રામનારાયણ પાઠક (Ramnarayan V. Pathak)

 રામનારાયણ પાઠક

(કવિ, વિવેચક, વાર્તાકાર, નિબંધકાર, પિંગળશાસ્ત્રી)

પુરુ નામ: રામનારાયણ વિશ્વનાથ પાઠક

જન્મતારીખ: 9 એપ્રિલ 1887 ( 8 એપ્રિલ પણ જન્મ તારીખ ઘણી જગ્યાએ જોવા મળે છે)

જન્મસ્થળ: ગણોલ, ધોળકા, અમદાવાદ

ઉપનામ: દ્વિરેફ, શેષ,  સ્વૈરવિહારી, જાત્રાળુ

અવશાન: 21 ઓગસ્ટ 1955 (મુંબઇ) 

તેમણે વિવેચન, કવિતા, નાટક અને ટૂંકી વાર્તામાં યોગદાન આપ્યું હતું.

તેમનો જન્મ ગુજરાતના અમદાવાદ જિલ્લામાં આવેલા ગણોલ ગામમાં 9 એપ્રિલ 1887 ના દિવસે થયો હતો. તેમના પિતા શિક્ષક હતા. તેઓ મેટ્રિક પાસ થયા બાદ વધુ આગળ અભ્યાસ કરી વકીલ બન્યા. વકીલાતના વ્યવસાયમાં અઢળક આવક હોવા છતાં તેમાં તેમનો જીવ ન લાગતાં, સાહિત્ય તેમ જ શિક્ષણ જેવાં ટાંચી આવક આપતાં ક્ષેત્રોમાં કાર્ય કરવા લાગ્યા. તેમણે પ્રસ્થાન માસિક દ્વારા સાહિત્યના વિવિધ પાસાંઓ સાથે વિશેષ પરિચય કેળવ્યો.

 તેમણે પ્રસ્થાન માસિક દ્વારા સાહિત્યના વિવિધ પાસાંઓ સાથે વિશેષ પરિચય કેળવ્યો.

તેઓ મેટ્રિક પાસ થયા બાદ વધુ આગળ અભ્યાસ કરી વકીલ બન્યા

તેમનાં નામમાં બે વાર ર અક્ષર આવતો હોવાને કારણે દ્વિરેફ ઉપનામથી વાર્તાઓ પ્રગટ કરી. કાવ્યોની રચનાઓ તેમણે શેષઉપનામ દ્વારા કરી તેમ જ સ્વૈરવિહાર ઉપનામથી હળવી શૈલીના નિબંધો પણ લખ્યા છે.

ઉમાશંકર જોષી એ તેમને “ગાંધી યુગના સાહિત્યગુરુ” તરીકે અને યશવંત શુક્લાએ તેમને ગુજરાતી ટૂંકી વાર્તાના સૌથી ઊંચા શિખર તરીકે ઓળખાવ્યા છે.

તેમના પર ગાંધીવાદી વિચારોનો ઉંડો પ્રભાવ હતો

તેમની ટૂંકી વાર્તા ઉત્તર માર્ગનો લોપ ‍(૧૯૪૦) મટાે તેમને ૧૯૪૩માં મોતીસિંહજી મહિડા સુવર્ણચંદ્રક પ્રાપ્ત થયો હતો

 ૧૯૪૯માં તેમને પ્રાચીન ગુજરાતી છંદો માટે હરગોવિંદદાસ કાંટાવાળા પારિતોષિક આપવામા આવ્ય્યો હતો

બૃહદ પિંગળ માટે ૧૯૫૬માં સાહિત્ય અકાદમી પુરસ્કાર પ્રાપ્ત થયો હતો...

 ૧૯૪૬માં તેઓ ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના 16માં પ્રમુખ રહ્યા હતા. 

૧૯૪૯માં તેમને પ્રાચીન ગુજરાતી છંદો માટે નર્મદ સુવર્ણ ચંદ્રક  

બૃહદ પિંગળ માટે ૧૯૫૬માં સાહિત્ય અકાદમી ઍવોર્ડ મળ્યો હતો.

૨૧મી ઓગસ્ટ ૧૯૫૫ ના રોજ પાઠકજીનું હ્રદયરોગના હુમલાને કારણે અવસાન થયું.

વિવેચન ગ્રંથો

• અર્વાચીન ગુજરાતી કાવ્યસાહીત્ય (૧૯૩૩)
• નર્મદાશંકર કવિ (૧૯૩૬)
• અર્વાચીન કાવ્ય સાહિત્યના વહેણો (૧૯૩૮)
• કાવ્ય ની શક્તિ (૧૯૩૯)
• સાહિત્યવિમર્શ (૧૯૩૯)
• નર્મદ : અર્વાચીન ગધ્યપધ્યનો આધ્ય પ્રણેતા (૧૯૪૫)
• સાહિત્યલોક (૧૯૫૪)
• નભોવિહાર (૧૯૬૧)
• આકલન (૧૯૬૪)
• કાવ્યપરિશીલન (૧૯૬૫), નગિનદાસ પારેખ સાથે
• શરદ્સમિક્શા (૧૯૮૦)

વાર્તાસંગ્રહો

• દ્વિરેફ ની વાતો – ૧ (૧૯૨૮)
• દ્વિરેફ ની વાતો – ૨ (૧૯૩૫)
• દ્વિરેફ ની વાતો – ૩ (૧૯૪૨)
• ચુંબન અને બીજી વાતો (નગીનદાસ પારેખ સાથે, ૧૯૨૪) આ એક યુરોપિયન વાર્તાનો અનુવાદ છે.

વાર્તાઓ

• મુકુન્દરાય
• રજ્નું ગજ
• ખેમી
• બુદ્વીવિજય
• સૌભાગ્યવતી
• જમનાનું પૂર
• કમાલ જમાલની વાર્તા  

નાટ્યસંગ્રહ

• ફુલાંગાર અને બીજી કૃતિઓ (૧૯૫૯)

કાવ્યસંગ્રહ

• રાણક્દેવી (૧૯૨૧) તેમણે “જાત્રાળુ” ઉપનામથી આ એક્માત્ર કાવ્ય લખ્યું હતુ.
• શેષનાં કાવ્યો (૧૯૩૮)
• વિશેષ કાવ્યો (૧૯૫૯) રા. વિ. પાઠક નો મર્ણોપરાંત કાવ્યસંગ્રહ  

પિંગળગ્રંથો

• પ્રાચીન ગુજરાતી છંદો
• બ્રુહદ્પીંગળ (૧૯૫૫)
• મધ્યમ પિંગળ (આ ગ્રંથ મૃત્યુના કારણે અધુરો રહ્યો હતો)

નિબંધસંગ્રહ

તેમણે નીચેના હળવા નિબંધો લખ્યાં છે.

• સ્વૈરવિહાર – ૧ (૧૯૩૧)
• સ્વૈરવિહાર – ૨ (૧૯૩૭)

મનોવિહાર (૧૯૫૬) માં ગંભીર નિબંધો આપેલા છે.