મહાત્મા ગાંધીજી

 

નામ: મોહનદાસ કરમચંદ ગાંધી

જન્મ: 2 ઓક્ટોબર 1869

મૃત્યુ: 30 જાન્યુઆરી 1948

જન્મસ્થાળ: પોરબંદર (ગુજરાત)

પિતાનું નામ: કરમચંદ ગાંધી

માતાનું નામ: પૂતળીબાઇ

પત્નિનું નામ: કસ્તુરબા

2 ઓક્ટોબરના દિવસને ગાંધી જયંતિ તરીકે મનાવવામાં

આવે છે.

આ ખાસ દિવસે ભારતના રાષ્ટ્રપિતામહાત્મા ગાંધીજીનો જન્મ થયો હતો. આ સાથે જ સમગ્ર દેશમાં

આ દિવસને અંતરરાષ્ટ્રીય અહિંસા દિવસ તરીકે પણ

મનાવવામાં આવે છે.

લોકો તેમને પ્યારથી બાપુ કહેતા હતા.

ભારતને સ્વતંત્રતા અપાવનારા ગાંધીજીને

‘ફાધર ઓફ ધ નેશન’ના નામથી પણ ઓળખવામાં આવે છે. 

ગાંધીજી પ્રદર્શન ચાર્ટ

આભારસહ: સાબરમતી આશ્રમ સુરક્ષા અને સ્મારક ટ્રસ્ટ

ગાંધીજીના જીવનન સાથે સંકળાયેલ સ્મારકો

૧૮૮૭માં રાજકોટની આલ્ફ્રેડ હાઈસ્કૂલમાંથી મેટ્રિક.

શામળાદાસ કૉલેજભાવનગરમાં પહેલું સત્ર પૂરું કર્યા

પછી ૧૮૮૮માં લંડન પહોંચ્યા અને ૧૮૯૧ માં બેરિસ્ટર થઈ પાછા ફર્યા.

રાજકોટની અને મુંબઈની અસફળ

વકીલાત પછી ૧૮૯૩ માં આફ્રિકા ગયા. ૧૮૯૪ માં ત્યાંના હિંદીઓના હક્કો

માટે નાતાલ ઈન્ડિયન કૉંગ્રેસની સ્થાપના કરી.

સંઘર્ષ દરમિયાન રસ્કિન અને

ટોલ્સટોયના સાદગી અને

સ્વાશ્રયના સિદ્ધાંતોને આધારે નવા જીવનપ્રયોગ માટે ૧૯૦૪ માં ફિનિક્સ

આશ્રમ અને ૧૯૧૦ માં ટોલ્સટોય આશ્રમની સ્થાપના કરી.

૧૯૦૪ થી ૧૯૧૪ સુધી દક્ષિણ આફ્રિકામાં

‘ઈન્ડિયન ઓપિનિયન’ સાપ્તાહિકનું સંપાદન કર્યું.

૧૯૧૫ માં હિંદ પાછા આવ્યા બાદ એમણે અમદાવાદમાં

‘સત્યાગ્રહ આશ્રમની’ સ્થાપના કરી.

૧૯૧૭ માં બિહારના ચંપારણમાં ગળીની ખેતી કરતાં હિન્દીઓ માટે

એમણે અંગ્રેજો સામે પહેલી લડત આપી.

પછી અમદાવાદના મિલમજૂરોની હડતાલને બળ પૂરું પાડ્યું.

૧૯૧૮ માં ખેડા સત્યાગ્રહ આદર્યો.

૧૯૧૯ માં રૉલેટ એક્ટની સામે દેશભરમાં વિરોધસભાઓ અને

પ્રાર્થના-ઉપવાસની હાકલ કરી.

‘નવજીવન’ ને ‘યંગ ઈન્ડિયા’નું સંપાદન માથે લીધું.

૧૯૨૦ માં ઈન્ડિયન નેશનલ કૉંગ્રેસ મારફતે

સંપૂર્ણ અસહકારનું આંદોલન શરૂ કર્યું.

એ જ વર્ષમાં અસહકારના કાર્યક્રમના ભાગરૂપે

ગૂજરાત વિદ્યાપીઠની સ્થાપના કરી.

૧૯૨૨ માં એમની અંગ્રેજો દ્વારા

ધરપકડ થઈ, રાજદ્રોહનો આરોપ મુકાયો,

પણ ૧૯૨૪ માં એમને છોડી મુકાયા.

૧૯૨૪-૨૫ દરમિયાન એમણે

અસ્પૃશ્યતાનિવારણ અને

ખાદી અંગેનું રચનાત્મક કાર્ય ઉપાડ્યું. પછીથી ‘હરિજન’, ‘હરિજનસેવક’

ને ‘હરિજનબંધુ’ વૃત્તપત્રોનું

સંપાદન પણ હાથ ધરેલું.

૧૯૨૮ માં બારડોલી સત્યાગ્રહને માર્ગદર્શન આપ્યું

૧૯૩૦ માં પૂર્ણ સ્વાતંત્ર્યની

પ્રતિજ્ઞા સાથે એમણે મીઠાના સત્યાગ્રહ માટે દાંડીકૂચ આરંભી.

૧૯૩૬ માં અમદાવાદ મુકામે ભરાયેલા

ગુજરાતી સાહિત્ય પરિષદના બારમા અધિવેશનના પ્રમુખ રહ્યા.

૧૯૪૨ માં અંગ્રેજોને ‘હિંદ છોડો’ ની

હાકલ કરી.

છેવટે ૧૯૪૭ ની ૧૫ મી ઑગસ્ટે ભારત સ્વતંત્ર થયું પણ

એમની ઈચ્છા વિરુદ્ધ ભારતના

ભાગલા પડ્યા, કોમી રમખાણો ફાટી નીકળ્યાં.

અંતે મુસ્લિમો તરફથી

એમની સમભાવનીતિથી

છંછેડાયેલા ગોડસે નામના એક હિન્દુ મહાસભાવાદીએ દિલ્હીમાં પ્રાર્થના

સ્થળ પર એમનીગોળી મારી હત્યા કરી.

ગાંધીજીની રાષ્ટ્રવ્યાપી ચેતનાએ માત્ર ગુજરાતી સાહિત્યને નહીં પરંતુ

ભારતનાં અન્ય ભાષાસાહિત્યોને

પણ અનુપ્રાણિત કરેલાં છે.

એમના વ્યક્તિત્વની અને

એમની વિચારધારાની બળવાન અસર હેઠળ

અનેક ભાષાઓમાં ગાંધીવાદી સાહિત્યે જન્મ લીધો છે.

ગુજરાતી સાહિત્યમાં તો પંડિતયુગનાં

ભારઝલ્લાં સાહિત્યમૂલ્યોને અતિક્રમી સાદગી અને સરલતાનાં

આમમૂલ્યોને ઝીલનારા ગાંધીપ્રભાવિત

સાહિત્યુગને ‘ગાંધીયુગ’ નામ અપાયું છે; તેમ જ ગાંધીચિંતન અને

ગાંધીશૈલીનો પુરસ્કાર થયો છે.

એમનું પુસ્તક ‘સત્યના પ્રયોગો અથવા આત્મકથા’ (૧૯૨૭)

ગુજરાતી સાહિત્યને જ નહીં,

વિશ્વ સાહિત્યને પણ મહત્ત્વનું પ્રદાન છે. ૫૦૨ પૃષ્ઠોમાં વિસ્તરેલી

અને બે ભાગમાં વહેંચાયેલી

આ આત્મકથામાં ૧૮૬૯ થી ૧૯૨૦ દરમિયાનની લેખકનાં જન્મ,

બચપણ, બાળવિવાહથી આરંભી

નાગપુર સત્યાગ્રહ સુધીની ઘટનાઓ સમાવેશ પામેલી છે.

નિર્દંભ રજૂઆત, નિભીંક કબૂલાત અને

નિર્દય આત્મનિરીક્ષણનો નમૂનો બનતી આ કથાની ભીતરમાં વિચાર

અને આચારને એક કરવાના

મુકાબલાની સંઘર્ષકથા વહે છે. નિખાલસતા સાથે સત્યની ખેવના

કરવાનું સાહસ આમ તો દુષ્કર છે,

એને અહીં લેખકે બહુધા સિદ્ધ કરી બતાવ્યું છે. પોતાની સારી કે નરસી

બાજુઓને રજૂ કરતા

પ્રસંગોનાં નિરુપણોમાં આથી આપમેળે સંયમ અને વિવેક જળવાયેલા

જોઈ શકાય છે.

અહીં અનલંકૃત ભાષાનો વાગ્મિતા વગરનો વ્યાપાર એની સાદગીના

આકર્ષણે સજીવ છે.

