ પેઢીમાં ભાગીદાર બન્યા અને પોતાનું કોમર્શીયલ હાઉસ ઊભુ કર્યુ.

1851માં ધર્મ-સુધારણા માટે ‘રહનુમા-ઈ-મઝદયરન સભા’ની સ્થાપના કરી અને આ સંસ્થા મારફતે ‘રાષ્ટ્ર ગોફતાર’ નામના મુખપત્ર દ્વારા પારસી સુધારણા આંદોલનને વેગવંતુ બનાવ્યુ.ત્યારબાદ દાદાભાઈએ ધર્મ માર્ગદર્શક નામનું મેગેઝિન પણ શરૂ કર્યું હતું. 

1859માં ઈન્ડિયન સિવિલ સર્વિસમાં ભરતી પ્રક્રિયામાં થતા અન્યાય સામે એક આંદોલન શરૂ કર્યુ. ભારતીય સમાજમાં બુદ્ધિજીવીઓની ઉન્નતિ માટે કોઈ પદ્ધતિસર કામ કરનાર પ્રથમ વ્યક્ત હોય તો એ દાદાભાઈ નવરોજી છે. 

1861માં તેઓએ ધ લંડન અંજુમન નામની સંસ્થા સ્થાપી અને તેના પ્રથમ પ્રમુખ બન્યા. 

1862માં ભારતની વાસ્તવિક પરિસ્થિતિ અને અંગ્રેજ શાસનમાં થયેલી દૂર્દશા તથા ભારતીય પ્રજાની જરૂરિયાતોનો સાચો ખ્યાલ ઈગ્લેન્ડની પ્રજા સુધી પહોચાડવાના ઉદ્દેશથી દાદાભાઈએ ‘ઈસ્ટ ઈન્ડિયન એસોશિયેશન’ નામે એક વગદાર સંસ્થાની સ્થાપના કરી.

1869ના જુલાઈમાં ગોંડલના મહારાજા ભગવદસિંહજી અને મુંબઈના શેરીફે પ્રેમજી કાવસજી ઇન્સ્ટિટ્યૂટમાં દાદાભાઈનું સન્માન કરવાનો કાર્યક્રમ યોજ્યો હતો અને તેમને ₹ 25,000 (આજના કરોડો રૂપિયા બરાબર) આપવામાં આવ્યા હતા. દાદાભાઈએ આ નાણાં તેમની સંસ્થા ઇસ્ટ ઇન્ડિયા એસોસિએશનને દાનમાં આપી દીધા હતા. 

ભાવનગર, કચ્છ અને વડોદરાના રાજાઓએ પણ દાદાભાઈનું સન્માન કર્યું હતું.

 દાદાભાઈએ વડોદરાના મહારાજા મલ્હારરાવ ગાયકવાડને બ્રિટિશ એજન્ટ સાથેના પ્રશ્નો હલ કરવામાં મદદ કરી જેનાથી ખુશ થઈને મહારાજાએ 1874માં તેમને વડોદરાના દીવાન નિમ્યા હતા. 

દાદાભાઈ કન્યા કેળવણીના પણ અત્યંત હિમાયતી હતા. તેઓ તેમના સાથીઓ સાથે ઘરે ઘરે જઈને માતા-પિતાઓને તેમની દીકરીઓને ભણવા મોકલવા વિનંતી કરતા. તેઓ ગોપાલકૃષ્ણ ગોખલે, બાલ ગંગાધર ટિળકની સાથે સાથે ગાંધીજીના પણ ગુરુ હતા. 

1886માં બ્રિટિશ પાર્લામેન્ટમાં સ્થાન મેળવવાના હેતુથી દાદાભાઈ ઈગ્લેન્ડ પાછા ફર્યા અને 1892માં ઈગ્લેન્ડ પાર્લામેન્ટના સભ્ય તરીકે ચૂંટાયા. આ રીતે દાદાભાઈ બ્રિટિશ પાર્લામેન્ટમાં સ્થાન મેળવનારા પ્રથમ ભારતીય બન્યા હતા અને તેઓ ભારતીય રાષ્ટ્રવાદના પિતા તરીકે જાણીતા બન્યા.

