ડૉ. ઝાકીર હુસૈન

ડૉ. ઝાકીર હુસૈન

(ભારતના ત્રીજા રાષ્ટ્રપતિ)

જન્મતારીખ: 8 ફેબ્રુઆરી 1897

જન્મસ્થળ: હૈદરાબાદ

પિતાનું નામ: ફિદા હુસૈન ખાન

માતાનું નામ: નાઝનીન બેગમ

અવસાન: 3 મે 1969 (દિલ્હી)

ઝાકીર હુસૈન ખાન ભારતીય અર્થશાસ્ત્રી અને રાજકારણી હતા.

ભારતના પૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ડો.ઝાકિર હુસૈનનો જન્મ 8 ફેબ્રુઆરી, 1897 ના રોજ હૈદરાબાદમાં થયો હતો, તે ઉચ્ચ મધ્યમ વર્ગના પઠાણ પરિવારના હતા. ઉત્તર પ્રદેશના ફરરૂખાબાદ જિલ્લાના કુએનગંજ ખાતે સ્થાયી થયા હતા. કમનસીબે ઝાકિર હુસૈન જ્યારે દસ વર્ષ ના હતા ત્યારે તેના પિતા ફિદા હુસેન ખાનનું અવસાન થયું હતું. તે મોહમ્મદ એંગ્લો-ઓરિએન્ટલ કોલેજમાં (હવે અલીગર મુસ્લિમ યુનિવર્સિટી) ઉચ્ચ અભ્યાસ માટે ગય હતા. તે દિવસોમાં પણ તેમના જનરલ નોલેજ પ્રત્યેના તેમના પ્રેમ, તેની સમજશક્તિ અને છટાદાર વ્યક્તિત્વ અને તેમના સાથી વિદ્યાર્થીઓને મદદ કરવાની તત્પરતા માટે જાણીતા હતા.23 વર્ષની ઉમરે એમ.એ. વર્ગનો એક માત્ર એવા વિદ્યાર્થી ઝાકિર હુસેન, વિદ્યાર્થીઓ અને શિક્ષકોના જૂથમાં હતા કે જેમણે જામિયા મીલીયા ઇસ્લામિયાના નામથી રાષ્ટ્રીય મુસ્લિમ યુનિવર્સિટીની સ્થાપના કરવાનું નક્કી કર્યુ હતું.

જાકીર હુસેનની જ્ઞાન માટેની તેમની તત્પરતા 1920 ના દાયકામાં તેમને જર્મની લઈ ગઈ. ત્યાં તેમના ત્રણ વર્ષના રોકાણ દરમિયાન, તેમણે સંગીત પર યુરોપિયન કલા અને સાહિત્ય માટે ઊંડો પ્રેમ મેળવ્યો અને તેને અર્થશાસ્ત્રની બર્લિન યુનિવર્સિટીમાંથી ડોક્ટરેટ પદવી પણ મળી. નવેમ્બર 1948 માં, ડો.ઝાકિર હુસેનને અલીગર મુસ્લિમ યુનિવર્સિટીના કુલપતિ તરીકે નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા. તેમને ભારતીય યુનિવર્સિટી કમિશનના સભ્ય તરીકે પણ નિયુક્ત કરવામાં આવ્યા હતા. વર્લ્ડ યુનિવર્સિટી સર્વિસે તેમને ભારતીય રાષ્ટ્રીય સમિતિના અધ્યક્ષ બનાવ્યા અને 1954 માં તેઓ આ સંસ્થાના વિશ્વ અધ્યક્ષ તરીકે ચૂંટાયા.

તેઓ રાજ્યસભામાં પણ નામાંકિત થયા હતા અને 1956 થી 1958 દરમિયાન યુનેસ્કોના એક્ઝિક્યુટિવ બોર્ડમાં ભારતીય પ્રતિનિધિ બન્યા હતા. 1957 સુધી તેઓ સેન્ટ્રલ બોર્ડ ઓફ સેક્ધડરી એજ્યુકેશનના અધ્યક્ષ રહ્યા.ડો.જાકીર હુસેનને 1954 માં પદ્મ વિભૂષણ અને 1963 માં ભારત રત્નથી નવાજવામાં આવ્યા હતા. ડો. જાકીર હુસેન 13 મે, 1967 ના રોજ ભારતના રાષ્ટ્રપતિ તરીકે ચૂંટાયા હતા. તેમના એક ઉદ્ઘાટન પ્રવચનમાં કહ્યું હતું કે આખું ભારત તેમનું ઘર હતું અને તેના તમામ લોકો તેમના હતા. કુટુંબના સભ્યો સમાન હતા.

તેઓ ૧૯૫૭ થી ૧૯૬૨ દરમિયાન બિહારના ગવર્નર રહ્યા હતા અને ૧૯૬૨ થી ૧૯૬૭ દરમિયાન ભારતના ઉપરાષ્ટ્રપતિ પદે રહ્યા હતા. તેેે ભારતના બીજા ઉપરાષ્ટ્રપતિ હતા.

1967 થી 1969 સુધી ભારતના રાષ્ટ્રપતિ બન્યા હતા જે ભારતના ત્રીજા રાષ્ટ્રપતિ હતા.

તેઓ જામીયા મિલિયા ઇસ્લામિયાના સહસ્થાપક હતા અને ૧૯૨૮થી તેના વાઇસ-ચાન્સેલર પણ હતા. તેમના નેતૃત્વ હેઠળ જામીયામાં ભારતની સ્વતંત્રતાની ચળવળે જોર પકડ્યું હતું.  

તેઓ ભારતના પ્રથમ મુસ્લિમ રાષ્ટ્રપતિ હતા અને ઓફિસમાં  મૃત્યુ પામનાર પ્રથમ ભારતીય રાષ્ટ્રપતિ હતા

1998માં ટપાલ વિભાગ દ્વારા તેમના સન્માન્માં ટપાલ ટિકિટ બહાર પાડવામાં આવી હતી.

૧૯૬૩માં તેમને ભારતના સર્વોચ્ચ નાગરિક પુરસ્કાર ભારત રત્નથી સન્માનિત કરવામાં આવ્યા હતા.

જામીયા મિલિયા ઇસ્લામિયા ખાતે ઝાકીર હુસૈનનો મકબરો આવેલ છે.