ટૂંકમાં, નિરભિમાની આત્મશોધકની આ કથા વિશ્વની આત્મકથાઓમાં

નોખી છે.

 

‘દક્ષિણ આફ્રિકાના સત્યાગ્રહનો ઈતિહાસ’ (૧૯૨૫)માં ફક્ત હકીકતોની

સાદીસીધી નોંધ નથી

પરંતુ એમાં એમના દક્ષિણ આફ્રિકાના વસવાટ દરમિયાન જે કીમતી

અનુભવ થયેલા એનું પાત્રો,

સંવાદો, ટીકાટિપ્પણ દ્વારા રસપ્રદ નિરૂપણ છે. એમનું જીવનઘડતર,

સત્યાગ્રહો જડેલો પ્રયોગ,

રંગદ્રેષ સામેનો એમનો સંઘર્ષ, ત્યાંની ભૂગોળ-બધું એમને હાથે રોચક

બનીને ઊતર્યું છે.

એમણે દક્ષિણ આફ્રિકાનો ઈતિહાસ કેવી રીતે ઘડયો એનું

અહીં તટસ્થ નિરુપણ છે.

 

‘હિંદ સ્વરાજ’ (૧૯૨૨)માં એમણે હિંદના સ્વરાજ અંગેની પોતાની

કલ્પના રજૂ કરી છે; અને

એનાં તમામ પાસાંઓની વિચારણા કરી છે. વિદેશી શાસનને દૂર

કરી દેશને મુક્ત કરી,

સ્વરાજ લાવી શકાય તો એ કેવું હોવું જોઈએ એનો એમાં એક દેશભક્ત

નાયકે દીધેલો ચિતાર છે.

લેખકનું ક્રાંતિકારી તત્ત્વજ્ઞાન અહીં બળકટ શૈલીમાં પ્રગટ થયું છે.

પુસ્તક વાચક અને લેખકના

કલ્પિત સંવાદરૂપે લખાયેલું છે.

 

‘મંગલપ્રભાત’ (૧૯૩૦)માં એમણે આશ્રમવાસીઓ માટેનાં વ્રતો પર

યરવડા જેલમાંથી ભાષ્ય કરેલાં

એનો સંચય છે. દર મંગળવારની પ્રાર્થના માટે અને મંગલભાવના માટે

લખાયેલાં આ લખાણોમાં

સાદગીયુક્ત સૂત્રશૈલી છે. આધ્યાત્મિક અને નૈતિક જીવનનાં

કેટલાંક સૂત્રોનું એમાં વિવરણ છે.

 

‘સત્યાગ્રહનો ઈતિહાસ’ ૧૯૩૨માં અધૂરો છોડેલો તેનું પ્રકાશન ૧૯૪૮માં

થયું છે. આ ઈતિહાસ કટકે

કટકે લખાયેલો ને અધૂરો છે. એમાં સંસ્થાનો વિકાસ-આલેખ આપવાનો

પ્રયત્ન છે; સાથે સાથે સત્ય,

પ્રાર્થના, અહિંસા, બ્રહ્મચર્ય, અપરિગ્રહ, શારીરિકશ્રમ, સ્વદેશી,

અસ્પૃશ્યતા, ખેતી, ગોસેવા, કેળવણી,

સત્યાગ્રહ ઈત્યાદિ એમના મહત્ત્વના સિદ્ધાંતોની આચારસિદ્ધિનો

મૂલ્યાંકનઆલેખ આપવાનો

પણ પ્રયત્ન છે.

 

આ ઉપરાંત ‘મારો જેલનો અનુભવ’ (૧૯૨૧), ‘સર્વોદય’ (૧૯૨૨),

‘યરવડાના અનુભવ’ (૧૯૨૫),

‘નીતિનાશને માર્ગે’ (૧૯૨૭), ‘ગીતાબોધ’ (૧૯૩૦),

‘અનાસકિતયોગ’ (૧૯૩૦), ‘આરોગ્યની ચાવી’ (૧૯૩૨),

‘ગોસેવા’ (૧૯૩૪), ‘વર્ણવ્યવસ્થા’ (૧૯૩૪), ‘ધર્મમંથન’ (૧૯૩૫),

‘વ્યાપક ધર્મભાવના’ (૧૯૩૭),

‘ખરી કેળવણી’ (૧૯૩૮), ‘કેળવણીનો કોયડો’ (૧૯૩૮),

‘ત્યાગમૂર્તિ અને બીજા લેખો’ (ચો.આ.૧૯૩૮)

વગેરે એમના અનેક પુસ્તકો છે.

 

એમના લખાણો, ભાષણો, પત્રો વગેરેનો સંગ્રહ ‘ગાંધીજીનો અક્ષરદેહ’

પુસ્તક ૧ થી ૯૦ માં કરવાનો

પ્રયત્ન ચાલુ છે. ૧૯૬૮થી આજ સુધીમાં ૭૨ જેટલાં ગ્રંથો આ ગાળામાં

બહાર આવી ગયા છે.

આ ગ્રંથમાળામાં એમની વિચારસૃષ્ટિનો બૃહદ્ પરિચય સમાયેલો છે.

‘પાયાની કેળવણી’ (૧૯૫૦),

‘સંયમ અને સંતતિનિયમન’ (૧૯૫૯), ‘સર્વોદયદર્શન’ (૧૯૬૪) વગેરે

એમનાં લખાણોનાં અનેક

મરણોત્તર પ્રકાશનો થયાં છે.

ગાંધીજી 21 વર્ષ સુધી દક્ષિણ આફ્રીકામાં રહ્યા, આ દરમિયાન તે 4 વાર

જેલમાં ગયા હતા.

ઉપરાંત તેમણે ફિનિક્સ

અને ટોલ્સટોય આશ્રમ સ્થાપ્યાં.

ગાંધીજી ભારતમાં 7 વાર જેલમાં ગયા હતા.

ગાંધીજી 17 વાર ઉપવાસ પર બેઠા હતા.

ગાંધીજીનું નામ 5 વાર નોબેલ પુરસ્કાર માટે નોમિનેટ કરવામાં આવ્યું

પણ અત્યાર સુધી તેમને નોબેલ પુરસ્કાર

આપવામાં આવ્યો નથી.

સંયુક્ત રાષ્ટ્ર મહાસભાએ 15 જૂન,2007ના દિવસે જાહેરાત કરી હતી કે

દર વર્ષે

2 ઓક્ટોબરના રોજ આંતરરાષ્ટ્રીય અહિંસા દિવસ મનાવવામાં આવશે.

ગાંધી શાંતિ પુરસ્કાર

મહાત્મા ગાંધીના નામ પરથી આંતરરાષ્ટ્રીય ગાંધી શાંતિ પુરસ્કાર

ભારત સરકાર દ્વારા દર વર્ષે

આપવામાં આવે છે. ૧૯૯૫ માં તેમના જન્મની ૧૨૫ મી વર્ષગાંઠ નિમિત્તે

ગાંધીજી દ્વારા પૂરા

પાડવામાં આવેલા આદર્શોને શ્રદ્ધાંજલિ રૂપે શરૂ કરાઈ હતી.

અહિંસા અને અન્ય

ગાંધીવાદી પદ્ધતિઓ દ્વારા સામાજિક, આર્થિક અને

રાજકીય પરિવર્તન તરફના યોગદાન માટે

વ્યક્તિઓ અને સંસ્થાઓને આપવામાં આવેલો આ વાર્ષિક પુરસ્કાર છે.

આ એવોર્ડ રૂ. ૧કરોડ રોકડ, એક તકતી અને પ્રશંસાપત્ર દ્વારા અપાય છે.

તે રાષ્ટ્રીયતા, નસ્લ, લિંગ અથવા જાતિને ધ્યાનમાં લીધા વિના તમામ લોકો

માટે ખુલ્લું છે.

વધુ જાણકારી માટે નીચે આપેલ ફાઇલ વાંચવી.

https://shareinindia.in/history-of-gandhiji/

ગાંંધીજીના જીવન વિષયક અગત્યના પ્રશ્નો માટે નીચે આપેલ વિડિયો જુઓ.

https://www.youtube.com/watch?v=uyspzmhN5M8

ગાંધીજી વિશેના મહત્વના પ્રશ્નો

1. ગાંધીજીનો જન્મ ક્યારે થયો હતો?

જવાબ: 1869 ઓક્ટોબર 2 ના રોજ

2. કાયદાની પ્રેક્ટિસ કરવા માટે ગાંધીજી દક્ષિણ આફ્રિકા ક્યારે ગયા હતા?

જવાબ: 1893 માં

3. ગાંધીજીના પ્રથમ સત્યાગ્રહનો પ્રયોગ ક્યાં કરવામાં આવ્યો હતો?

