ગુરુ ગોવિંદસિંહ જીવન પરિચય

 ગુરુ ગોવિંદસિંહ

(શીખોના 10મા અને છેલ્લા ધર્મગુરુ અને ખાલસા પંથના સંસ્થાપક)

ગુરુ ગોવિંદસિંહજીનો જન્મ 5 જાન્યુઆરી 1666 (વિક્રમ સંવંંત મુજબ 1723 પોષ સુદ સાતમ)  દિવસે પટના સાહિબમાં થયો હતો.( ઘણી જગ્યાએ 22 ડિસેમ્બર પણ જન્મ તારીખ જોવા મળે છે)

શીખ સમુદાયના લોકો તેમની જયંતિ વિક્રમ સંવંત મુજબ ઉજવે છે.

તેમના પિતાનું નામ ગુરુ તેગબહાદુરસિંહ  અને માતાનું નામ ગુજારી હતું. તેમના પિતા શીખોના 9 મા ગુરુ હતા. ગુરુ ગોવિંદસિંહજી ના બાળપણમાં, તેઓ ગોવિંદ રાય ના નામ થી ઓળખાતા હતા. 

ગુરુ ગોવિંદસિંહની જન્મજયંતિને શીખ સમુદાય  પ્રકાશ પર્વ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.

 આ દિવસે ગુરુદ્વારાઓમાં રોશનીનો શણગાર કરવામાં આવે છે. લોકો અરદાસ, ભજન, કીર્તન સાથે પૂજા કરે છે. સવારે શહેરમાં પ્રભાત ફેરી કાઢવામાં આવે છે. લંગરનું પણ આયોજન કરાય છે.

પરિવારના છોકરાઓ ગોવિંદને પ્રેમથી ગોવિંદરાય કહેતા હતા. ગુરુ ગોવિંદસિંહનું બાળપણ પટનામાં વિત્યું હતું. ત્યાં તે બાળપણમાં બાળકો સાથે તીર-લડાઇ, કૃત્રિમ યુદ્ધ જેવી રમતો રમતો હતો. આને કારણે બાળકોએ તેમને સરદાર તરીકે સ્વીકારવાનું શરૂ કર્યું. તેમને હિન્દી, સંસ્કૃત, પર્શિયન, બ્રિજ વગેરે ભાષાઓનું જબરદસ્ત જ્ઞાન હતું.

તેમણે 1699 માં વૈશાખીના દિવસે ખાલસા પંથની સ્થાપના કરી અને દરેક શીખને કિર્પણ અથવા શ્રીસાહિબ પહેરવાનું ફરજિયાત બનાવ્યું.

તે જ સમયે, ગુરુ ગોવિંદસિંહ જીએ ખાલસા અવાજ આપ્યો. જેને વાહેગુરુજી કા ખાલસા વાહેગુરુજી કા ફતેહ  છે. પોતાના ધર્મની રક્ષા માટે મુગલો સાથે લડતા તેમણે આખા કુટુંબનું બલિદાન આપ્યું હતું અને તેમના બે પુત્રો બાબા અજિત સિંહ અને બાબા જુઝાર સિંહ ચામકૌરની લડાઇમાં શહાદત મેળવ્યા હતા.

નવેમ્બર 1675 માં, ઔરંગઝેબે ગુરુ તેગ બહાદુરને શહીદ કર્યા, ત્યારબાદ તેમણે નવ વર્ષની નાની ઉંમરે તેમના પિતાની ગાદી લીધી.

ગુરુ ગોવિંદસિંહજી ખૂબ નિર્ભય અને બહાદુર યોદ્ધા હતા.  તેમની બહાદુરી વિશે લખવામાં આવ્યું છે કે , “સવા લાખ સે એક લડાઉ ચિડીયો સે મેં બાજ લડાઉ તમે ગોવિંદસિંહ નામ કહાઉ.

ગુરુ ગોવિંદસિંહજીએ ખાલસાને અવાજ આપ્યો. જેને "वाहेगुरु जी का खालसा, वाहेगुरु जी की फतह" કહેવામાં આવે છે.

તેમણે જ શિખો માટે 'પાંચ કકાર' ફરજિયાત બનાવ્યા હતા. केश, कड़ा, कृपाण, कंघा और कच्छा પહેરવાનો રિવાજ શીખ પાસે છે.

તેણે પોતાના ધર્મની રક્ષા માટે મુગલો સાથે લડતી વખતે તેના આખા કુટુંબનું બલિદાન આપ્યું હતું. તેમના બે પુત્રો બાબા અજિત સિંહ અને બાબા જુઝાર સિંહે ચામકૌરની લડાઇમાં શહાદત મેળવી હતી. તે જ સમયે, અન્ય બે પુત્રો બાબા જોરાવર સિંહ અને ફતેહ સિંહને સરહંડના નવાબે જીવંત દિવાલોમાં ચણી દીધા હતા.

