બોટાદકર જીવન પરિચય

 કવિ બોટાદકર

જનનીની જોડ સખી નહિ જડે રે લોલ- કવિતાના રચયિતા

પુરુ નામ: દામોદર ખુશાલદાસ બોટાદકર

પિતાનું નામ: ખુશાલદાસ શાહ

માતાનું નામ: લાડકીબાઇ

જન્મ તારીખ: 27 નવેમ્બર 1870

જન્મ સ્થળ: બોટાદ,ભાવનગર (ગુજરાત)

અવશાન: 7 સપ્ટેમ્બર 1924

બોટાદકર એ દામોદર બોટાદકર અથવા કવિ બોટાદકર તરીકે જાણીતા હતા, તે ગુજરાતી કવિ હતા.

તેમની મૂળ અટક શાહ હતી પણ પોતાના ગામ બોટાદ પરથી તેમણે ‘બોટાદકર’ અટક અપનાવી.

તેમનો જન્મ બોટાદમાં થયો હતો અને છ ધોરણ સુધીનો અભ્યાસ ત્યાં જ કર્યો. 

તેઓ તેરમાં વર્ષે શિક્ષક બન્યા અને કુટુંબની આર્થિક મુશ્કેલી દૂર કરવા જુદા જુદા સમયે એમણે જુદા જુદા વ્યવસાયો અજમાવેલાં. 

વેપાર અને વૈદું કર્યાં, પણ તેમાં ફાવેલાં નહીં. 

૧૮૯૩માં વૈષ્ણવ ગોસ્વામી મહારાજ નૃસિંહલાલજી સાથે તેમના કારભારી તરીકે મુંબઈ ગયા. 

‘પુષ્ટિમાર્ગ પ્રકાશ’નું તંત્રીપદ સંભાળ્યું. 

મુંબઈના નિવાસ દરમિયાન ત્યાંના કોઈ શાસ્ત્રી પાસે સંસ્કૃતનો અભ્યાસ કર્યો. 

નાદુરસ્ત તબિયતને લીધે ૧૯૦૭માં વતન પાછા આવી પુનઃ શિક્ષકનો વ્યવસાય સ્વીકાર્યો

તેમની કવિતામાં દલપતરામ અને  ન્હાનાલાલની ઘણી અસર.

અલ્પશિક્ષિત હોવા છતાં બોટાદકરે પોતાની કવિતાનું જે આગવું અને નિરાળું ક્ષેત્ર સહજ ક્ષૂઝથી મેળવી લીધું તેમાં તેમની કાવ્યઅભિજ્ઞા પ્રગટ થાય છે.

તેઓ આપણી ભાષાના ‘ સૌંદર્યદર્શી’ કવિ કહેવાય છે.

તેમની પ્રસિદ્ધ કાવ્ય પંક્તિ " જનની ની જોડ સખી નહિ જડે રે લોલ..." છે જે રાસતરંગિનીમાંં છે.

તેમની કવિતાઓમાં ગૃહ અને ગ્રામ્ય જીવન જોવા મળે છે.

ચાર કાવ્યસંગ્રહ તેમણે પ્રગટ કર્યા. અવસાન પછી પાંચમો કાવ્યસંગ્રહ પ્રગટ થયો.

કાવ્યસંગ્રહ : કલ્લોલિની , સ્ત્રોતસ્વિતી ,  નિર્ઝરિણી , રાસતરંગિણી

  અવસાન પછી પ્રગટ : શૈવલિન 

સર્જન 

એમનું પ્રથમ પ્રકાશન ‘શાહ પ્રણીત લાલસિંહ-સાવિત્રી નાટક અથવા સ્વયંવરવિધિથી સુખી દંપતીનું ચરિત્ર’ નામનું નાટક છે. 

એ જ રીતે ‘ગોકુળગીતા’, ‘રાસવર્ણન’ અને ‘સુબોધ કાવ્યસંગ્રહ’ પણ એમની પ્રારંભિક કૃતિઓ છે. 

તે પછી કાવ્યોપાસનાના દ્યોતક સંગ્રહો ‘કલ્લોલિની’ (૧૯૧૨), ‘સ્ત્રોતસ્વિની’ (૧૯૧૮), ‘નિર્ઝરિણી’ (૧૯૨૧), ‘રાસતરંગિણી’ (૧૯૨૩) અને મરણોત્તર ‘શૈવલિની’ (૧૯૨૫), 'ચંદન' મળ્યા છે.

 ‘રાસતરંગિણી’ ના રાસોએ એમને એક નોંધપાત્ર રાસકવિનાં સ્થાનમાન મેળવી આપ્યાં છે. 

તે જમાનાની ગુજરાતણોને આ રાસોએ ખૂબ ઘેલું લગાડેલું 

લોકઢાળોનો તેમાં ખૂબીપૂર્વકનો વિનિયોગ થયો છે. 

‘શૈવલિની’નાં કાવ્યોની ગુણસંપત્તિ નોંધપાત્ર છે. એમાં પ્રકૃતિ અને ગૃહજીવનના ભાવોને એમણે કાવ્યરૂપ આપ્યું છે. 

ગ્રામજીવનના પરિવેશના અને એના તળપદા વિષયોના સુચારુ અને મધુર પ્રાસાદિક નિરૂપણે એમને ‘સૌંદર્યદર્શી કવિ’નું બિરુદ અપાવ્યું છે.

 ગૃહજીવનની ભાવનાનાં કાવ્યો એમનું મુખ્ય અને મહત્વનું પ્રદાન છે. 

કન્યા, માતા, નણંદ, સાસુ, લગ્નોદ્યતા, ભગિની, નવોઢા, ગૃહિણી, સીમંતિની, પ્રૌઢા-એમ નારીજીવનની જુદી જુદી અવસ્થા અને એના પદને લક્ષ્ય કરીને એનાં અનેકવિધ સુકુમાર સંવેદનોને એમણે મધુર અને પ્રશસ્ય રૂપ આપ્યું છે.

સરેરાશ કક્ષાએ રહેતી કલ્પનાશક્તિ તથા સંસ્કૃતપ્રચુર શૈલી અને કંઈક સીમિત રહેતા વિષય વર્તુળની મર્યાદા છતાં એમના ભાવસમૃદ્ધ રાસો અને ગૃહજીવનનાં કોમળ નિવ્યર્યાજ સંવેદનોનાં કાવ્યો એમનું ચિરંજીવ પ્રદાન છે.