જવાબ: 1906 માં દક્ષિણ આફ્રિકા, ટ્રાન્સવાલમાં ભારતીયો વિરુદ્ધ જારી કરવામાં આવેલા એશિયાટિક વટહુકમ સામે વિરોધ નોંધાવવા

4. ગાંધીજીની પ્રથમ કેદ ક્યારે થઇ હતી?

જવાબ: 1908 દક્ષિણ આફ્રિકામાં જોહ્ન્સબર્ગમાં

5. કયા રેલ્વે સ્ટેશનમાં ગાંધીજીને અપમાનિત કરવામાં આવ્યા હતા?

જવાબ: દક્ષિણઅફ્રિકામાં પીટર મરીટ્સ બર્ગ રેલવે સ્ટેશન

6. ગાંધીજીએ ટોલ્સટોય ફાર્મ (સાઉથઅફ્રિકા) ક્યારે શરૂ કર્યો?

જવાબ: 1910 માં

7. ગાંધીજીએ ફિનિક્સ આશ્રમ ક્યા શરૂ કર્યો?

જવાબ: દક્ષિણ આફ્રિકામાં ડરબન

8. દક્ષિણ એફ્રિકામાં ગાંધીજી દ્વારા શરૂ કરાયેલ સમાચાર પત્રનું નામ શું છે?

જવાબ: ભારતીય અભિપ્રાય (1904)

9. ગાંધીજી ક્યારે દક્ષિણ આફ્રિકાથી ભારત આવ્યા?

જવાબ: 9 જાન્યુઆરી 1915

જાન્યુઆરી 9 ના રોજ પ્રવાસી ભારતીય દિવસ તરીકે ઉજવવામા આવે છે

10. ભારતમાં ગાંધીજીનો પ્રથમ સત્યાગ્રહ ક્યાં હતો?

જવાબ: 1917 માં ચંપારણમાં ઈન્ડિગોના કર્મચારીઓની જમણી બાજુ હતી

11. ગાંધીજીનો પ્રથમ ઉપવાસ ક્યાં હતો (ગાંધીજીનો ભારતનો બીજો સત્યાગ્રહ)?

જવાબ: અમદાવાદમાં

12. કયા કારણોસર ગાંધીજીએ કૈસર-એ-હિન્દને પોતાનું નામ છોડી દીધું હતું?

જવાબ: જલીયાવાલાબાગ હત્યાકાંડ (1919)

13. યંગ ઇંડિયા અને નજીવન નામના સામાયિકની શરૂઆત કોણે કરી?

જવાબ: મહાત્મા ગાંધી

14. ગાંધીજીની અધ્યક્ષતામાં એકમાત્ર કોંગ્રેસ સત્ર ક્યુ છે?

જવાબ: 1924 માં બેલગામ ખાતે કોંગ્રેસ સત્ર

15. 1932 માં ઓલ ઈન્ડિયા હરિજન સમાજ કોણે શરૂ કર્યુ?

જવાબ: મહાત્મા ગાંધી

16. વર્ધા આશ્રમ ક્યાં છે?

જવાબ: મહારાષ્ટ્રમાં

17. ક્યારે ગાંધીજીએ સાપ્તાહિક હરિજન શરૂ કર્યું?

જવાબ: 1933

18. ગાંધીજીએ સુભાષચંદ્ર બોઝને ___ કહે છે?

જવાબ: પેટ્રિઅટ

19. કોણ ગાંધીજીને "અર્ધ નગ્ન જાતિવાદી ફકીર" કહે છે?

જવાબ: વિન્સ્ટન ચર્ચિલ

20. ટાગોરને 'ગુરુદેવ' નામ કોણે આપ્યું?

જવાબ: મહાત્મા ગાંધી

21. ગાંધીજીને 'મહાત્મા' તરીકે કોણે બોલાવ્યા?

જવાબ: ટાગોર

22. ગાંધીજીના રાજકીય ગુરુ કોણ છે?

જવાબ: ગોપાલ કૃષ્ણ ગોખલે

23. ગાંધીજીના આધ્યાત્મિક ગુરુ તરીકે કોને ગણવામાં આવે છે?

જવાબ: લીઓ ટોલ્સટોય, શ્રીમદ રાજચંદ્ર

24. ગાંધીજીની હત્યા ક્યારે થઇ હતી?

જવાબ: 1948 જાન્યુઆરી 30 નથૂરામ વિનાયક ગોડસે

25. ગાંધીજી દ્વારા પોસ્ટ ડેટેડ ચેક તરીકે શું કહેવાયું?

જવાબ: ક્રિપ્સનું મિશન (1942)

26. ક્યારે ગાંધીજીએ 'હિન્દ સ્વરાજ' પ્રસિદ્ધ કર્યું?

જવાબ: વર્ષ 1908 માં

27. બાબા આમટે ને 'અભય સડક' નામ કોણે આપ્યું હતું?

જવાબ: મહાત્મા ગાંધી

28. ભારતીય સ્વતંત્રતા સંઘર્ષમાં 'ગાંધીવાદી યુગ' તરીકે ગણવામાં આવે છે?

જવાબ: 1915 - 1948

29. ભારતમાં ગાંધીજીનો ત્રીજો સત્યાગ્રહ ક્યાં હતો?

જવાબ: ખેડા સત્યાગ્રહ

30. ગાંધીજીની આત્મકથાનું સાચું નામ શું છે?

જવાબ: સત્ય ના પ્રયોગો

31. ગાંધીજીની આત્મકથામાં જે સમયગાળો છે તે શું છે?

જવાબ: 1869 - 1 9 21

32. ગાંધીજીની આત્મકથા ક્યારે સૌ પ્રથમ પ્રકાશિત થઈ?

જવાબ: 1927 (નવજીવનમાં)

33. કઈ ભાષામાં ગાંધીજીએ પોતાની આત્મચરિત્ર લખી હતી?

જવાબ: ગુજરાતી

34. કોણ ગાંધીજીની આત્મકથાને અંગ્રેજીમાં અનુવાદ કરી?

જવાબ: મહાદેવ દેસાઈ

35. સત્યાગ્રહ સભાની સ્થાપના કોણે કરી?

જવાબ: મહાત્મા ગાંધી

36. મહાદેવ દેસાઈના અવસાન પછી મહાત્મા ગાંધીના સેક્રેટરી કોણ હતા?

જવાબ: પ્યારેલાલ

37. ગાંધીજીના શિષ્ય મીરા બિહ્નનું સાચું નામ શું છે?

જવાબ: મેડેલિન સ્લેડ

38. ગાંધીજીના દાંડી માર્ચને શ્રી રામની સુપ્રસિદ્ધ યાત્રામાં લંકા સાથે કોણે સરખામણી કરી?

જવાબ: મોતીલાલ નેહરુ

39. કોણ ફ્રંટિયર ગાંધી તરીકે ઓળખાય છે?

જવાબ: ખાન અબ્દુલ ગફાર ખાન

40. બિહાર ગાંધી તરીકે કોણ જાણીતા છે?

જવાબ: ડૉ. રાજેન્દ્ર પ્રસાદ

41. આધુનિક ગાંધી તરીકે કોણ જાણીતા છે?

 જવાબ: બાબા આમટે

42. શ્રીલંકન ગાંધી તરીકે કોણ ઓળખાય છે?

 જવાબ: એ.ટી. અરીયારટેને

43. કોણ અમેરિકન ગાંધી તરીકે ઓળખાય છે?

જવાબ: માર્ટિન લ્યુથર કિંગ

44. બર્મીઝ ગાંધી તરીકે કોણ જાણીતા છે?

જવાબ: જનરલ આંગ સેન

45. કોણ આફ્રિકન ગાંધી તરીકે ઓળખાય છે?

જવાબ: કેનેથ કૌન્ડા

46. ​​દક્ષિણ આફ્રિકન ગાંધી તરીકે કોણ ઓળખાય છે?

જવાબ: નેલ્સન મંડેલા

47. કોણ કેન્યા ગાંધી તરીકે ઓળખાય છે?

 જવાબ: જોમો કેન્યાટ્ટા

48. ઇન્ડોનેશિયન ગાંધી કોણ છે?

જવાબ: અહેમદ સુકાર્નો

* 49 "ગાંધીજીના શબ્દો" પુસ્તક કોણે લખ્યું હતું?

જવાબ: મહાત્મા ગાંધી

ગાંધીજી દ્વારા લખાયેલી અન્ય પુસ્તકો -

"ધ એસેન્સિશનલ ગાંધી",

"ધ વિટ એન્ડ વિઝડમ ઓફ ગાંધી",

"ધ પેંગ્વિન ગાંધી રીડર",

 "ગાંધી ઓન ઇસ્લામ",

 ‎"ધ ભગવદ ગીતા ઓન ધી ગાંધી",

 ‎"ધ ગ્રૂફ ઓફ ગાંધી વિમેન",

 ‎"હિન્દુ સ્વરાજ અને અન્ય લખાણો ",

 ‎"‎ ધ વે ટુ ગોડ ",

 ‎" પંસિસ્ટર્સ માટે "

* 50 "અહિંસા પર ગાંધીજી" પુસ્તક કોણે લખેલ છે?

