ખુદીરામ બોઝ જીવન પરિચય

 ખુદીરામ બોઝ

જન્મતારીખ: 3 ડિસેમ્બર 1889

જન્મસ્થળ: મોહોબની, મીદનાપુર, પશ્ચિમ બંગાળ

પિતાનું નામ: ત્રૈલોક્યનાથ

માતાનું નામ: લક્ષ્મીપ્રિયા દેવી

અવસાન: 11 ઓગસ્ટ 1908

ઓળખ: ભગવદ્ ગીતા સાથે ફાંસી પામનાર યુવા શહિદ

ખુદીરામ ૧૮ વર્ષ ૮ મહિના અને ૮ દિવસની સૌથી નાની વયે ચડનારા ભારતના પ્રથમ ક્રાંતિકારી હતા

માત્ર 18 વર્ષની ઉંમરે દેશ માટે હાથમાં ભગવત ગીતા લઈ ફાંસીના માંચડે ચડી ગયા હતા

ખુદીરામ બોઝનો જન્મ ૩ ડિસેમ્બર ૧૮૮૯ના રોજ પશ્ચિમ બંગાળના મિદનાપુર જિલ્લાના મોહોબની ગામે થયો હતો. તેમના પિતા ત્રૈલોક્યનાથ મારજોલ રાજની જાગીરમાં મહેસુલ અધિકારી હતા

વર્ષ ૧૯૦૨–૦૩માં શ્રી અરવિંદ અને સિસ્ટર નિવેદિતા મિદનાપુરના પ્રવાસે હતા. તેમણે સ્વતંત્રતા માટે સંઘર્ષરત ક્રાંતિકારી જૂથ-સમૂહો સાથે સાર્વજનિક વ્યાખ્યાનો અને વ્યક્તિગત સત્રોની શૃંખલાઓનું આયોજન કર્યું હતું. કિશોર વયના ખુદીરામ આ ક્રાંતિની ચર્ચાઓમાં સક્રીય ભાગીદાર હતા.

બાદમાં તેઓ અનુશીલન સમિતિ સાથે જોડાયા. ત્યાં તેઓ બિરેન્દ્રકુમાર ઘોષના સંપર્કમાં આવ્યા. ૧૫ વર્ષની ઉંમરે તેઓ સ્વયંસેવક બન્યા અને બ્રિટીશ રાજ વિરુદ્ધ ચોપાનિયાં વહેંચવાના ગુનામાં ધરપકડ કરાયા. ૧૯૦૬માં મિદનાપુરમાં એક કૃષિ અને ઔદ્યોગિક પ્રદર્શનીમાં બંગાળના ક્રાંતિકારી નેતા સત્યેન્દ્રનાથ લિખિત સોનાર બાંગ્લાની પ્રત વહેંચવાના ગુનામાં તેમની ધરપકડ કરવામાં આવી. સરકાર વિરુદ્ધ રાજદ્રોહ કરવાના ગુનામાં તેમના પર મુકદ્દમો ચલાવવામાં આવ્યો. પરંતુ પુરાવાઓના અભાવે ખુદીરામ નિર્દોષ છૂટી ગયા. ૧૬ વર્ષની ઉંમરે તેમણે પોલીસ સ્ટેશનો પાસે બોમ્બ લગાવવામાં ભાગ લઈ કેટલાક સરકારી અધિકારીઓને નિશાન બનાવ્યા.

૧૯૦૫માં બંગાળાના ભાગલાની ઘટના પછીના અંગ્રેજ સરકાર વિરોધી આંદોલનમાં ખુદીરામે ભાગ લીધો ત્યારે માત્ર ૧૪ વર્ષના હતા.