ખાલસા પંથની સ્થાપના વર્ષ 1699 માં શીખ ગુરુ ગોવિંદસિંહ જીએ કરી હતી. તે શીખના ઇતિહાસમાં સૌથી મહત્વપૂર્ણ ઘટના માનવામાં આવે છે. તે ગુરુ ગોવિંદસિંહે જ ગુરુ પરંપરાનો અંત લાવતા શીખ લોકોના ગુરુ ગ્રંથ સાહિબ જાહેર કર્યા હતા.

તેમણે ખાલસાને પાંચ સિદ્ધાંતો આપ્યા, જેને 5 કકાર કહેવામાં આવે છે. પાંચ કકારનો અર્થ એ છે કે તે વસ્તુઓ "ક" શબ્દથી શરૂ થાય છે, જે બધા ખાલસા શીખએ ગુરુ ગોવિંદસિંહના સિધ્ધાંતો અનુસાર પહેરવા પડે છે. 

ગુરુ ગોવિંદસિંહે શીખો માટે પાંચ વસ્તુ ફરજીયાત કરી હતી - 'કેશ', 'કાધા', 'કિર્પણ', 'કાંસકો' અને 'કાચ્છા'. તેમના વિના ખાલસા વેશમાં સંપૂર્ણ માનવામાં આવતું નથી.

ખાલસા પંથની સ્થાપના-

એવું કહેવામાં આવે છે કે એક દિવસ જ્યારે બધા લોકો એકઠા થયા, ગુરુ ગોવિંદસિંહે કંઈક એવી માંગ કરી કે ત્યા સન્નાટો છવાય ગયો. સભામાં હાજર લોકો ગુરૂ ગોવિંદ સિંહનુ મસ્તક માગી લીધુ. ગુરુ ગોવિંદસિંહે કહ્યું કે તેમને માથુ જોઈએ.
જે પછી એક પછી એક પાંચ લોકો ઉભા થયા અને બોલ્યા કે માથુ હાજર છે. તો જેવા તંબૂની અંદર ગયા તો ત્યાથી લોહીનો પ્રવાહ વહેવા માંડ્યો. જેને જોઇને બાકીના લોકો બેચેન થઈ ગયા.

છેવટે જ્યારે ગુરુ ગોવિંદસિંહ એકલા તંબુની અંદર ગયા અને પાછા ફર્યા, ત્યારે લોકો આશ્ચર્યચકિત થઈ ગયા. નવા કપડાં, પાઘડી પહેરીને એ પાંચેય યુવકો તેમની સાથે હતા.ગુરુ ગોવિંદસિંહ તેમની પરીક્ષા લઈ રહ્યા હતા. ગુરુ ગોવિંદે 5 યુવાનોને તેમનો પંચ પ્યારા ગણાવ્યા અને જાહેરાત કરી કે હવેથી દરેક શીખ કડુ, કૃપાલ, કચ્છો, વાળ અને કાંસકો ધારણ કરશે. અહીંથી ખાલસા પંથની સ્થાપના થઈ. ખાલસાનો અર્થ શુદ્ધ થાય છે.

ગુરૂ ગોવિંદના 5 પ્રેરણાદાયક વિચાર -

વચન કર કે પાલના - જો તમે કોઈને વચન આપ્યુ છે તો તેને દરેક કિમંતે નિભાવવુ જોઈએ

કોઈની નિંદા, ચાડી અતૈ ઈર્ખા નૈ કરના - કોઈની ચુગલી કે નિંદા કરવાથી આપણે બચવુ જોઈએ અને કોઈની ઈર્ષા કરવાને બદલે મહેનત કરવાથી ફાયદો થાય છે.

કમ કરન વિચ દરીદાર નહી કરના - કામમાં ખૂબ મહેનત કરો અને કામને લઈને બેદરકારી ન રાખો.

ગુરુબાની કંઠ કરની - ગુરૂબાનીને યાદ કરી લો

દસવંડ દેના - તમારી કમાણીનો દસમો ભાગ દાનમાં આપી દો.

દેશ, ધર્મ અને સંસ્કૃતિની  રક્ષા કાજે નવ વર્ષની ઉંમરમાં પિતાનું બલિદાન આપ્યું અને ૩૮ વર્ષની ઉંમરમાં ચારે પુત્રોનું બલિદાન આપ્યું. તેથી જ સર્વવંશ દાની કહેવાયા.

ધર્મની રક્ષા માટે ગુરુ ગોવિંદસિંહજીએ તેમના આખા કુટુંબનું બલિદાન આપ્યું હતું. તેના બે પુત્રોને દિવાલોમાં જીવંત ચણી દેવામાં આવ્યા હતા. ઓક્ટોબર 1708 માં તેમનું અવસાન થયું. ત્યારથી, ગુરુ ગ્રંથ સાહિબ શીખોના કાયમી ગુરુ બન્યા છે.

ચમકૌર યુદ્ધ્ વિશે માહિતી મેળવવા અહી ક્લિક કરો.

                   જો બોલે, સો નિહાલ!... સત શ્રી અકાલ!