જવાબ: થોમસ મર્ટન

* 51 "મહાત્મા ગાંધીજીનું જીવન" પુસ્તક કોણે લખ્યુ છે?

જવાબ: લુઇસ ફિશર

* 52 "મહાન આત્મા: મહાત્મા ગાંધી અને ભારત સાથેનો સંઘર્ષ" પુસ્તકના લેખક કોણ છે

જવાબ: જોસેફ લેલીવેલ્ડ

राष्ट्रीय स्वैच्छिक रक्तदान दिवस

 राष्ट्रीय स्वैच्छिक रक्तदान दिवस

1 अक्टूबर

हर साल 1 अक्टूबर को राष्ट्रीय स्वैच्छिक रक्तदान दिवस के रूप में मनाया जाता है।

राष्ट्रीय स्वैच्छिक रक्तदान दिवस पहली बार 1 अक्टूबर, 1975 को इंडियन सोसायटी ऑफ ब्लड ट्रांसफ्यूजन एंड इम्यूनोमैटोलॉजी द्वारा मनाया गया था। रक्तदान को महादान कहा जाता है क्योंकि एक रक्तदाता एक बार रक्तदान कर सकता है और तीन जीवन दे सकता है। यह एक ऐसा उपहार है जिसे देने वाले को गर्व महसूस नहीं होता है और स्वीकार करने वाला ऐसा करने में संकोच नहीं करता है। राजकोट में जीवन रक्त केंद्र, जो दशकों से चल रहा है, मानवता के लिए इस दिशा में काम कर रहा है और संकट के समय में रक्त प्रदान करके सैकड़ों लोगों को पुनर्जीवित किया है।

रक्तदान एक जीवन रक्षक महाकाव्य भी है

यह दिन विभिन्न कार्यक्रमों के माध्यम से सुरक्षित रक्त और रक्त उत्पादों के बारे में जागरूकता बढ़ाता है और रक्तदाताओं के प्रति आभार व्यक्त करता है जो दूसरों के जीवन को बचाने के लिए स्वेच्छा से रक्तदान करते हैं। दुनिया के कई देशों में सुरक्षित और पर्याप्त रक्त की कमी एक बड़ी चुनौती है और रक्त और रक्त उत्पादों को उचित और सुरक्षित तरीके से स्थानांतरित नहीं किया जाता है।

18 से 60 वर्ष के बीच का कोई भी व्यक्ति, जिसका वजन 45 किलोग्राम या उससे अधिक है और साथ ही 12.5 ग्राम हीमोग्लोबिन या उससे अधिक है, थैलेसीमिया से पीड़ित बच्चों के जीवन को बचाने के लिए स्वेच्छा से रक्तदान कर सकता है।

प्रत्येक रक्त दाता का परीक्षण एचआईवी, हेपेटाइटिस बी, हेपेटाइटिस सी, हेपेटाइटिस सी और मलेरिया के लिए किया जाता है।

रक्तदाता अपने रक्त समूह के साथ-साथ एड्स, बी प्रकार के पीलिया, वीडीआरएल, a सी ’प्रकार के पीलिया, मलेरिया आदि परीक्षणों को नि: शुल्क जान सकते हैं।

स्वैच्छिक रक्तदान एक नेक मानव धर्म है और स्वैच्छिक रक्तदान से बहुत अधिक आत्म संतुष्टि मिलती है। जो महिलाएं रक्तदान करती हैं, उन्हें मासिक धर्म नहीं होना चाहिए। रक्तदाताओं को किसी भी बीमारी की दवाइयां नहीं देनी चाहिए। मलेरिया, निमोनिया या बुखार के मरीजों को थोड़े समय के लिए रक्तदान नहीं करना चाहिए। सामान्य परिस्थितियों में, एक बार रक्तदान करने के बाद, इसे तीन महीने तक नहीं दोहराना चाहिए। आमतौर पर हर तीन महीने में एक बार 300 से 450 मिलीलीटर रक्तदान किया जाता है। रक्तदान के समय लिए गए रक्त की मात्रा शरीर में केवल 48 घंटों में पुनर्जीवित हो जाती है जबकि रक्त कोशिकाएं 21 दिनों में तैयार हो जाती हैं। हम सभी को स्वेच्छा से रक्त दान करना चाहिए ताकि जीवन और मृत्यु के बीच किसी भी रक्त की आवश्यकता वाले रोगियों को जीवन दिया जा सके। रक्तदान करने से बच्चे, बहन के नायक, किसी की भाभी, किसी भाई-बहन, किसी के बुजुर्ग माता-पिता या बच्चों को थैलेसीमिया से बचाया जा सकता है।

सबसे सुरक्षित सुरक्षित रक्त दान नियमित स्वैच्छिक रक्त दाताओं द्वारा किया गया रक्त दान है।

प्रत्येक जागरूक नागरिक को हर तीन महीने, चार महीने या छह महीने में स्वैच्छिक रूप से रक्तदान करना चाहिए, जो भी अधिक सुविधाजनक हो और यह सबसे बड़ी समाजसेवा बनी रहेगी।

रक्त कोशिकाएं तीन प्रकार की होती हैं

रक्त कोशिकाएं: इन कणों में हीमोग्लोबिन होता है, हीमोग्लोबिन का रंग लाल होता है और रक्त का रंग लाल होता है। ये कण रक्त में सबसे प्रचुर मात्रा में होते हैं। रक्त कोशिकाओं का जीवनकाल 120 दिनों का होता है। रक्त कण ऑक्सीजन और कार्बन डाइऑक्साइड ले जाते हैं। इन कणों के घटते स्तर से एनीमिया होता है।

सफेद कण: ये कण सफेद रंग के होते हैं, जो रोगों से शरीर की रक्षा करते हैं। इसलिए इसके शरीर के सैनिकों कहा जाता है। सफेद कणों का जीवनकाल 2 या 3 दिन होता है, यदि इन कणों का अनुपात बढ़ता है तो ल्यूकेमिया (रक्त कैंसर) होता है।

ट्रेस कण: ये कण रक्त के थक्के बनने की प्रक्रिया में मदद करते हैं। जब हमें कोई घाव मिलता है, तो रक्त बाहर निकलता है और थोड़ी देर बाद जमा हो जाता है। इन कणों का जीवनकाल 8 से 10 दिनों का होता है।

रक्त के प्रकार क्या हैं?

रक्त के आरएच कारक के आधार पर 8 प्रकार होते हैं।

A+   , A -,  B+,   B-,   AB+,  AB-, O+,  O -

ए, बी, एबी और ओ प्रकार के अलावा, दोनों सकारात्मक और नकारात्मक प्रकार, एक नया दुर्लभ बॉम्बे रक्त प्रकार भी है।

सभी का खून लाल है। एक स्वस्थ व्यक्ति के शरीर में पांच से छह लीटर रक्त होता है और हमारे शरीर के कुल वजन का सात प्रतिशत रक्त होता है। हालांकि, रक्त के चार मुख्य प्रकार हैं। लाल रक्त कोशिकाएं चार प्रकार के रक्त में गिरती हैं जैसे कि ए, बी, एबी और ओ चीनी आधारित एंटीजन और जीएन की उपस्थिति या अनुपस्थिति के आधार पर। समझें कि ये एंटीजन और एंटीबॉडी क्या हैं। एंटीबॉडीज प्रोटीन से बने कण होते हैं जो कुछ चीजों का विरोध कर सकते हैं। ये कण रक्त प्लाज्मा में होते हैं। एंटीजन का अर्थ है ऐसे कण जो शरीर में ऐसे एंटीबॉडीज पैदा कर सकते हैं। यह लाल रक्त कोशिकाओं की सतह पर है। प्रत्येक व्यक्ति का रक्त प्रकार अलग-अलग एंटीजन और एंटीबॉडी की व्यवस्था से निर्धारित होता है। इसे ABO सिस्टम कहा जाता है।

रक्त का मिलान कैसे होता है?