સત્યેનબોઝના નેતૃત્વમાં ખુદીરામે પોતાનું ક્રાંતિકારી જીવન શરુ કર્યુ હતું

તેઓ સ્કૂલમાં અભ્યાસ કરતા ત્યારથી જ રાજકિય ઘટનાઓ જાણવામાં અને ભાગ લેવામાં રસ ધરાવતા હતા.તેઓ નાના મોટા વિરોધ પ્રદર્શનમાં ભાગ લઇને અંગ્રેજ હકુમત વિરોધી નારા લગાવતા હતા.તેઓ આઝાદીના રંગે એવા રંગાયા કે ૯ માં ધોરણ પછી અભ્યાસ છોડી દીધો હતો. તેઓ રિવોલ્યૂશનરી પાર્ટીમાં જોડાયા અને વંદે માતરમની પત્રિકાઓ વિતરણ કરવામાં આગળ પડતા રહયા હતા.

૬ ડિસેમ્બર ૧૯૦૭ના રોજ બંગાળના નારાયણગઢ રેલવે સ્ટેશન પર એક બોંબ વિસ્ફોટમાં પણ બોઝે ભાગ લીધો હતો

ખુદીરામ બોઝે કોલકતાના મેજીસ્ટ્રેટ ડગલસ એચ કિંગ્સફોર્ડની બગ્ગી પર બોંબ ફેકયો હતો. આ કામ પાર પાડવા માટે બોઝને પ્રફુલ્લચંદ્ર ચાકીએ મદદ કરી હતી.આ બંને ક્રાંતિકારીઓએ કિંગ્સફોર્ડની બગ્ગીનો પીછો કરવા માટે મેદિનીપુર બિહારથી મુઝફ્ફરપુર સુધીની પગપાળા યાત્રા કરી હતી. બોંબ ફેક્યા પછી અંધારાનો લાભ લઇને બંને સાથીદારો ભાગી છુટયા હતા. કમનસિબે આ બગ્ગીમાં કિગ્સફોર્ડ ન હતો પરંતુ તેની પત્ની અને પુત્રીનું મુત્યુ થયું હતું. સમસ્તીપુર તરફના રસ્તામાં ૨૪ માઇલ સુધી ચાલ્યા પછી વેની નામના એક સ્ટેશન પાસે બે સિપાહીઓએ પકડી લીધા હતા. 

પ્રફુલ્લચંદ્ર ચાકીએ ખુદને ગોળીમારીને આત્મ સમર્પણ સ્વીકારવાના સ્થાને મોત વ્હાલું કર્યુ હતું પરંતુ ખુદીરામ પકડાઇ ગયા હતા.ખુદીરામ પર કાનુની ખટલો ચાલ્યો ત્યારે જે માનસિક સ્વસ્થતા અને નિડરતા જોવા મળતી હતી તે ગજબની હતી.તેમણે ફાંસીએ ચડતા પહેલા હાથમાં ભગવદ ગીતા રાખી હતી

ફાંસી પછી ખુદીરામની લોકપ્રિયતાએ હદે વધી હતી કે બંગાળમાં એક ખાસ પ્રકારની ધોતી વણવામાં આવતી તેના પર ખુદીરામ નામ લખેલું હોતું. બંગાળના નવલોહિયા યુવાનો ખુદીરામ લખેલી ધોતી પહેરીને આઝાદીના આંદોલનમાં કુદી પડયા હતા.

૧૯૦૫ના બંગાળ વિભાજનના વિરોધ પ્રદર્શનોમાં તેમણે સક્રિય ભાગ લીધો. ૬ ડિસેમ્બર ૧૯૦૭ ના રોજ ખુદીરામે બંગાળના ગવર્નરની વિશેષ ટ્રેન પર હુમલો કર્યો. ૧૯૦૮માં બે અંગ્રેજ અધિકારીઓ વોટસન અને બેમ્ફિલ્ડ પર બોમ્બથી હુમલો કર્યો