દાદાભાઈની ગણના ભારતીય રાષ્ટ્રીય કોંગ્રેસના સ્થાપક તરીકે થાય છે.

 તેઓ ત્રણ વખત કોંગ્રેસના પ્રમુખ તરીકે ચૂંટાયા હતા. કોંગ્રેસના શરૂઆતના વર્ષોમાં સ્વતંત્રતાની લડાઈ દરમિયાન તેમણે ઉદારમતવાદી રસ્તો અપનાવ્યો હતો. 

દાદાભાઈ વિવિધ ક્રાંતિકારી કાર્યક્રમોમાં જોડાઈને 1904માં સ્વરાજની માંગણી કરી હતી.

ગાંધીજી દક્ષિણ આફ્રિકામાં અપમાનિત થતાં તેમણે દાદાભાઈ નવરોજીને પત્ર લખી સલાહ માગી હતી. દાદાભાઈ ગાંધીજીથી લગભગ 44 વરસ મોટા હતા

ગોપાલ કૃષ્ણ ગોખલે અને ગાંધીજી  સહિત યુવા રાષ્ટ્રીય નેતાઓ દાદાભાઈને એક વરિષ્ઠ સલાહકાર તરીકે આદર આપતા હતા. જેને કારણે એમને હિંદના દાદાના હુલામણા નામથી ઓળખવામાં આવે છે.

દાદાભાઈનું જીવન સાદગી, શુધ્ધતા અને પ્રભાવશાળી રહ્યુ હતું. આવા પ્રભાવશાળી અને સાદગીથી ભરેલા દાદાભાઈના જીવનનો 30 જૂન, 1917 ના રોજ અંત આવ્યો હતો. 

93 વર્ષની પરિપક્વ ઉંમરે દાદાભાઈનુ મૃત્યુ થયુ હતું. 



ભારતીય ટપાલ ખાતાએ દાદાભાઈ નવરોજીની પહેલી ટપાલટિકિટ 1963માં જ્યારે બીજી 1997માં અને ત્રીજી 2017માં બહાર પાડી

તેમણે એકવાર કહ્યું હતું કે, ‘સંગઠિત થાઓ, સતત પ્રયત્ન કરો અને સેલ્ફ ગવર્મેન્ટ હાંસલ કરો, જેથી લાખો લોકો હાલમાં ગરીબી, દુષ્કાળ અને પ્લેગથી મરી રહ્યા છે તેઓને બચાવી શકાશે.’ 

આજે આપણે સ્વાતંત્ર્ય અને આઝાદીના જે મીઠા ફળ ભોગવી રહ્યા છીએ તે મેળવવા આવા અનેક મહાપુરૂષોએ સમગ્ર જીવન ન્યોછાવર કરેલું. આપણા સૌની નૈતિક ફરજ છે કે તેઓને યાદ કરી તેમના જીવનમાંથી દેશપ્રેમ અને રાષ્ટ્ર માટે સર્વસ્વ અર્પણ કરવાની ભાવના કેળવીએ.

અભ્યાસી, નીડર, રાષ્ટ્રપ્રેમી એવા દાદાભાઈની સ્મૃતિમાં ભારત, પાકિસ્તાન અને ઈંગ્લેન્ડ એવાં ત્રણ-ત્રણ રાષ્ટ્રોમાં રસ્તાઓનું નામકરણ થયું. 

ત્રણ-ત્રણ રાષ્ટ્રોમાં જેની ખ્યાતિ હોય એવી વિરલ વિભૂતિ દાદાભાઈ હતા.

તેમણે સૌ પ્રથમ દેશને ‘સ્વરાજ્ય’ સૂત્ર આપ્યું હતું.  આજના આધુનિક ભારતનું નિર્માણ કરનાર દાદાભાઈ નવરોજીને  શત શત પ્રણામ.