समूह A वाला व्यक्ति समूह A के साथ ही समूह A के लिए रक्त दान कर सकता है। इस व्यक्ति को A के साथ-साथ O समूह का रक्त भी दिया जा सकता है।

समूह B वाला व्यक्ति समूह B और AB वाले व्यक्ति को रक्त दान कर सकता है। इस व्यक्ति को B के साथ-साथ O समूह का रक्त भी दिया जा सकता है।

एबी समूह वाले व्यक्ति को रक्त दिया जा सकता है। इस व्यक्ति को ए, बी, एबी और ओ जैसे सभी प्रकार के रक्त दिए जा सकते हैं। इस समूह को यूनिवर्सल रिसीवर ब्लड ग्रुप कहा जाता है क्योंकि यह किसी भी प्रकार के समूह से रक्त ले सकता है।

O समूह A, B, AB और O वाले व्यक्ति प्रत्येक प्रकार के रक्त समूह से मेल खाते हैं, लेकिन केवल O समूह जब उन्हें रक्त की आवश्यकता होती है। चूंकि रक्त के इस समूह को किसी भी रक्त समूह को दान किया जा सकता है, इसलिए इसे यूनिवर्सल डोनर ब्लड ग्रुप कहा जाता है।

ओ (नकारात्मक) को सर्वव्यापी रक्त समूह माना जाता है, जिसे सभी को दिया जा सकता है,

AB (धनात्मक) एक सभी ग्रहणशील रक्त समूह है। रक्त सभी से लिया जा सकता है लेकिन किसी को नहीं दिया जा सकता।

हर साल 14 जून को विश्व रक्तदाता दिवस के रूप में मनाया जाता है। विश्व स्वास्थ्य संगठन ने इस दिन की शुरुआत 2004 से की है। विश्व रक्त दाता दिवस WHO द्वारा स्थापित आठ आधिकारिक वैश्विक सार्वजनिक स्वास्थ्य अभियानों में से एक है। 14 जून को नोबेल पुरस्कार विजेता डॉ। यह कार्ल लैंडस्टीनर का जन्मदिन भी है, जिन्होंने ब्लड ग्रुपिंग का आविष्कार किया था।

14 जून को विश्व स्वास्थ्य संगठन (WHO) द्वारा विश्व रक्तदान दिवस के रूप में मनाया जाता है। संगठन ने 1997 में दुनिया के अग्रणी देशों में से 124 के लिए स्वैच्छिक रक्तदान को बढ़ावा देने के लिए एक लक्ष्य निर्धारित किया। आशय यह था कि जिस किसी को भी रक्त की आवश्यकता होगी, उसे इसके लिए भुगतान नहीं करना होगा।

इकाई केवल उपलब्ध हो जाती है। इसका मतलब है कि लगभग 2.5 मिलियन यूनिट रक्त की कमी से हर साल सैकड़ों रोगी मर जाते हैं। भारत की जनसंख्या डेढ़ अरब है जबकि रक्तदाताओं की संख्या कुल जनसंख्या के एक प्रतिशत से भी कम है। भारत में कुल रक्त दान का केवल 49% स्वैच्छिक है। राजधानी दिल्ली में, स्वैच्छिक रक्तदान केवल 32 प्रतिशत है।

रक्तदान की मुख्य विशेषताएं -

- मानव शरीर में रक्त बनाने की प्रक्रिया हमेशा चलती रहती है और रक्तदान करने से कोई नुकसान नहीं होता है।

- 18 से 60 वर्ष के बीच का कोई भी स्वस्थ व्यक्ति और 45 किलोग्राम से अधिक वजन वाले व्यक्ति रक्तदान कर सकते हैं।

- जिस किसी को भी एचआईवी, हेपेटाइटिस बी या ऐसी ही कोई बीमारी नहीं है, वह रक्तदान कर सकता है - एक बार में 350 मिलीग्राम रक्त दिया जा सकता है। यह शरीर में 24 घंटे में पूरा होता है और गुणवत्ता 21 दिनों के भीतर पूरी हो जाती है।

- नियमित रूप से रक्तदान करने वाले व्यक्ति को दिल से संबंधित बीमारियों के होने का खतरा कम होता है।

- हमारे शरीर में रक्त की संरचना ऐसी होती है कि इसमें मौजूद लाल रक्त कण तीन महीने में अपने आप ही मर जाते हैं, इसलिए हर स्वस्थ व्यक्ति तीन महीने में एक बार रक्तदान कर सकता है।

- डॉक्टरों के अनुसार लंबे समय तक रक्त संग्रहित नहीं किया जा सकता है।

लगभग 40 मिलीलीटर से 40 मिलीलीटर रक्त निकाला जाता है और आमतौर पर 3 घंटे के भीतर बदल दिया जाता है। लाल रक्त कोशिकाओं को लगभग चार से छह सप्ताह में पूरी तरह से बदल दिया जाता है।

सबसे कठिन है अंग दान प्रिय

यहां तक ​​कि सबसे आसान रक्तदान "

दुर्घटना, प्राकृतिक आपदा, कैंसर, ऑपरेशन, प्रसव और मातृ मृत्यु की रोकथाम के मामले में थैलेसीमिया, कीमोफिलिया, सिकल सेल आदि से पीड़ित रोगियों के जीवन को लंबा करने के लिए।

  Give blood. Share life

रक्तदान के लाभ

रक्तदान करने से हमारे दिल की सेहत में सुधार होता है।

में लोहे का ऊंचा स्तर दिल से संबंधित विभिन्न बीमारियों को जन्म दे सकता है। नियमित रक्तदान करने से रक्त में आयरन की मात्रा कम हो जाती है, जिससे दिल के दौरे का खतरा 3% तक कम हो जाता है। इसके अलावा, रक्तदान से लकवे का खतरा 3% तक कम हो जाता है।

जब रक्त दान किया जाता है, तो शरीर तुरंत दाता के शरीर में नई रक्त कोशिकाओं को बनाना शुरू कर देता है, और इसका उत्पादन 6 घंटे के भीतर शुरू होता है। और एक से दो महीने के भीतर, राहत के समय जितना रक्त दान किया जाता है उतना ही दोबारा बनता है। इस प्रकार, रक्तदान शरीर में नई रक्त कोशिकाओं का निर्माण करता है, जो शरीर के स्वास्थ्य में सुधार करता है और शरीर को स्फूर्ति प्रदान करता है।

नियमित रूप से रक्तदान करने से संपूर्ण फिटनेस में सुधार होता है और एक बार रक्तदान करने से 20 कैलोरी बर्न होती है।

रक्त दान करने से कैंसर का खतरा कम होता है। एक शोध के अनुसार, रक्तदान से लिवर, आंत्र, पेट, फेफड़े और पीरियडोंटल कैंसर की संभावना कम हो जाती है।

रक्तदान के समय, रक्त दाता का एक मिनी बॉडी चेकअप किया जाता है जिसमें शरीर में हीमोग्लोबिन के जीवन की जाँच की जाती है, आपके रक्त शर्करा और रक्तचाप की जाँच की जाती है और एचआईवी, हेपेटाइटिस बी, हेपेटाइटिस सी जैसे अन्य रक्त परीक्षण भी पूरी तरह से निशुल्क किए जाते हैं। इनमें से प्रत्येक परीक्षण के परिणाम रक्त दाता को छोड़कर किसी को नहीं दिखाए जाते हैं।

रक्त दान करने से कई लोगों की जान बच सकती है और इस मानवीय कार्य में योगदान करने के लिए खुशी मिल सकती है, और किसी को नया जीवन दे सकते हैं।

रक्तदान से न केवल रोगी बल्कि पूरे परिवार को रोगी पर निर्भर रहने और उस समाज की मदद करने में मदद मिलती है, जिसका कोई मूल्य नहीं है।

तो चलिए आज सभी यथासंभव रक्तदान करने का संकल्प लेते हैं और किसी के जीवन को बचाने के लिए अपना हिस्सा बनाते हैं।

कौन रक्तदान कर सकता है या कौन रक्त प्राप्त कर सकता है, इसकी जानकारी के लिए नीचे दिए गए लिंक पर जाएँ।

https://www.redcrossblood.org/donate-blood/blood-types.html

हम रक्तदान भी करते हैं और किसी का जीवन बचाने के लिए मानवीय कार्य करते हैं।

રાષ્ટ્રીય સ્વૈચ્છિક રક્તદાન દિન (National Voluntary Blood Donor Day)

 રાષ્ટ્રીય સ્વૈચ્છિક રક્તદાન દિન

1 ઓક્ટોબર

દર વર્ષે 1 ઓકટોબરનો દિવસ રાષ્ટ્રીય સ્વૈચ્છિક રકતદાન દિવસ તરીકે ઉજવાય છે.