૧૯૦૫માં લોર્ડ કર્ઝને બંગાળના ભાગલા કર્યા તેના વિરોધમાં સડક-રસ્તાઓ પર વિરોધ પ્રદર્શનોમાં ઉતરેલા અનેક ભારતીયોને કલકત્તાના તત્કાલીન ન્યાયાધીશ કિંગ્સફોર્ડે આકરી સજાઓ ફરમાવી. પરિણામે કિંગ્સફોર્ડની પદોન્નતિ કરીને તેને મુજફ્ફરનગરના સત્ર ન્યાયાધીશ તરીકે નિમણુંક કરવામાં આવી. અહીં પણ ઘણા કિસ્સાઓમાં તેમણે ક્રાંતિકારીઓને આકરી સજા આપી.

કિંગ્સફોર્ડે અલીપુર પ્રેસીડેન્સી કોર્ટના મુખ્ય ન્યાયાધીશ તરીકે ભુપેન્દ્ર દત્તા તથા જુગાંતરના અન્ય સંપાદકોના મુકદ્દમાની સુનાવણી કરી હતી અને તેમને કઠોર કારાવાસની સજા ફરમાવી હતી. ઉપરાંત એક બંગાળી યુવક સુશીલ સેનને જુગાંતર કેસના ચુકાદાના વિરોધ પ્રદર્શનમાં ભાગ લેવા બદલ સજાનો આદેશ આપ્યો. આ પ્રકારે કોર્ટના મુખ્ય ન્યાયાધીશ તરીકે કિગ્સફોર્ડ યુવા રાજનૈતિક કાર્યકર્તાઓ પર કઠોર અને ક્રૂર સજા કરવા બદલ રાષ્ટ્રવાદીઓમાં અપ્રિય થઈ પડ્યા હતા.

એકવાર કિંગ્સફોર્ડ તેમની પત્ની અને પુત્રી સાથે બ્રિજ રમીને સાંજે લગભગ સાડા આઠ વાગે ઘરે પરત ફરી રહ્યાં હતા. જ્યારે તેમની ગાડી યુરોપીય ક્લબના પૂર્વ દરવાજે પહોંચી, બન્ને ક્રાંતિકારીઓએ દોડીને ગાડી પર બોમ્બ ફેંકી દીધા. આ ભયાનક વિસ્ફોટમાં કિંગ્સફોર્ડની પત્ની અને પુત્રીનું અવસાન થયું.

ઘટના બાદ ખુદીરામ 24 માઇલ સુધી ચાલીને વૈની સ્ટેશને પહોંચ્યા જ્યાં તેમની શંકાસ્પદ હિલચાલને પગલે કોન્સ્ટેબલ દ્વારા પૂછપરછ કરાઇ. જડતીમાં તેમની પાસેથી ૩૭ રાઉન્ડ દારૂગોળો, ૩૦ રૂપિયા રોકડા, રેલવેનો નકશો તથા ટ્રેનનું સમયપત્રક હાથ લાગ્યું અને તેમની ધરપકડ કરવામાં આવી

પહેલી મે ના દિવસે ખુદીરામને મુજ્જફરનગરના જિલ્લાધિકારી સમક્ષ રજૂ કરવામાં આવ્યા. મેજીસ્ટ્રેટ સમક્ષ તેમણે પોતાના ગુનાની કબુલાત કરી. તેમના આ કાર્ય બદલ તેમને ફાંસીની સજા ફરમાવવામાં આવી. ૧૧ ઓગસ્ટ ૧૯૦૮ના રોજ તેમને ફાંસી આપવામાં આવી ત્યારે તેમની ઉંમર માત્ર ૧૮ વર્ષની હતી.

ખુદીરામના જીવન પર આધારિત 2017માં હિંદી ફિલ્મ બનાવાવામાં આવી હતી જેનુ નામ છે

" મે ખુદીરામ બોઝ હું" જેના ડાયરેક્ટર મનોજ ગીરી છે.છે.જેમા કનીષ્કકુમાર જૈને ખુદીરામનો અભિનય કર્યો છે.