સૌ પ્રથમવાર ઈન્ડિયન સોસાયટી ઓફ બ્લડ ટ્રાન્સફ્યુઝન એન્ડ ઈમ્યુનોહેમેટોલોજી દ્વારા 1975ની સાલમાં 1લી ઓકટોબરના રોજ રાષ્ટ્રીય સ્વૈચ્છિક રકતદાન દિવસ ઉજવવામાં આવ્યો હતો. રકતદાનએ મહાદાન એટલા માટે કહે છે કે રકતદાતા એક વખત રકતદાન કરીને ત્રણ જીવનદાન આપી શકે છે. આ એક એવું દાન છે કે દાન આપનારને અભિમાન નથી થતું અને સ્વીકારનારને તેનો સંકોચ નથી થતો. રાજકોટમાં દાયકાઓથી કાર્યરત લાઈફ બ્લડ સેન્ટર આ દિશામાં માનવતાનું કાર્ય કરે છે અને કટોકટીના સમયે રકત પુરુ પાડીને સેંકડો લોકોને નવજીવન આપ્યું છે.

‘રક્તદાન’ જીવન-રક્ષા હેતુ કરેલું મહાકાર્ય પણ છે

રકત દાન બે પ્રકારે થાય છે. (1) પ્લેલેટ્સ ડોનેશન (2) પ્લાઝમા ડોનેશન

આપણા શરીરમાં 4.5 થી 5.5 લિટર રકત હોય છે જેમાથી 350 થી 450 મિલિ લોહી રકતદાન સમયે લેવામાં આવે છે. રક્તનો પ્રવાહી ભાગ બે દિવસમાં અને કોષો ૨૧ દિવસમાં શરીરમાં ફરીથી ઉત્પન્ન થઈ જાય છે.

- રક્ત  એ જીવનરક્ષક  દવા ( Life saving drug  )  છે જે કોઈ ફેક્ટરી માં નથી  બનતું , પરંતુ માનવ  શરીર  જ એની ફેક્ટરી છે .
- રક્ત ની જરૂરિયાત અને પુરવઠા ( Demand and supply ) વચ્ચે મોટો તફાવત છે . રક્ત ની સતત અછત વર્તાતી હોય છે .
- અકસ્માત , કેન્સર , પ્રસુતિ ,વિવિધ પ્રકાર ના ઓપરેશનો તથા થૅલેસેમિયા જેવા જન્મજાત ઉણપ ધરાવતા રોગ માટે રક્ત એ એક આવશ્યક અને  જીવનદાન આપનારું બની શકે છે .
- થેલેસેમિયા  ના દર્દીઓને  આજીવન રક્તના સહારે જ જીવન જીવવું પડે છે. કારણ કે તેમના રક્તકર્ણો ખામીયુકત હોવાથી શરીર તરત જ નાશ પામે છે .
- વિવિધ પ્રકાર ના કેન્સર માં તથા તેની માટેની કેમોથેરેપી ની આડ અસર માં પણ રક્ત વગર દર્દી ની સારવાર શક્ય નથી .

રક્તદાન કોણ કરી શકે ?
- ૧૮ થી ૬૫ વર્ષ ની ઉમર ની તદુંરસ્ત વ્યકતિ.
- ઓછામાં ઓછું ૪૫ કિલો વજન ધરાવતીવ્યકતિ.
- હિમોગ્લોબીન ૧૨.૫ ગ્રામ ટકા થી વધુ હોય તે .

દરેક રક્તદાતા ના એચ આઈ વી  ( HIV )  હેપેટાઇટિસ – બી ( Hepatitis B ) , હેપેટાઇટિસ સી  ( Hepatitis C ) , ગુપ્તરોગ તથા મલેરિયા વગેરે ટેસ્ટ બલડબેક માં કરવામાં આવે છે .

 ૪૫ થી ૫૫ કી.ગ્રા વજન ધરાવતી વ્યક્તિ ૩૫૦મી.લી રક્તદાન ૫૫થી વધુ કી.ગ્રા વજન ધરાવતી વ્યક્તિ ૪૫૦મી.લી રક્તદાનકરી શકે .

૧૮ થી ૬૫ વર્ષની ઉમ્મર દરમિયાન કોઈ પણ વ્યક્તિ ત્રણ મહિનાનો સમયગાળો રાખીને ૧૮૮ વાર રક્તદાન કરી શકે.

આ દિવસે અનેક કાર્યક્રમો દ્વારા સલામત રકત અને રકત ઉત્પાદનો પ્રત્યે જાગૃતિ લાવવામાં આવે છે અને અન્યોના જીવન બચાવવા માટે સ્વૈચ્છિક રકતદાન કરનાર રકતદાતાઓ પ્રત્યે આભારની લાગણી વ્યકત કરવામાં આવી છે. વિશ્વના અનેક દેશોમાં સલામત અને પુરતા પ્રમાણમાં રકત ઉપલબ્ધ નથી હોતું તે મોટો પડકાર છે અને યોગ્ય તથા સલામત પધ્ધતિથી રકત અને રકત ઉત્પાદનો ચડાવવામાં પણ આવતા નથી હોતા.

ઉંમર 18 થી 60 વર્ષના કોઈ પણ વ્યક્તિ કે જેનું વજન 45 કિલો કે તેથી વધુ તેમજ હિમોગ્લોબિન 12.5 ગ્રામ કે તેથી વધુ હોય તે વ્યક્તિ દર્દી , થેલેસેમિયા પીડીત બાળકોનું જીવન બચાવવા સ્વૈચ્છિક  રકતદાન કરી શકે છે. 

દરેક રક્તદાતા ના એચ આઈ વી ( HIV),  હેપેટાઇટિસ – બી ( Hepatitis B ) , હેપેટાઇટિસ સી  ( Hepatitis C ) , ગુપ્તરોગ તથા મલેરિયા વગેરે ટેસ્ટ બ્લડબેક દ્વારા કરવામાં આવે છે .

રકતદાન કરનાર રકતદાતાઓ પોતાનુ બલ્ડ ગ્રુપ જાણી શકે છે તેમજ એઈડ્ઝ, બી પ્રકારનો કમળો, વી.ડી.આર.એલ, ‘સી’ પ્રકારનો કમળો, મેલેરિયા વગેરે પ્રકારના ટેસ્ટ વિનામૂલ્યે થઈ જાય છે. 

લોહી એ રુધિર રસ અને રુધિરકણોનુ બનેલ છે.

રુધિરકણો ત્રણ પ્રકારના છે

રક્તકણો : આ કણોમા હિમોગ્લોબિન ધરાવે છે,

હિમોગ્લોબિનનો રંગ લાલ હોવાથી લોહી લાલ રંગનુ હોય છે.

આ કણો રુધિરમા સૌથી વધુ હોય છે.

રક્ત કણોનુ આયુષ્ય 120 દિવસનુ હોય છે. રક્ત કણો ઓક્સીજન અને

કાર્બન ડાયોક્સાઇડનુ વહન કરે છે. આ કણોનુ પ્રમાણ ઘટે તો

એનિમિય (પાંડુરોગ) થાય છે.

શ્વેત કણો : આ કણો સફેદ રંગના હોય છે,

જે શરીરને રોગો સામે રક્ષણ આપે છે.

આથી તેની તેને શરીરના સૈનિકો કહે છે.

શ્વેત કણોનુ આયુષ્ય 2 કે 3 દિવસનુ હોય છે ,

આ કણોનુ પ્રમાણ વધે તો લ્યુકેમિયા (બ્લડ કેન્સર) થાય છે.  

ત્રાક કણો : આ કણો લોહી જામી જવાની ક્રીયામા મદદ કરે છે,

જ્યારે આપણને કોઇ ઘા વાગે ત્યારે લોહી નિકળે છે

અને થોડી વાર પછી જામી જાય છે તેનુ કારણ આ કણો કણો છે.

આ કણોનુ આયુષ્ય 8 થી 10  દિવસનુ હોય છે.

રક્ત અને તેના ઘટકની માહિતી

ઘટક    ક્યાં તાપમાને સંગ્રહ કરાય    કેટલો સમય સંગ્રહ થઈ શકે.
રક્તકણ             ૨ થી ૬                 ૪૨ દિવસ 
પ્લેટલેટ્સ             ૨૨                     ૫   દિવસ
પ્લાઝમા( FFP )    ૪૦                     ૧    વર્ષ 
ક્રાયોપ્રેસિપિટેટર્સ    ૪૦                    ૧    વર્ષ  

લોહીના પ્રકાર કેટલા?

લોહીના Rh ફેક્ટરના આધારે 8 પ્રકાર છે.

A+ , A -, B+, B-, AB+, AB-, O+, O -

A, B, AB અને O પ્રકારના પૉઝિટિવ અને નેગેટિવ બન્ને પ્રકારો ઉપરાંત એક નવું જૂજ 

મળી આવતું બૉમ્બે બ્લડ-ગ્રુપ પણ છે.

બધાના લોહીનો રંગ લાલ હોય છે. એક હેલ્ધી વ્યક્તિના શરીરમાં પાંચથી છ લિટર જેટલું લોહી હોય છે ને આપણા શરીરના કુલ વજનમાંથી સાત ટકા વજન લોહીનું હોય છે. જોકે લોહી મુખ્યત્વે ચાર પ્રકારનું હોય છે. લોહીના લાલ રક્તકણોમાં શુગરબેઝ્ડ ઍન્ટિજન A અને ગ્ની હાજરી અથવા ગેરહાજરીને આધારે લોહીના A, B, AB અને O જેવા ચાર પ્રકારો પડે છે. આ ઍન્ટિજન અને ઍન્ટિબૉડીઝ શું છે એ સમજીએ. ઍન્ટિબૉડી એટલે અમુક ચોક્કસ ચીજોનો પ્રતિકાર કરી શકે એવા પ્રોટીનના બનેલા કણો. આ કણો બ્લડના પ્લાઝમામાં હોય છે. ઍન્ટિજન એટલે શરીરમાં આવાં ઍન્ટિબૉડીઝ જનરેટ કરી શકે એવા કણો. એ લાલ રક્તકણોની સપાટી પર હોય છે. દરેક વ્યક્તિમાં જુદી-જુદી ઍન્ટિજન અને ઍન્ટિબૉડીઝની ગોઠવણને આધારે લોહીનું ગ્રુપ નક્કી થતું હોય છે. આને ABO સિસ્ટમ કહે છે.

લોહીનું મૅચિંગ કઈ રીતે થાય?

A ગ્રુપ ધરાવનારી વ્યક્તિ A ગ્રુપ તેમ જ AB ગ્રુપ ધરાવતી વ્યક્તિને બ્લડ આપી શકે. આ વ્યક્તિને A તેમ જ O ગ્રુપનું બ્લડ આપી શકાય.

B ગ્રુપ ધરાવનારી વ્યક્તિ B અને AB ગ્રુપ ધરાવતી વ્યક્તિને લોહી આપી શકે. આ વ્યક્તિને B તેમ જ O ગ્રુપનું બ્લડ આપી શકાય.

AB ગ્રુપ ધરાવનારી વ્યક્તિનું AB ગ્રુપ ધરાવતી વ્યક્તિને લોહી આપી શકાય. આ વ્યક્તિને A, B, AB, અને O એમ દરેક પ્રકારનું બ્લડ આપી શકાય છે. આ ગ્રુપની વ્યક્તિ દરેક પ્રકારના ગ્રુપનું લોહી લઈ શકે એમ હોવાથી એને યુનિવર્સલ રિસીવર બ્લડ-ગ્રુપ કહેવાય છે.

O ગ્રુપ ધરાવનારી વ્યક્તિઓ A, B, AB, અને O એમ દરેક પ્રકારના બ્લડ-ગ્રુપ સાથે મૅચ થાય છે, પરંતુ તેમને જ્યારે લોહીની જરૂર પડે તો માત્ર અને માત્ર O ગ્રુપ જ મૅચ થાય છે. આ ગ્રુપનું લોહી કોઈ પણ બ્લડ-ગ્રુપ ધરાવનારાઓને આપી શકાતું હોવાથી એને યુનિવર્સલ ડોનર બ્લડ-ગ્રુપ કહેવાય છે.

O(નેગેટીવ) એ સર્વદાતા રૂધિર  જુથ ગણાય છે, જે દરેકને આપી શકાય છે,

AB(પોઝિટીવ) એ સર્વ ગ્રાહી રુધિર જુથ છે દરેક પાસેથી લોહી લઇ શકે છે પણ કોઇને આપી શકાતુ ન

રક્તદાનના ફાયદા

હૃદય માટે ફાયદારૂપ છે.

રક્તદાન કરવાથી આપણા હૃદયનું સ્વાસ્થ્ય સારું થાય છે. લોહીમાં આયર્ન નું પ્રમાણ વધી જવાથી હાર્ટને લગતી વિવિધ બીમારી થવાની શક્યતાઓ રહે છે. નિયમિત રક્તદાન કરવાથી લોહીમાં આયર્ન નું પ્રમાણ ઘટે છે, કે જેનાથી હાર્ટ અટેકની શક્યતા ૮૮% જેટલી ઘટી જાય છે. આ ઉપરાંત, રક્તદાનથી લકવા થવાની શક્યતામાં પણ ૩૩% જેટલો ઘટાડો થાય છે.

નવા રક્તકણોનું ઉત્પાદન વધારે છે.

જયારે રક્તદાન કરવામાં આવે છે, એ સમયે તાત્કાલિક જ શરીર રક્તદાતાના શરીરમાં નવા રક્તકણોનું નિર્માણ શરુ કરી દે છે, અને ૪૮ કલાકની અંદર જ એનું ઉત્પાદન શરુ થઇ જાય છે. અને એક થી બે મહિનાની અંદર જ રાહતદાન સમયે આપેલા લોહી જેટલું લોહી ફરીથી બની જાય છે. આમ, રક્તદાનથી નવા રક્તકાઓનું નિર્માણ શરીરમાં થયા કરે છે, કે જેનાથી શરીરનું સ્વાસ્થ્ય સુધાર છે અને શરીમાં સ્ફૂર્તિ આવે છે.

કેલરી બર્ન કરે છે .

નિયમિત રીતે રક્તદાનથી ઓવરઓલ ફિટનેસ ઈમ્પ્રુવ થાય છે અને એક વખત રક્તદાન કરવાથી ૬૫૦ કેલરી બર્ન થાય છે..

કેન્સરની શક્યતા ઘટાડે છે.

રક્તદાન કરવાથી કેન્સર થવાની શક્યતા ઘટે છે. એક રિસર્ચ અનુસાર રક્તદાનથી લીવર, આંતરડા, પેટ, ફેફસા તથા ગાળાના કેન્સરની શક્યતાઓ ઘટે છે.

ફ્રી હેલ્થ ચેકઅપ .

રક્તદાન સમયે રક્તદાતાનું મીની બોડી ચેકઅપ કરવામાં આવે છે જેમાં તેમાં શરીરમાં હીમોગ્લોબિનનું પ્રાણ ચેક થાય છે, તમનું બ્લડ સુગર અને બ્લડ પ્રેશર ચેક થાય છે તથા અન્ય લહીની તપાસ જેવી કે HIV , હિપેટાઇટિસ B , હિપેટાઇટિસ સી પણ તદ્દન ફ્રી કરવાં આવે છે. આ દરેક ટેસ્ટના રિઝલ્ટ રક્તદાતા સિવાય કોઈને બતાવવામાં આવતા નથી.

સ્વૈચ્છિક રકતદાનએ ઉમદા માનવ ધર્મ છે અને સ્વૈચ્છિક રકતદાન કરવાથી અનેરો આત્મસંતોષ પ્રાપ્ત થાય છે. રકતદાન કરનાર સ્ત્રીઓ માસિક ધર્મમાં ન હોવી જોઈએ. રકતદાતાઓને કોઈ રોગની દવાઓ ચાલતી ન હોવી જોઈએ. મેલેરિયા, ન્યુમોનિયા અથવા તાવના દર્દીઓએ થોડા સમય રકતદાન કરવું હિતાવહ નથી. સામાન્ય સંજોગોમાં એકવાર રકતદાન કર્યા પછી ત્રણ માસ સુધી ફરી રકતદાન કરવું જોઈએ નહીં. સામાન્ય પણે ત્રણ મહિને એક વખત કરવામાં આવતા રકતદાન સમયે 300થી 450 મિલિનો જથ્થો લેવામાં આવે છે. રકતદાન વેળા લેવાયેલો રકતનો જથ્થો માત્ર 48 કલાકમાં શરીરમાં પુન:નીર્માણ પામે છે જ્યારે રકતકોશિકા 21 દિવસમાં જ તૈયાર થઈ જાય છે. જીવન-મૃત્યુ વચ્ચે ઝોલા ખાતા કોઈ રકતની જરૂરિયાતવાળા દર્દીઓ માટે તેમને જીવનદાન બક્ષવા માટે આપણે સૌએ સ્વૈચ્છાએ રક્તદાન કરવું જોઈએ.  રકતદાન કરવાથી કોઈ માડીનો જાયો, કોઈ બહેનનો વીર, કોઈના સેંથીનું સીંદુર, ભાઈ-બહેન, કોઈના વડીલ માતા-પીતા કે પછી થેલેસેમિયા પીડીત બાળકોની જીવનદોરી અવશ્ય બચી શકે છે. 

સૌથી સલામત સુરક્ષિત રકતદાન એ નિયમિત સ્વૈચ્કિ રકતદાતાઓ દ્વારા કરવામાં આવતું રકતદાન છે.

દરેક જાગૃત નાગરિકે દર ત્રણ મહિને , ચાર મહીને કે છ મહિને  જે પણ સમયાંતર અનુકૂળ હોય તે પ્રમાણે સ્વૈચ્છીક રક્તદાન કરવું જોઈએ અને તે સૌથી મોટી સામાજિક સેવા બની રહેશે .

દરવર્ષે 14મી જૂન ‘વિશ્વ રક્તદાતા દિવસ’ તરીકે મનાવવામાં આવે છે. વિશ્વ આરોગ્ય સંગઠને વર્ષ 2004થી આ દિવસની શરૂઆત કરી છે. વિશ્વ રક્તદાતા દિવસ, WHO દ્વારા સ્થાપિત આઠ સત્તાવાર વૈશ્વિક જાહેર આરગ્ય અભિયાનો માંથી એક છે. 14મી જૂન, નોબેલ પ્રાઈઝ વિજેતા ડૉ. કાર્લ લેન્ડસ્ટેઈનર, કે જેઓએ બ્લડ ગ્રુપિંગની શોધ કરી હતી, તેમનો પણ જન્મ દિવસ છે.

વિશ્વ સ્વાસ્થ્ય સંગઠન(WHO) દ્વારા 14 જૂનને વિશ્વ રક્તદાન દિવસ તરીકે મનાવવામાં આવે છે. આ સંગઠને 1997માં એ લક્ષ્ય નિર્ધારિત કર્યું હતું કે વિશ્વવના પ્રમુખ 124 દેશો પોતાને ત્યાં સ્વૈચ્છિક રક્તદાનને પ્રોત્સાહન આપે. આનો ઇરાદો એ હતો કે કોઇપણ વ્યક્તિને લોહીની જરૂર પડતા તેના માટે તેણે પૈસા ચૂકવવાની જરૂર ન પડે.

યુનિટ જ ઉપલબ્ધ બને છે. એટલે કે લગભગ 25 લાખ યુનિટ લોહીના અભાવમાં દર વર્ષે સેંકડો દર્દીઓ દમ તોડી દે છે. ભારતની આબાદી સવા અરબ છે જ્યારે રક્તદાતાઓનો આંકડો કુલ આબાદીના એક ટકા પણ નથી. ભારતમાં કુલ રક્તદાનનું માત્ર 49 ટકા રક્તદાન જ સ્વૈચ્છિક હોય છે. રાજધઆની દિલ્હીમાં તો સ્વૈચ્છિક રક્તદાન માત્ર 32 ટકા જ છે.

રક્તદાનની મુખ્ય વાતો -

- મનુષ્યના શરીરમાં લોહી બનવાની પ્રક્રિયા હંમેશા ચાલતી રહે છે અને રક્તદાનથી કોઇપણ નુસકાન નથી થતું.

- કોઇપણ સ્વસ્થ વ્યક્તિ જેની ઉંમર 18થી 60 વર્ષની છે અને તેનું વજન 45 કિલોગ્રામ કરતા વધુ છે તે રક્તદાન કરી શકે છે.

- જેને એચઆઈવી, હેપેટાઇટિસ બી કે તેના જેવી બીમારીઓ ન હોય તે રક્તદાન કરી શકે છે- એકવારમાં 350 મિલીગ્રામ રક્ત આપી શકાય છે. આની પૂર્તિ શરીરમાં 24 કલાકમાં થઇ જાય છે અને ગુણવત્તાની પૂર્તિ 21 દિવસોની અંદર થાય છે.

- જે વ્યક્તિ નિયમિત રક્તદાન કરે છે તેને હૃદય સંબંધી બીમારીઓ થવાનું જોખમ ઓછું રહે છે.

- આપણા શરીરમાં લોહીની રચના એવી છે કે તેમાં સમાવિષ્ટ રેડ બ્લડ સેલ ત્રણ માસમાં સ્વયં જ મરી જાય છે, માટે પ્રત્યેક સ્વસ્થ વ્યક્તિ ત્રણ મહિનામાં એકવાર રક્તદાન કરી શકે છે.

- ડોક્ટરો અનુસાર લોહીને લાંબા સમય સુધી સંગ્રહિત કરી શકાતું નથી.

૩૫૦ મિલી-૪૫૦ મિલી જેટલું લોહી બહાર કાઢવામાં આવે છે અને સામાન્ય રીતે તે ૨૪ કલાકની અંદર શરીરમાં ફેરબદલ થઈ જાય છે.લાલ રક્ત કણો અંદાજીત ચાર થી છ સપ્તાહમાં સંપૂર્ણ બદલાઈ જાય છે.

સૌથી અઘરુ છે અંગદાન વહાલા

પણ સૌથી સહેલુ છે રકતદાન "

અકસ્માત સમયે,કુદરતી આફત સમયે,કેન્સર,ઓપરેસન સમયે,પ્રસુતિ સમયે તથા માતાના મૃત્યુદરને અટકાવવા , થેલેસેમિયા, કીમોફીલિયા, સિકલસેલ વગેરેના દર્દીઓને લાબું આયુષ્ય મળે તે માટે.

Give blood. Share life

રક્તદાનના ફાયદા

રક્તદાન કરવાથી આપણા હૃદયનું સ્વાસ્થ્ય સારું થાય છે.

લોહીમાં આયર્ન નું પ્રમાણ વધી જવાથી હાર્ટને લગતી વિવિધ બીમારી થવાની શક્યતાઓ રહે છે. નિયમિત રક્તદાન કરવાથી લોહીમાં આયર્ન નું પ્રમાણ ઘટે છે, કે જેનાથી હાર્ટ અટેકની શક્યતા ૮૮% જેટલી ઘટી જાય છે. આ ઉપરાંત, રક્તદાનથી લકવા થવાની શક્યતામાં પણ ૩૩% જેટલો ઘટાડો થાય છે.

જયારે રક્તદાન કરવામાં આવે છે, એ સમયે તાત્કાલિક જ શરીર રક્તદાતાના શરીરમાં નવા રક્તકણોનું નિર્માણ શરુ કરી દે છે, અને ૪૮ કલાકની અંદર જ એનું ઉત્પાદન શરુ થઇ જાય છે. અને એક થી બે મહિનાની અંદર જ રાહતદાન સમયે આપેલા લોહી જેટલું લોહી ફરીથી બની જાય છે. આમ, રક્તદાનથી નવા રક્તકાઓનું નિર્માણ શરીરમાં થયા કરે છે, કે જેનાથી શરીરનું સ્વાસ્થ્ય સુધાર છે અને શરીમાં સ્ફૂર્તિ આવે છે

નિયમિત રીતે રક્તદાનથી ઓવરઓલ ફિટનેસ ઈમ્પ્રુવ થાય છે અને એક વખત રક્તદાન કરવાથી ૬૫૦ કેલરી બર્ન થાય છે..

રક્તદાન કરવાથી કેન્સર થવાની શક્યતા ઘટે છે. એક રિસર્ચ અનુસાર રક્તદાનથી લીવર, આંતરડા, પેટ, ફેફસા તથા ગાળાના કેન્સરની શક્યતાઓ ઘટે છે.

રક્તદાન સમયે રક્તદાતાનું મીની બોડી ચેકઅપ કરવામાં આવે છે જેમાં તેમાં શરીરમાં હીમોગ્લોબિનનું પ્રાણ ચેક થાય છે, તમનું બ્લડ સુગર અને બ્લડ પ્રેશર ચેક થાય છે તથા અન્ય લહીની તપાસ જેવી કે HIV , હિપેટાઇટિસ B , હિપેટાઇટિસ સી પણ તદ્દન ફ્રી કરવાં આવે છે. આ દરેક ટેસ્ટના રિઝલ્ટ રક્તદાતા સિવાય કોઈને બતાવવામાં આવતા નથી.

રક્તદાન કરવાથી કેટલાય લોકોનું જીવન બચાવી શકાય છે અને આ માનવતાપૂર્ણ કાર્યમાં ફાળો આપ્યાનો આનંદ મળે છે, અને કોઈકને નવું જીવન આપી શકાય છે.

રક્તદાનથી ફક્ત દર્દીને જ નહિ પરંતુ દર્દી ઉપર નિર્ભર પુરા પરિવારને મદદ આપી શકાય છે અને સમાજને મદદરૂપ થઇ શક્ય છે કે જેનું કોઈ મૂલ્ય જ નથી.

તો આવો આજે આપણે દરેક મળીને વધુમાં વધુ રક્તદાન કરવાનું પ્રણ લઈએ અને કોઈની જિંદગી બચાવવાં આપણું યોગદાન દઈએ.

ક્યો વ્યક્તિ કોણે લોહી આપી શકે અથવા કોનુ લોહી મેળવી શકે તે માટેની માહિતિ મેળવવા નીચે આપેલ લિંક્ની મુલકાત લો.

https://www.redcrossblood.org/donate-blood/blood-types.html

આપણે પણ રક્તદાન કરીએ અને કોઇક્ની જીંદગી બચાવી માનવ સેવાનું કાર્ય કરીએ.